گزارش ویژه
همه آنچه در خصوص سفر استراتژیک دکتر روحانی به ترکیه باید بدانیم/ این سفر چه چارچوب و اهدافی را دنبال میکند؟
"حسن روحانی" رئیس جمهور ایران امروز در دیداری رسمی به ترکیه سفر کرده است. روحانی به دعوت رسمی "عبدالله گل" همتای ترک خود راهی این کشور می‌شود. روحانی در این سفر درباره مسائل مختلف و در رأس آنها بحران سوریه و روابط دو جانبه با مقامات ترکیه گفتگو خواهد کرد.
دکتر حسن روحانى رئیس جمهور ایران امروز به منظور انجام ديدارى دو روزه به آنکارا سفر كرد. در این گزارش سرويس بين الملل باشگاه خبرنگاران به ابعاد اهمیت این سفر می‌پردازیم:
ریاست جمهوری ترکیه با اشاره به سفر روز دوشنبه حسن روحانی، رییس جمهور ایران به آنکارا، طى بیانیه ای اعلام کرد: برای اولین بار جلسه شورای عالی همکاری های استراتژیک میان ایران و ترکیه برگزار می شود که ریاست این جلسه بر عهده رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، و دكتر حسن روحانی است.
در ادامه این بیانیه آمده بود: رییس جمهور ایران به دعوت رییس جمهور ترکیه روزهای دوشنبه و سه شنبه برابر با ١٩ و ٢٠ خرداد به آنکارا سفر می کند. پس از سفر رییس جمهور ترکیه در فوریه سال ٢٠١١ ميلادى به تهران اولین رفت و آمد در سطح ریاست جمهوری انجام می گیرد. به نوشته این بیانیه، در این سفر دو طرف در دیدارهای خود درباره روابط دو کشور و مسایل مهم منطقه ای بحث و تبادل نظر می كنند. سفر روحانی به آنکارا به گسترش هر چه بیشتر روابط ایران و ترکیه، دو کشوری که علاوه بر مناسبات همسایگی، پیوندهای عمیق فرهنگی و تاریخی با یکدیگر دارند، کمک خواهد کرد.
بعد از روى کار آمدن دكتر روحانى، تركيه به عنوان يکی از مقصدهاى سفر خارجى رييس دولت مطرح بود. اين سفر اما به دلايل مختلف از جمله عدم توافق در مورد زمان سفر با توجه به مشغله هاى کارى مقامات دو کشور انجام نشد. در ابتدا روحانى قصد داشت به منظور شرکت در بزرگداشت مولانا در قونيه به ترکيه سفر کند، ولی به دليل حجم زياد کار رييس جمهور اين سفر محقق نشد.
سپس دولت جمهورى اسلامى ايران دعوتنامه اى برای سفر رجب طيب اردوغان، نخست وزير تركيه، به تهران ارسال كرد که وى در ژانويه سال ٢٠١٤ ميلادى طى سفرى يك روزه به تهران آمد و در جريان اين سفر سه سند همکارى بين مقامات دو طرف به امضا رسيد و اردوغان بار ديگر به صورت رسمى از رييس دولت ايران برای سفر رسمى به كشور متبوعش دعوت کرد. از آن زمان نيز چندين تاريخ برای اين سفر تعيين شد و در آخر تصميم گرفته شد که روحانى در تاريخ ١٩ خرداد به تركيه سفر کند. روحانى در جريان اين سفر در راس هياتى متشکل از وزراى اغلب اقتصادى کابينه با رجب طيب اردوغان نخست وزير ورعبدالله گل رييس جمهور ترکيه ديدار خواهد کرد.
حسن روحانى همچنين در طول سفر در نخستين نشست شوراى عالى همکارى هاى راهبردى ايران و ترکيه شركت خواهد كرد. اين شورا در جريان سفر اردوغان به تهران در اسفند ماه سال ١٣٩٢ تشکيل شد.
در اين رابطه بيانيه مشترک مطبوعاتى در تهران و آنکارا و در آستانه اين سفر دو روزه منتشر شد که در آن عنوان شده: در جريان گفت و گوهاى رسمى دکتر روحانى با عبدالله گل رييس جمهورى و رجب طيب اردوغان نخست وزير ترکيه، توسعه و تقويت مناسبات دو جانبه ايران و ترکيه در کليه زمينه ها مورد تاكيد خواهد بود و در اين راستا برگزارى اولين نشست شوراى عالى همکارى‌هاى دو کشور نشانگر ظرفيت هاى پويا در تحکيم مناسبات و علايق دوستانه ميان دو ملت است.
همچنين در اين بيانيه مشترک آمده است: اين سفر در عين حال فرصتى مغتنم برای رايزنى‌هاى در سطح عالى ميان ايران و ترکيه در خصوص موضوعات مهم منطقه اى و بينالمللى خواهد بود.
"محمود واعظى"، وزير ارتباطات و فناورى اطلاعات ايران، که پيش از رييس جمهور به آنكارا سفر كرده بود با تنى چند از مقامات ترک ديدار کرد. وى با "لطفی الوان" وزیر حمل و نقل، امور دریانوردی و ارتباطات، "جودت یلماز" وزیر توسعه و "فکری ایشیک" وزیر علوم، صنایع و فناوری و "احمد داود اوغلو" وزیر امور خارجه ترکیه دیدار کرد و درباره گسترش همکاری های دو جانبه به گفت وگو پرداخت. طبق اعلام وى در جريان سفر رييس جمهور به ترکيه دست كم شش سند همکارى ميان دو کشور به امضا خواهد رسيد.
*** امید به رشد روابط اقتصادی ایران و ترکیه
"جودت یيلماز" وزير توسعه و نماينده دولت آنکارا در پيگيرى روابط ترکيه با جمهورى اسلامى ايران گفت: دولت آنکارا بى صبرانه منتظر سفر دوشنبه دکتر حسن روحانى به ترکيه است. وى در آستانه سفر روحانى به ترکيه با مثبت ارزيابى کردن سفر گذشته رجب طيب اردوغان نخست وزير ترکيه به تهران و قرادادهاى منعقد شده بين دو کشور گفت: در اين سفر موافقتنامه تجارت ترجيحى که سال ها در دستور کار گفت و گوهاى مقامات ايران و ترکيه قرار داشت، به امضا رسيد و اکنون مراحل تصويب آن در مجالس ملى دو کشور پيگيرى می شود.
وزير توسعه ترکيه همچنين به سفرش به تهران براى شرکت در کميسيون مشترک اقتصادی ايران و ترکيه نيز اشاره كرد و در خصوص دستاورهاى اين سفر افزود: در اين نشست برای اولين بار فرصتی به دست آمد تا با مقامات دولت ايران درباره تمامى مباحث اقتصادى و تجارى دو کشور به طور گسترده به بحث و تبادل نظر بپردازيم. یيلماز بار ديگر با تاكيد بر اهميت سفر روحانى به آنکارا اظهار داشت: سفر رييس جمهورى ايران به ترکيه از نظر آينده روابط اقتصادى و سياسى دو کشور مهم است و به همين خاطر مقامات آنکارا اين سفر را به دقت دنبال مى کنند.
وى با اشاره به سفر "محمود واعظى" وزير ارتباطات و فناورى اطلاعات ايران به ترکيه پيش از سفر روحانى اشاره کرد و گفت: آقای "واعظى" و رييس طرف ايرانى کميسيون مشترک اقتصادى ايران و ترکيه در مدت دو روز حضورشان در آنکارا با نخست وزير، وزير توسعه، خارجه، انرژى، حمل و نقل و صنعت و فناورى ترکيه درباره فرآيند همکارى ها و مقدمات سفر رييس جمهوری اسلامى ايران ديدار و گفت و گو کردند.
وى با اشاره به اينکه در سال جارى ميلادى در مبادلات تجارى کالا بين دو کشور شاهد رشدى ٢٠ درصدى خواهيم بود، ابراز اميدوارى کرد که با اجرايى شدن موافقتنامه تجارت ترجيحى، شاهد ارتقای جدى در سطح مبادلات تجاری ايران و ترکيه باشيم. وى افزود: ايران و ترکيه روابط سياسی بسيار خوبي دارند، ولى روابط اقتصادى هنوز در سطح مطلوب نيست. زيرساخت هاى لازم برای توسعه مناسبات تجارى فراهم شده و اميدواريم اقتصاد ايران در دوره پيش رو شاهد شکوفايى جدی باشد.
شمارى از تحليلگران اين سفر را در راستاى ارتقاء سطح مبادلات تجارى دو کشور به سطح ٣٠ ميليارد دلار موثر مى دانند. حجم مبادلات تجارى ايران و تركيه در سال ٢٠١٣ ميلادى بالغ بر ١٣/٥ ميليارد دلار بوده است. به اعتقاد كارشناسان ممکن است در جريان اين سفر شاهد چانه زنى هايى در مورد قيمت گاز صادراتى ايران به ترکيه از سوى مقامات ترک باشيم. در حال حاضر ترکيه از خريداران عمده گاز ايران محسوب مى‌شود.
از ديگر سو مقامات ايرانى نيز ترکيه را کريدورى مناسب جهت انتقال گاز ايران به اروپا دانسته و احتمالا در جريان اين سفر مذاکراتى جدى در اين رابطه به انجام خواهد رسيد. براساس پيش بينى ها تحولات سوريه نيز از جدى ترين مباحثى خواهد بود که در جريان اين سفر بين مقامات دو کشور مورد بررسى قرار خواهد گرفت. اين سفر که در آستانه برگزارى انتخابات رياست جمهورى ترکيه انجام مى شود فرصتى مناسب براى تعميق روابط دو کشور در زمينه مسايل منطقه اى، بينالمللى و دوجانبه خواهد بود.
اين سفر از جهت توسعه روابط ترکيه و ايران و در پى بروز سردى روابط در سال های اخير به دلايل مختلف، نقطه عطفى تازه قلمداد مى شود. اين بازگشایی روابط سياسى بين ايران و ترکيه درحالى صورت مى گيرد که به اعتقاد کارشناسان در ١٠ سال اخير على‌رغم توسعه قابل ملاحظه روابط متقابل، هر دو کشور از پتانسيل هاى جايگزين فراوانى براى توسعه هر چه بيشتر روابط برخوردار بودند که اين در هر دو کشور دلايل خاص خود را دارد. به گونه اى که ترکيه در روابطش با ايران همواره جانب احتياط را نگه داشته است چرا که تلاش براى نزديک شدن به غرب و همکارى با آمريکا به منزله فاصله گرفتن از روابط متقابل در زمينه هاي خاصى همچون روابط امنيتى با ايران بوده است.
با اين حال روى کار آمدن دولت جديد در ايران و در پيش گرفتن سياست ديپلماسى و همکاري در عرصه بين المللى از يک سو و به توافق رسيدن ايران با طرف هاى غربى خود بر سر پرونده هسته اى از سويى ديگر، گامى مثبت بود که اين خود تاثيري مثبت بر روابط منطقه اى و جهانى ايران گذاشته است.
*** اهميت سفر روحانى به تركيه
به عقیده کارشناسان سفر روحانی به ترکیه بسیار با اهمیت است چراکه وقتی بالاترین مقام اجرایی یک کشور به کشور دیگری سفر می کند نشان دهنده اهمیت روابط میان دو کشور و حاکی از عمق روابط و وجود رابطه خوب و حسنه میان آنها است.
این سفر همچنین از این لحاظ که به نوعی پاسخ سفر چندی پیش اردوغان به ایران می باشد نیز دارای اهمیت است. علاوه بر اینها تحولات بسیار مهمی در منطقه روی داده و شاید به لحاظ اقتصادی این سفر از این بابت اهمیت دارد که ممکن است اروپا به دلیل بحران اوکراین از سوی روسیه در مخمصه گازی قرار بگیرد و لذا ایران بتواند در این فرصت به خوبی به ایفای نقش بپردازد و پتانسیل هایی که برای ایران موجود است و تاکنون کمتر فرصت پیدا کرده از آنها استفاده کند را مورد بهره برداری قرار بدهد. بعد از بحران اوکراین بارها مقامات ایرانی عنوان کردند که می توانند در صدور گاز به اروپا نقش ایفا کند و لذا اکنون فرصت خوبی است که در این باره رایزنی شود؛ هرچند که عملی شدن این موضوع (صادرات گاز به اروپا) زمان می برد اما به هر حال ایران می تواند در منشور امنیت انرژی اروپا نقش داشته باشد.
موضوعات مورد اهمیتی که می تواند در این سفر مورد مذاکره قرار بگیرد همکاری های دوجانبه ایران و ترکیه به خصوص در موضوعاتی همچون حمل و نقل و توریسم و گردشگری است که به نظر می رسد ایران می تواند از تجربیات خوب ترکیه در موضوع زیرساخت های توریستی و مدیریت و سازماندهی فضاهای توریستی و همچنین اقتصاد گردشگری استفاده کند.
*** بازتاب سفر روحانی در رسانه های ترکیه
در این سفر دکتر حسن روحانى، دست کم شش توافق نامه سیاسی و اقتصادی میان دو کشور به امضا می رسد که هدف از آن ارتقای روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میان این دو همسایه است.
هر چند تا کنون برنامه دیدارهای روحانی در ترکیه نهایی نشده، اما قرار است وی با عبدالله گل و رجب طیب اردوغان دیدار و گفتگو کند. رئیس جمهور ایران در سفر به ترکیه همچنین با برخی دیگر از مقامات بلند پایه این کشور دیدار خواهد داشت.
به غیر از موضوعات دو جانبه، مقامات ترکیه در دیدار با روحانی درباره مسايل مهم منطقه ای نیز گفتگو خواهند کرد. بر همین اساس سوریه یکی از مهمترین موضوعاتی است که در خصوص آن گفتگوهایی میان طرفین انجام خواهد شد. علاوه بر سوریه، عراق نیز از دیگر موضوعات مهم گفتگو میان دو طرف خواهد بود.
ترکیه و ایران از زمان آغاز بحران در سوریه مواضع مختلفی را درباره آن اتخاذ کردند که همین امر سبب بروز اختلافاتی میان تهران و آنکارا شد. اختلافات دو کشور در این رابطه به حدی بود که ایران به عنوان یکی از اصلی ترین حامیان بشار اسد مطرح شد و ترکیه در سوی دیگر میدان به عنوان یکی از حامیان اصلی گروه های شورشی که خواهان براندازی اسد بودند، خود را معرفی کرد.
البته اردوغان و روحانی پیشتر در ماه ژانویه و زمانی که نخست وزیر ترکیه به تهران سفر کرده بود در این مورد گفتگو کرده اند.
در مورد عراق نیز ترکیه امیدوار است که ایران از روابط خوب خود با بغداد برای حل اختلافات میان آنکارا و بغداد استفاده کند. ترکیه و عراق در هفته های اخیر به دلیل اقدام آنکارا در واردات نفت از اقلیم کردستان وارد تنش شده اند از همین رو احتمال دارد که مقامات آنکارا از روحانی بخواهند تا برای حل اختلافات میان ترکیه و عراق پادرمیانی کند.
روحانی برنامه ای برای حضور بر مزار کمال آتاتورک، بنیانگذار ترکیه نوین، ندارد.
روزنامه تودی زمان با ارايه گزارشی از سفر روحانی به ترکیه و همچنین اشاره به توافقنامه هایی که قرار است در این سفر به امضای هر دو طرف برسد عنوان داشت که مقامات آنکارا در دیدار با ريیس جمهور ایران در پی حل دو مشکل عمده ای خواهند بود که در سال های اخیر مشکلاتی برای دو کشور به وجود آورده است.
*** بنزین و مشکل کامیون‌داران ترک
ایران از چند سال قبل و برای جلوگیری از قاچاق بنزین دست به اقداماتی زده که برخی از آنها در مرزهای این کشور با کشورهای دیگر به اجرا گذاشته می شود. برای مثال در مرز ترکیه کامیون‌داران ترک که در امر انتقال کالا میان دو کشور فعالیت دارند زمانی که قصد ورود به ایران را دارند باید مبلغ ۷۵۰ دلار به ازای هر بار ورود به ایران بپردازند. این مبلغ برای جبران تفاوت قیمت بنزین در ایران و ترکیه از رانندگان ترک اخذ می شود و حتی اگر آنها در داخل ترکیه نیز باک خودروهای خود را پر کرده باشند نیز باید این مبلغ را برای ورود به ایران بپردازند.
به نوشته روزنامه تودی زمان، این کار برای جلوگیری از قاچاق بنزین از ایران به ترکیه انجام می شود چون قیمت بنزین در ایران به مراتب کمتر از ترکیه است. اما این مسئله موجب شده تا سالانه ۱۶هزار کامیون دار ترک که در امر انتقال کالا به ایران فعالیت دارند برای فرار از پرداخت این مبلغ بار خود را در مرز ترکیه و ایران خالی کرده و از انتقال آن به این کشور خودداری کنند که این امر مشکلاتی را در مرز دو کشور به وجود آورده است از همین رو یکی از مشکلاتی که سران ترکیه در دیدار با روحانی به دنبال حل آن خواهند بود این قضیه است.
*** قیمت گاز صادراتی
بهای گاز صادراتی ایران به ترکیه نیز از دیگر موضوعاتی است که در گفتگوهای روحانی با اردوغان و گل در مورد آن بحث خواهد شد. گویا تهران حاضر نیست به میزانی که آنکارا می خواهد در بهای گاز صادراتی خود به ترکیه تخفیف بدهد و این امر مشکلاتی را میان دو کشور به وجود آورده است، به طوری که حتی ترکیه در این رابطه به دیوان داوری بین المللی نیز شکایت کرده است.
ترکیه به طور کلی ٦٠,١ میلیارد دلار در بخش واردات انرژی از دیگر کشورها هزینه کرده که ٢٣ میلیارد دلار از این رقم مربوط به واردات گاز بوده است. میانگین قیمتی که ترکیه هر ساله برای واردات گاز پرداخت می کند ٥١٣ دلار برای هر یک هزار مترمکعب و مشابه با سال های گذشته است و ایران اخیرا تبدیل به گران فروش ترین کشوری شده که گاز خود را به ترکیه صادر میکند.
در اسفندماه سال گذشته و حدود یک هفته پس از پایان جلسه دیوان داوری بین المللی درباره شکایت ترکیه برای کاهش قیمت گاز وارداتی از ایران٬ مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران تاکید کرد که بهای گاز صادراتی ایران به ترکیه در چارچوب قرارداد فعلی کاهش نمی یابد.
بر اساس قرارداد سال ۱۹۹۶ میان ایران و ترکیه٬ ایران باید تا ۲۵ سال روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب گاز (۱۰ میلیارد متر مکعب در سال) به ترکیه صادر کند. صادرات گاز ایران به ترکیه از سال ۲۰۰۱ آغاز شده است. ترکیه از مدتها پیش خواهان کاهش قیمت گاز وارداتی خود است و در همین راستا بهمن ماه ۱۳۹۰ از ایران به دیوان داوری بین المللی در پاریس فرانسه٬ شکایت کرد.
ترکیه برای تامین تقریبا همه نیاز گاز طبیعی خود ، وابسته به واردات است و مشتاق است واردات نفت و گاز از ایران را در صورت لغو تحریم ها علیه این کشور افزایش دهد. "حمید صادقی" تحلیلگر مسائل سیاسی و اقتصادی در تهران گفت ترکیه به نفت و گاز ایران نیاز وافری دارد.
گزارش از مغانی
منابع:
http://news.yahoo.com/iran-president-visit-turkey-monday-111937903.html
http://www.todayszaman.com/news-349698-rohani-visits-turkey-amid-dispute-on-trade-issues.html
انتهای پیام/
