فناوری در خدمت بشر یا نسل بشر فدای فناوری

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان، استفاده از گوشی تلفن همراه نخستین بار در اواخر قرن بیستم میلادی امکانپذیر شد. در آن زمان تعداد بسیار کمی از مردم، از گوشی های همراه استفاده می کردند؛ زیرا این گوشی ها بسیار بزرگ و گران بود و مثل گوشی های امروزی به راحتی قابل جابجایی نبود، علاوه بر آن از نظر فناوری در ارتباط نیز در سطحی بسیار پایین تر از گوشی های تلفن همراه امروزی قرار داشت.

به تدریج و با پیشرفت فناوری های الکترونیک ،گوشی های تلفن کوچک تر شد  و قابلیت استفاده آسان در هر مکان برای شخص استفاده کننده ایجاد شد. بنابراین هر نفر می توانست در هر مکان با فرد دیگری به راحتی صحبت کند یا پیام خود را به صورت نوشتاری به وسیله این گوشی ها ارسال نماید.

 رقابت میان شرکت های تولید کننده سبب شد تا گوشی های تلفن همراه کوچک تر و قیمت آنها ارزان تر شود. پس از گذشت مدت زمانی کوتاه ،گوشی همراه به وسیله ای بسیار مهم در ارتباطات مکالمه ای افراد تبدیل شد.

دهه هفتاد هجری شمسی ،شرکت نوکیا اولین گوشی های همراه را به بازار ایران آورد . در ابتدا استقبال چندانی از این فناوری ارتباطی نشد و مدتی زمان برد تا عموم مردم بتوانند از گوشی های همراه استفاده کنند. گوشی همراهی که به ایران آمد در ابتدا تنها برای مکالمه صوتی استفاده می شد اما بعد از گذشت هشت سال و در سال 1381 گوشی های تلفن همراه امکان ارسال پیامک به صورت نوشتاری را پیدا کرد.

 پیدایش گوشی های تلفن همراه هوشمند و تبلت ها 

پیشرفت روزانه صنایع الکترونیک موجب شد تا نسل جدیدی از گوشی های تلفن همراه به بازار بیاید که علاوه بر ارسال پیامک و مکالمه صوتی امکان اتصال به اینترنت و کنترل کردن ایمیل ،نصب برنامه های کاربردی ،نصب نرم افزار و اتصال به شبکه های اجتماعی مانند وایبر، واتساپ ، تلگرام و اینستا گرام را داشتند. بنابراین می توان گفت هر نفر یک کامپیوتر شخصی در ابعاد و اندازه بسیار کوچک تر و با امکاناتی بسیار مشابه در دست داشت که در هر زمانی می توانست از آن استفاده کند.

استفاده از گوشی های همراه دیگر تنها محدود به صحبت کردن و ارسال پیامک نمی شد. افراد گاهی حتی تا ساعت ها وقت خود را صرف استفاده از امکانات جدیدی می کردند ،که فقط برای رفع نیاز های روزانه آنها مثل پرداخت قبض، ارسال عکس و مطالب مهم کاری نبود بلکه این گوشی ها به وسیله ای برای سرگرم شدن و تفریح افراد تبدیل شد.

هر فناوری ارتباطی به همان اندازه که می تواند مفید و کارساز باشد اگر به درستی از آن استفاده نشود به همان اندازه یا بیشتر هم می تواند مضر باشد . آسیب های ناشی از استفاده بیش از حد گوشی های همراه و تبلت، تمام اشخاص را در هر سنی که باشند ،تهدید می کند اما در این بین ،کودکان بیشترین آسیب را بسته به سن و نوع استفاده از این وسایل می بینند.

کودکانی که با کنجکاوی و در بسیاری از موارد بدون نظارت و آگاهی والدین چنان غرق در دنیای مجازی و بازی های رایانه ای می شوند که از دنیای کودکی خود فاصله زیادی می گیرند و ساعت ها بدون شیطنت و بازی گوشی ،آرام و بی صدا با موبایل و تبلت مشغول می شوند. والدین نیز به خیال اینکه کودک آنها از کار با این وسایل لذت می برد و اوقات خوشی دارد ، به راحتی به کارهای روزانه خود می پردازند در صورتی که نمی دانند چه خطراتی فرزندشان را تهدید می کند . پدر و مادر دربسیاری از موارد یا تذکری نمی دهند یا زمانی متوجه این خطرات و عوارض می شوند که فرزندشان وابستگی شدیدی به این وسایل پیدا کرده است.

برای اطلاع بیشتر در زمینه این موضوع با رضا مرادی روانشناس کودک و نوجوان گفتگو کردم. وی چندین سال در کلاس هایی که برای والدین برگزار شده،آنان را در زمینه های متفاوت تربیت کودک راهنمایی کرده است . 

رضا مرادی روانشناس درباره سن استفاده کودکان از موبایل و تبلت بر این باور است که این سن بستگی به بلوغ ،پختگی و آگاهی ذهنی کودک دارد. اما دو نکته هست که والدین حتما باید در نظر داشته باشند،  کودکان زیر دو سال به هیچ عنوان ،حتی برای لحظه ای نباید از این وسایل استفاده کنند.

به گفته وی،  یافته های روانشناسی نشان می دهد کودکان در مرحله ای از زندگی به نام مرحله حسی-حرکتی قرار دارند و باید حواس پنج گانه آنها با انجام بازی های حرکتی تقویت شود.  

مسلم است که اگر تبلت یا موبایل در اختیار کودک قرار بگیرد حرکت کودک کمتر شده ،آن قسمت از مغز او که با حرکت و احساس تقویت می شود ضعیف خواهد ماند و کودک در آینده با نقص توجه و افت تحصیلی مواجه خواهد شد. بنابر این اگر پدر و مادری می خواهد ذهن و قوای شناختی فرزندش تقویت شود باید در این دو سال حواس پنج گانه کودک را تحریک و به تقویت هرچه بیشتر آن کمک کند.

رضا مرادی روانشناس معتقد است که در دو سال اول زندگی ،کودک در آغوش مادر احساس امنیت می کند و مادر را به عنوان یک پناهگاه و نقطه امن در این دنیا می بیند. بنابراین اگر در این سن ،کودک از تبلت استفاده کند به جای اینکه به مادر خود دلبسته شود به موبایل و تبلت خود وابسته و دلبسته می شود که موجب بروز مشکلات روحی و جسمی در کودک خواهد شد.

وی درباره مدت زمان استفاده کودکان 2تا 5 سال از تبلت بر این باور است که کودک در این سن در طول روز حداکثر باید یک ساعت از تبلت استفاده کند. همین طور بچه هایی که وارد سن 5 سالگی می شوند تا پیش از ورود به دبستان یعنی سن 7 سالگی در طول یک روز بین یک تا دو ساعت می توانند از این وسایل استفاده کنند.اما زمانی که دانش آموز وارد مدرسه شد باید بعد از پایان همه تکالیف درسی و کارهای مدرسه از تبلت استفاده کند. مدت زمان استفاده برای دانش آموزان دبستان هم بین یک تا دوساعت توصیه می شود .

توصیه روانشناسان این است که استفاده از تبلت تا حد امکان به سن نه سالگی موکول شود؛ این نکته را رضا مرادی تاکید برآن دارد و می گوید: 9 سالگی سنی است که زبان مادری کودک از نظر خواندن،نوشتن،شنیدن و گفتن تقریبا کامل می شود و کودک در سطحی از کسب مهارت های اجتماعی قرار دارد که می توانیم به او استقلال دهیم.

 عوارض و خطرات استفاده افراطی از تبلت در کودکان 

روانشناس کودک و نوجوان با بیان مهم ترین عوارضی که استفاده بیش از حد از این وسایل دارد هشدار داد ،کودکی که بدون نظارت والدین ساعت ها در گوشه ای می نشیند و غرق در موبایل یا تبلت می شود دچار انزوا و گوشه گیری خواهد شد که اگر این انزوا به مدت طولانی ادامه پیدا کند احتمال اینکه کودک افسرده شود زیاد است.علاوه بر آن یک جا نشینی کودک و نبود بازی های حرکتی و فعالیت بدنی که برای سن او ضروری است او را با اضافه وزن مواجه خواهد کرد.

اضافه وزن علاوه بر عوارض جسمی که برای کودک  دارد از نظر روحی هم برای کودک مشکل ساز خواهد شدو احتمال اینکه در آینده در جمع هم سن و سالان خود مورد تمسخر قرار بگیرد وجود دارد. 

به گفته رضا مرادی ، زمانی که کودک با هم سن و سالان خود بازی نمی کند و در جمع آنها نیست از نظر مهارت های اجتماعی هم ضعیف می شود.  کودک نمی داند چطور با دوستان خود برخورد کند ،اگر مشکلی برایش پیش آمد چطور حل کند و از طرفی به دلیل وابستگی به تبلت و موبایل به جای وابستگی به پدر و مادر ،اگر مسئله ای ایجاد شود با والدین خود نیز در میان نمی گذارد.
از دیگر مواردی که تحت تاثیر قرار می گیرد خلاقیت است. پرورش خلاقیت در کودکان از مهم ترین وظایف والدین و نظام آموزشی یک کشور است.

وی در تشریح این موضوع می گوید :تمام برنامه ها و نرم افزارهای تبلت و موبایل از قبل برنامه ریزی شده است و امکان خلق و آفرینش موارد نو و تازه را از کودک می گیرد.بنابراین قسمتی از مغز او که مربوط به تفکر خلاقانه است رشد نمی کند.

 نقش حساس و تعیین کننده والدین 

در بسیاری از موارد پیش آمده که کودک تبلت را در دست هم سن و سالان خود می بیند و از پدر و مادر می خواهد که مانند دوستانش تبلت شخصی داشته باشد.

والدین ممکن است تا جایی مقاومت کنند اما از یک جایی به بعد این مقاومت کم تر شده و در نهایت تبلت در اختیار کودک قرار می گیرد.این واقعیتی است که شاید در بسیاری از موارد والدین با آن روبرو هستند.اما در این شرایط راه حل چیست؟

مرادی راه حل این مشکل را نظارت والدین می داند، به گفته وی  استفاده از موبایل و تبلت باید در یک زمان مدیریت شده و با نظارت دقیق پدر و مادر انجام شود.

کودک باید همه تکالیف درسی و کارهای روزانه را انجام داده باشد و در همان میزان ساعتی که متناسب با سن او تعیین شد از تبلت استفاده کند. علاوه بر آن پدر و مادر باید بازی ها و نرم افزارهای مورد استفاده فرزندشان را متناسب با سن او در نظر بگیرند.

 مرادی معتقد است اگر کودک تمایل دارد بیشتر از مدت زمان تعیین شده با تبلت بازی کند، وظیفه والدین این است که وقت فرزند خود را با بازی هایی که به آن علاقه دارد پرکنند.

انتخاب این بازی ها نیز باید با توجه به علایق و استعدادهای کودک انجام شود.اما متاسفانه در مواردی شاهد هستیم که تبلت بدون توجه پدر و مادر در اختیار کودک قرار می گیرد.موبایل یا تبلتی که شاید در مواردی متصل به اینترنت باشد و کودک در سایه بی توجهی والدین در فضایی قرار می گیرد که مناسب سن او نیست.

بی تردید تربیت فرزند در دنیای امروز بسیار سخت تر از گذشته است.پدر و مادر اولین کسانی هستند که کودک با آنها آشنا می شود همه رفتار و حرکات والدین برای فرزندشان الگو است و می تواند کیفیت زندگی و نوع رفتارهای آنها در آینده را تعیین کند.

یارعلی عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان  اصفهان با بیان اینکه والدین انتظار دارند فرزندشان به گونه ای رفتار کند که خودشان رعایت نمی کنند، معتقد است زمانی که پدر و مادر ساعت ها با موبایل و تبلت مشغول هستند نمی توانند از فرزند خود بخواهند از این وسایل استفاده نکند.حتی اگر وضعیت کاری آنان به صورتی است که باید ازاین وسایل استفاده کنند، تا حد امکان استفاده از این وسایل را به محل کار محدود و جز در موارد ضروری در حضور فرزند خود به مدت زیاد مشغول به کار با تبلت ،موبایل یا رایانه  شخصی نشوند.
به بیان این کارشناس در مواردی نیز شاهد هستیم ،استفاده از موبایل و تبلت ضرورتی برای کودک ندارد اما به دلیل اینکه خانواده ها با یکدیگر رقابت ناسالم دارند تبلت یا موبایل در اختیار کودک قرار می دهند .

به گفته یار علی اگر خانواده ها این دو مورد را رعایت کنند نظارت بر استفاده فرزندشان از موبایل و تبلت راحت تر خواهد شد .در غیر اینصورت رشد جسمی ، شناختی، عاطفی و جنسی کودک تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

فرزند ارزشمند ترین امانت خداوند نزد پدر و مادر است و تربیت او از مهم ترین وظایف آنان محسوب می شود.امید است والدین با دقت و حسایت بیشتری این وظیفه را انجام دهند و فرزندانی سالم به جامعه تقدیم کنند.
گزارش از بهناز عرب زاده

انتهای پیام/س