منشور مرمت ایران؛ یک تحقیق دانشگاهی است یا یک قانون مدون؟!

به گزارش خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در حالی آیین رونمایی چاپ نخست «منشور مرمت معماری» به قلم دکتر محمد منصور فلامکی در هفته میراث فرهنگی در مرکز عالی میراث فرهنگی برگزار می‌شود که برخی از مرمتگران از تدوین این کتاب اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. از طرفی این پرسش پیش می‌آید که آیا کتاب مذکور به عنوان قانون مصوب منشور مرمت ایران به تأیید سازمان میراث فرهنگی رسیده است که طالبیان معاون میراث فرهنگی در این باره اظهار می‌کند: این صرفاً تحقیق دانشگاهی یک استاد عالی‌قدر و همکارانشان در این حوزه است که خوشبختانه به صورت کتاب رونمایی خواهد شد، اما این منشور مصوب نیست.

سال 82  قرار بود طرح تهیه منشور مرمت بناها و محوطه‌های تاریخی مبنی بر وجود قوانین و مقررات خاص مرمتی این آثار و تزئینات وابسته به معماری، توسط کمیته ملی ایکوموس ایران و با همکاری سازمان میراث فرهنگی کشور بررسی شود. این بزرگترین آرزوی پدر مرمت نوین ایران مرحوم باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی بود تا از طریق منشور مرمت، حفاظت از میراث فرهنگی اشاعه و توسعه یابد. او نخستین گام‌ها را برای آغاز این کار برداشت؛ اما نتوانست این آرزو را به نتیجه برساند.

در آن زمان اکبر زرگر ـ رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران ـ با اعلام این خبر گفته بود: این منشور در برخی کشورهای دنیا از سابقه طولانی برخوردار است که خاص هر کشور و جدا از مصوبات بین‌المللی است. اما قرار است در مقیاس ملی نسخه دیگری از آنها تهیه شود که پس از انجام کارهای پژوهشی، متناسب با شرایط فرهنگی و شرایط آثاری که در کشور است، تغییر داده می‌شود.

وی این کار را آیین‌نامه نوشتن برای منشور اصلی خواند و گفت: شاید برای انجام این کار کمی دیر است؛ زیرا تدوین، تهیه و تصویب منشور ملاک عمل برای همه کارشناسان مرمت است که  خود به زمان نیاز دارد.

زرگر اضافه کرد: هم‌اکنون مشغول مذاکره با سازمان میراث فرهنگی کشور هستیم؛ تا با کمک این سازمان مقدمات کار را انجام دهیم و در صورت توافق، این کار توسط کمیته ایکوموس و با هزینه سازمان انجام شود.

وی یکی از وجوه طرح منشور را اجرای آن در کشور برشمرد و افزود: این موضوع حتما مورد نظر قرار می‌گیرد و اینکه چطور تهیه شده و کجا تصویب شود؛ که اعتبار قانونی یافته و بتواند مورد اجرا باشد. البته این طرح با وجود ادغام دو سازمان میراث فرهنگی کشور و ایرانگردی و جهانگردی، همچنان باقی است.

دکتر آیت الله زاده شیرازی نیز در سال 83 تأکید کرد: هدف از تنظیم منشور ملی مرمت بناها و شهرهای تاریخی، تهیه و تدوین آیین نامه ای است که پیمان کاران، مرمت گران و مسئولان مرمت بناها و محیط های تاریخی، بنا بر ضوابط آن نسبت به مرمت آثار تاریخی اقدام کنند. 

او گفت: یکی از مهم ترین اهداف این منشور این است که مرمت آثار تاریخی توسط اشخاص غیر مسئول و غیر متخصص صورت نگیرد.

به گفته آیت الله زاده شیرازی، برای تحقق این منظور باید منشورهای ملی دیگر کشورها را به دست آورد و ترجمه و بررسی کرد که این کار به زمان و مطالعه زیادی نیاز دارد.

زمان گذشت و دکتر شیرازی به دیار باقی شتافت. بدین ترتیب موضوع منشور مرمت به عنوان یکی از طرح‌ها در سازمان مسکوت ماند تا آنجا که در پنجمين سالگرد وفات مرحوم شيرازی فرزند وی در ( 28 مرداد سال 91)  در سخناني گفت: پدرم به بحث نظام ملی نوآوري در حوزه‌ي استراتژيك معتقد بود و اين نظام را در حوزه‌ مرمت نيز بسيار جدي مي‌گرفت. وي در سال‌هاي پاياني عمرش در حال تهيه منشور ملي مرمت بود و تا حدي نيز آن را تدوين كرده بود، ولي اكنون نمي‌دانم كار تدوين اين منشور به كجا رسيده است؟

پس از آن با آمدن دولت یازدهم بار دیگر مباحث این موضوع مطرح شد. تا آنجا که در مرداد 92 مدیرعامل موسسه‌ی فرهنگی ایکوموس ایران در گفت و گویی اظهار کرد: تهیه‌ این منشور با همکاری ایکوموس ایران در حال انجام بود و بعد از درگذشت دکتر شیرازی، به سرانجام رساندن این کار به ایکوموس سپرده شد. 

مهدی حجت درباره‌ روند تدوین منشور مرمت در ایران توضیح داد: قرارداد مربوط به تهیه‌ منشور حفاظت و مرمت در ایران میان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و موسسه‌ ایکوموس حدود سه سال پیش از درگذشت دکتر شیرازی بسته شد و خود او، کارهای مقدماتی و سامان‌دهی پروژه را آغاز کرد. در آن زمان قرار بود چهار جلد کتاب تهیه شود که محور سه جلد آن «مطالعه‌ منشورهای بین‌المللی»، «مطالعه‌ قوانین مرمتی داخل کشور» و «شرایطی که منشور متعلق به ایران خواهد بود» تعیین شد، چون هر کشوری باید یک منشور متناسب با شرایط ویژه برای خود تهیه کند. 

وی با بیان این‌که جلد آخر منشور باید با دقت زیادی تهیه شود، گفت: متأسفانه با درگذشت دکتر شیرازی، کارها متوقف و پس از مدتی، دوباره آغاز شد و با تکمیل بخش‌های قبلی، آن را به سازمان میراث فرهنگی تحویل دادیم؛ ولی تهیه‌ جلد آخر چون به مطالعه‌ بیشتری نیاز دارد، هنوز آغاز نشده است. 

او با بیان این‌که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اقداماتی را در سال‌های گذشته برای تهیه‌ این منشور انجام داده است،‌ ادامه داد: از آنجا که قدری با عجله این کار انجام شد، متأسفانه به نتیجه نرسید. هرچند به نظر نمی‌رسد از مسیری که سازمان در آن حرکت کرد، به نتیجه‌ معقولی برسد؛ اما امیدوارم در دوره رییس جدید سازمان و جهت‌گیری‌های آینده‌ ایکوموس، اقدامات مربوط به تهیه‌ منشور نیز به‌خوبی انجام شود. 

شیرازی همچنین درباره‌ جلد پایانی منشور مرمت نیز گفت: در این جلد باید از مطالعات سه جلد قبلی نتیجه‌گیری شود. سه جلد ابتدایی، مقدماتی را فراهم می‌کند که در آن شرایط با اتکا به دانش موجود، زمینه‌ تدوین منشور مرمت نهایی می‌شود. به همین دلیل، همه‌ منشورهای موجود در دنیا ترجمه و با منشور ایران مقایسه شدند و موارد مورد استفاده، استخراج شدند. بنابراین قوانین داخلی ایران درباره‌ حفاظت، تکالیف موجود در این حوزه و جهت‌گیری‌هایی که در این زمینه مورد نیاز است،‌ به‌دست آمدند.

او تدوین بخش نهایی منشور مرمت در ایران را اقدامی مهم و علمی دانست که به‌تدریج باید انجام شود و تأکید کرد: این کار،‌ اقدامی نیست که بگوییم می‌توان به سرعت آن را انجام داد و به زمان و دقت زیادی نیاز دارد.

وی با بیان این‌که قبل از درگذشت دکتر شیرازی، طبق قرارداد، کار تدوین منشور باید تا سال 90 به پایان می‌رسید، افزود: با فوت او، زمان قرارداد منتفی شد. امیدواریم در رایزنی با رئیس جدید سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بتوانیم زمان معقولی را برای به پایان رساندن پروژه تعیین کنیم.

این در حالی است که به نظر می‌رسد تصمیم گرفته شد تا کار نگارش این منشور را  به محمدمنصور فلامکی، چهره‌ ماندگار رشته‌ی معماری سپرده شود و او این کار را با کمک انجمن مفاخر معماری انجام داده است.

فلامکی ادامه می‌دهد: به دلیل متاخر بودن ایران نسبت به کشورهای دیگر، این منشور باید بار و مسئولیت دیگری نسبت به دیگر منشورها داشته باشد، به همین دلیل در نهایت موفق شدیم نظر حدود 200 نفر از متخصصان کشور درباره‌ این منشور را بگیریم و قرار است همه‌ی آن‌ها به صورت منضبط و مشخص در جلسه‌ بعدی که به احتمال زیاد در سازمان میراث فرهنگی کشور برگزار می‌شود، مطرح و معرفی شود و شاخص‌های اصلی در این زمینه ارائه شوند.

اینک در هفته میراث فرهنگی قرار است فردا از کتاب منشوری که  این فارغ‌التحصیل درجه‌ دکترای معماری از دانشگاه ونیز ایتالیا  نوشته است، در مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی  رونمایی شود اما بررسی‌های رسانه‌ای نشان از آن دارد که تعداد زیادی از فعالان حوزه مرمت میراث فرهنگی از موضوع رونمایی این منشور و فحوای آن اطلاعی ندارند. 

حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا این یک تحقیق دانشگاهی صرف است که به صورت کتاب منتشر می‌شود یا قرار است به صورت یک قانون مدون به تصویب برسد. در این صورت چرا صاحبنظران حوزه مرمت از آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند؟ آیا نباید آرا و نظرات آنها نیز برای تدوین این منشور لحاظ می‌شد. 

محمد حسن طالبیان در پاسخ به این پرسش‌ که آیا این همان منشور مورد تأیید سازمان است در جمع خبرنگاران می‌گوید: این کار را یک استاد با گروهی به عنوان یک کار پژوهشی انجام داده است و یک مصوبه نیست. ایشان فردا درباره همین موضوع سخنرانی می‌کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان میراث قرار است که جداگانه این منشور را بنویسد، گفت: حالا باید دید در آینده چه خواهد شد.

انتهای پیام/