هنر سینما و تئاتر از نگاه پیر جماران/ هنر در خدمت تعهد

به گزارش خبرنگار حوزه تئاتر گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ اوایل دهه پنجاه شمسی بود که هنرهای نقاشی، فیلم و موسیقی پا به حسینیه ارشاد گذاشتند. در واقع حسینیه ارشاد اصلی ترین مرکز فکری و تبلیغاتی در منظومه انقلاب بود و معلم بزرگ نهضت اسلامی ایران یعنی استاد مطهری و دکتر علی شریعتی سخنرانان محوری آن بودند.

 در حسینیه ارشاد، هنر تئاتر هم به خدمت مکتب انقلاب اسلامی درآمد و تئاتر ابوذر، تئاتر سربداران که در این فضای معنوی اجرا شدند نمونه‌های شاخص از هنر مکتبی کشورمان هستند.

حتی برجسته‌ترین هنرمندان تئاتر ایران هم جزو موج انقلاب بودند. به طوری که سیلی خوردن عزت الله انتظامی از ماموران ساواک روی صحنه اجرا از یادگاری‌های تاریخی هنر تئاتر کشور است.

امام خمینی (ره) همواره نسبت به هنر تئاتر نگاه مثبتی داشتند و تاکید بر آن داشتند که اصالت تئاتر بر مبنای فساد شکل نگرفته و هر آنچه که از فساد در تئاتر قبل از انقلاب دیده می شد ربطی به اصل هنر نمایش ندارد.

امام خمینی در جایی در باره هنر تئاتر می‌فرمایند: «هرگز در متن سينما و تئاتر نوشته نشده است كه بايد مركز فساد باشند و هنر آنها هم كه عبارت بود از چيزهای مبتذل، جز اين نبود كه افراد و جوانان ما را در دانشگاه‌ها و خارج و داخل طوری تربيت كنند كه همه را منحرف سازد.» (صحیفه نور، جلد 18، صفحه 162)

ایشان در جایی دیگر تاکید می کنند: «در رژيم سابق تمام چيزها خصوصاً فرهنگ و هنر، محتوايش عوض شده بود. يعنی كسی كه نام سينما را می‌شنيد خيال می‌کرد كه آنجا بايد مركز فساد و سوءاخلاق و مركز مخالفت با همه‌چيز باشد، و يا كلمه تئاتر در ذهن انسان چيز مبتذلی بود، كه از آن بهره فساد برده شود. هكذا همه‌چيز ديگر. و عمده اين است كه ما ذهن اين جوانها و حتی پيرها و روشنفكرنماها را آماده كنيم كه ما خودمان آدم هستيم و اين‌طور نيست كه در همه‌چيز دستمان را پيش ديگران دراز كنيم و حتی اخلاق و زبانمان را نيز از آنها ياد بگيريم، عده‌ای هم به نام فرهنگ ايران باستان از اسلام فرار می‌كردند ... و اين‌ همه به خاطر اين بود كه ما فرهنگ خودمان را فراموش كنيم.» (صحیفه نور، جلد 18، صفحه 216 و 217)

همچنان که مشخص است حضرت امام خمینی (ره) منشا فساد در بعضی تئاترهای قبل از انقلاب را پیروی کورکورانه از پوچ‌گرایی فرهنگ غربی می‌داند و تاکید داشتند که نمایشنامه های نوشته شده توسط خود هنرمندان ایرانی بیشتر روی صحنه برود.

حضرت امام خمینی (ره) در واپسین سال‌های عمرش طی پیامی به هنرمندان ایران منشور عقیدتی هنر مکتبی و انقلابی ایران را اینگونه ترسیم می‌کنند:

بسم الله الرحمن الرحیم

خـون پاک صـدها هنرمنـد فرزانه در جبهه هاى عشق و شهادت و شرف و عزت، سـرمایه زوال ناپذیر آن گـونه هنـرى است که بایـد به تناسب عظمت و زیبایـى انقلاب اسلامـى، همیشه مشام جان زیباپسنـد طالبان جمال حق را معطر کند. 

تنها هنـرى مـورد قبـول قـرآن است که صیقل دهنـده اسلام نــــاب محمـدى صلی‌الله ‌علیه ‌و آله ‌و سلم، اسلام ائمه هـدى علیه‌السلام، اسلام فقـرای دردمنــــــد، اسلام پابرهنگان، اسلام تازیانه خـوردگان تاریخ تلخ و شرم‌آور محرومیت‌ها باشـد. هنـرى زیبـا و پاک است که کـوبنـده سـرمایه‌دارى مـدرن و کمـونیسـم خـون‌آشـام و نـابـود کننـده اسلام رفـاه و تجمل، اسلام التقاط، اسلام سازش و فـرومایگـى، اسلام مـرفهیـن بـى درد و در یک کلمه اسلام آمریکایـى باشـد. هنر در مـدرسه عشق، نشان دهنده نقاط کـور و مبهم معضلات اجتماعى، اقتصادى، سیاسى، نظامى است. هنر در عرفـان اسلامـى تـرسیـم روشـن عدالت و شـرافت و انصـاف و تجسـم تلخکامـى گرسنگان مغضـوب قدرت و پـول است. هنر در جایگاه واقعى خود، تصویر زالوصفتانى است که از مکیدن خـون فرهنگ اصیل اسلامى، فرهنگ عدالت و صفا لذت مـى برنـد. تنها به هنرى بایـد پرداخت که راه ستیز بـا جهان‌خـواران شـرق و غرب و در رأس آنان آمـریکا و شوروى را بیاموزد. 

هنرمندان ما تنها زمانى مى تـوانند بى دغدغه کـوله بار مسـئولیت و امانتشان را زمیـن بگذارند که مطمئن باشند مردمشان بـدون اتکا به غیـر، تنها و تنها در چـارچـوب مکتبشـان به حیـات جـاویـدان رسیـده اند و هنرمنـدان ما در جبهه هاى دفاع مقـدسمان ایـن گـونه بـودنـد، تـا به ملکوت اعلا شتـافتنـد و بـراى خــدا و عزت و سعادت مردمشان جنگیدنـد و در راه پیروزى اسلام عزیز، تمام مـدعیان هنر بى درد را رسـوا نمودند. خدایشان در جـوار رحمت خـویـش محشورشان گرداند (صحیفه نور، جلد 21، 30)

از طرفی، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سینما که در ایران یک هنر محسوب می‌شد، ابتذال و بی بند و باری را در جامعه رواج می‌داد و به دلیل محتوای سخیف، بی‌ارزش و غیرمتعارف فیلم‌ها، کمتر خانواده‌ای جرأت تماشای فیلم‌های سینمایی را به‌همراه اعضای خانواده‌اش پیدا می‌کرد.