وظايف و اختيارات رئيس جمهور در چهارچوب قانون

"عباس رستمي" وکيل دادگستري طي يادداشتي به وظايف و اختيارات رئيس جمهور که در راس قوه مجريه بوده پرداخته است.

شرایط احراز مقام ریاست جمهوری:

رئیس‌جمهور با رأی مستقیم مردم و به ‌مدت 4 سال انتخاب می‌شود و طبق اصل 114 قانون اساسی انتخاب مجدد او بصورت متوالی فقط برای یك‌بار دیگر ممكن است. حكم ریاست جمهوری پس از انتخاب از طرف مردم باید به‌وسیله مقام رهبری امضا و تنفیذ شود.

به موجب اصل 115 قانون اساسی، رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی و ایرانی‌الأصل و دارای تابعیت ایران، مدیر و مدبّر، دارای حسن سابقه، امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران باشد؛ هم‌چنین معتقد به مذهب رسمی كشور باشد.

رئیس‌جمهور باید پیش از آغاز به كار در مجلس شورای اسلامی به ترتیب مقرر در قانون اساسی، سوگند یاد كند.

رئیس‌جمهور در حدود اختیارات و وظایفی كه به‌موجب قانون اساسی و یا قوانین عادی به‌عهده دارد،‌ در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی، مسئول است.

قبل از انتخابات نامزدهای ریاست جمهوری باید آمادگی خود را رسماً اعلام كنند. و پس از بررسی صلاحیت و شرایط لازم توسط شورای نگهبان، اسامی آن‌ها به‌عنوان نامزد ریاست جمهوری اعلام می‌شود.

رئیس‌جمهمور طبق اصل یكصد و هفده قانون اساسی با اكثریت مطلق آراء شركت كنندگان، انتخاب می‌شود؛ و اگر در دوره اول این اكثریت به‌دست نیامد،‌ در جمعه هفته بعد، با شركت دو نفر از نامزدها كه در دور نخست آراء بیشتری داشته، انتخاب به‌عمل می‌آید.

وظایف و اختیارات رئیس‌جمهور:

1) مسئولیت اجرای قانون اساسی: یكی از مهم‌ترین وظایف رئیس‌جمهور اجرای قانون اساسی می‌باشد و می‌تواند از طریق نظارت، كسب اطلاع، بازرسی و پیگیری اقدامات لازم را به‌عمل آورد و در صورت توقف یا عدم اجرای اصلی از اصول قانون اساسی به نحو مقتضی اقدام نماید.

2) انتخاب و عزل وزیران: به‌موجب اصل 133 قانون اساسی، وزیران توسط رئیس‌جمهور تعیین و برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند.

3) ریاست هیأت وزیران: رئیس‌جمهور بر كار وزیران نظارت كرده و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیمات وزیران اقدام می‌كند.

4) مسئولیت اقدامات وزیران: هر یك از وزیران مسئول اقدامات و وظائف خویش است و رئیس‌جمهور مسئول اقدامات وزراء در مقابل مجلس می‌باشد.

5) توشیح قوانین و عهدنامه‌ها: مصوبات قانونی و عهدنامه‌ها و مقاوله‌ نامه‌ها وقتی لازم‌الأجرا می‌شوند كه از طرف رئیس‌جمهور رسماً امضاء و به مأموران اجرایی كشور ابلاغ شود.

6) اختیار وضع آئین‌نامه‌های اداری: طبق اصل 138 قانون اساسی هیأت وزیران می‌توانند برای انجام وظایف قانونی خود به وضع نظامات و آئین‌نامه‌های عمومی مبادرت كنند؛ و ریاست جمهوری به‌عنوان رئیس هیأت وزیران می‌باشد.

7) اعزام سفیران به خارج و پذیرش سفرای خارجی: سفیران به پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب رئیس‌جمهور تعیین می‌شوند.

8) اعطای نشان‌های دولتی: طبق اصل 129 قانون اساسی اعطای نشان‌های دولتی با رئیس‌جمهور است.

9) ریاست شورای عالی امنیت ملی: طبق اصل 176 قانون اساسی به‌منظور تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاكمیت ملّی، شورای عالی امنیت ملی به ریاست رئیس‌جمهور تشكیل می‌شود.

عزل رئیس‌جمهور:

عزل و بركناری رئیس‌جمهور با در نظر گرفتن مصالح كشور، پس از حكم دیوان عالی كشور به تخلف وی از وظایف قانونی، و رأی مجلس شورای اسلامی به عدم كفایت سیاسی و مدیریت او، انجام‌پذیر می‌باشد.

فوت و بیماری رئیس‌جمهور:

طبق اصل 131 قانون اساسی، در صورت فوت، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس‌جمهور و یا در موردی كه مدت ریاست‌جمهوری پایان یافته و رئیس‌جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس‌جمهور، با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد.

رسیدگی به اتهام رئیس‌جمهور:

طبق اصل 140 قانون اساسی: رسیدگی به اتهام رئیس‌جمهور و معاونان او و وزیران در مورد جرائم عادی با اطلاع مجلس شورای اسلامی در دادگاه‌های عمومی دادگستری انجام می‌شود.

انتهاي پيام/