واكاوي ترفندهاي رسانه‌هاي خارجي در آستانه انتخابات ايران (بخش اول)
براي اينكه بدانيم رسانه‌هاي خارجي در آستانه انتخابات يازدهمين دوره رياست جمهوري در ايران، چه ترفندهايي بكار مي‌گيرند، با بخش اول از گزارش سرويس بين‌الملل باشگاه خبرنگاران همراه شويد:
سرويس بين الملل باشگاه خبرنگاران گزارش مي‌دهد؛
واژه "Manipulation" در اصطلاح فني به "بازوي مكانيكي" گفته مي‌شود كه اجزاي تشكيل‌دهنده يك ربات را به يكديگر متصل مي‌سازد و فعاليت‌هاي صنعتي متنوعي را در آن به عهده دارد. اما به طور كلي، اين واژه در حيطه‌هاي روانشناسي، جامعه‌شناسي و سياست، به معني "اثرگذاري مخفي و هدفدار" كاربرد دارد. "مانيپوليشن" به هر فرآيندي گفته مي‌شود كه در آن بتوان طي يك روند هدفدار، رفتار، عملكرد يا تفكرات فرد يا گروهي را هدايت نمود، به نحوي كه اين حركت، از خودش پنهان بماند.
امروزه در پروپاگانداي رسانه‌اي دنيا، معني "مانيپوليشن" يكي از آشناترين مفاهيم به شمار مي‌رود و به طرق گوناگوني در جريان تهيه، تدوين، توليد و انتشار هرگونه خبر، مصاحبه، گزارش و مقاله اعمال مي‌شود. پيچيدگي و ظرافت اين مفهوم، زماني مشخص مي‌گردد كه بدانيم حتي در صورتي كه راه‌ها و چگونگي فريب ذهني افراد، برايشان از حالت ناخودآگاه به خودآگاه دربيايد، باز هم هيچ تضميني نيست كه فرد يا گروه موردنظر، در آينده از جهت‌گيري دلخواه و مانيپوليشن مصون بماند.
اكنون با نزديك شدن به روز 24 خرداد 92 و برگزاري يازدهمين انتخابات رياست جمهوري در ايران، جالب است بدانيم كه رسانه‌هاي خارجي در خبرسازي، بازتاب‌ها و تحليل‌هاي متنوع خود نسبت به اين مقوله و حواشي آن، از چه شگردهايي براي "مانيپوليشن" بهره مي‌گيرند؟ قطعاً همه ما با اندكي تأمل در هر يك از اين شگردها، مصاديقي از تحقق مانيپوليشن رسانه‌اي در مناسبت‌هاي گوناگون را به خاطر خواهيم آورد:
1. گزينش اخبار و حاشيه‌پردازي:
از واپسين ماه‌هاي سال گذشته تاكنون كه تنور انتخابات در ايران، رفته رفته با فراهم آمدن مقدمات برگزاري آن، روشن و داغ گرديده است، برخي رسانه‌هاي خبري دنيا به جاي پرداختن به اصل انتخابات، اين سوژه مهم را تنها در انتهاي خبري به طور مثال با عنوان "تشديد تحريم‌ها عليه ايران" به اطلاع مخاطبان خود مي‌رساندند. اولين نتيجه‌اي كه اين‌گونه خبررساني با خود به همراه دارد، اين است كه وقتي فشار تحريم‌ها بر مردم ايران و شرايط اقتصادي حاكم، پس از مطالعه چندين پاراگراف، به ذهن خواننده خبر تفهيم شد، تازه در آخرين سطر، نوبت به "خبر انتخابات" مي‌رسد: «...گفتني است در ژوئن 2013 انتخابات رياست جمهوري در ايران برگزار خواهد شد.»
در واقع آخرين جمله، مهم‌ترين هدف از انتشار خبر مذكور تلقي مي‌شود. نهايتاً مخاطب، در حالي از صفحه خبر خارج مي‌شود كه يأس و دلسردي مردم ايران براي شركت در انتخابات، آن هم به علل اقتصادي به وي القا شده است!
اگرچه معرفي و شناساندن نامزدهاي انتخاباتي ايران به شهروندان كشورهاي ديگر، داراي اهميت است اما قرار دادن اين مطلب در صدر فهرست اخبار انتخاباتي ايران، يقيناً بي‌دليل نيست. به طور مثال وب‌سايت روزنامه "بيلد" آلمان روز چهارشنبه 15 مي 2013 (25 ارديبهشت) طي خبري، روي ثبت‌نام يك خانم27 ساله براي نامزدي انتخابات مانور داده و به همين بهانه، ادعا مي‌كند كه وي در كشور ايران، بخاطر "زن بودن" هيچ شانسي براي دست گرفتن رأس پست اجرايي كشور ندارد!
هماهنگ با يك موج كلي، رسانه‌هاي وابسته به ابرقدرت‌ها، مي‌كوشند تا هر يك از كانديداها را به نحوي تضعيف يا تمسخر كنند. از ديگر موارد حاشيه‌پردازي، مي‌توان به تحريف يك پديده ثابت اشاره كرد: به طور مثال، تعدّد كانديداهايي از احزاب گوناگون براي تصدي پست رياست جمهوري، پديده‌اي است كه تا قبل از اين و در تمام كشورها، نماد دموكراسي، مشروعيت و مقبوليت سلايق سياسي گوناگون نزد افراد جامعه تلقي مي‌شود، اما چه مي‌شود كه در مورد ايران، پس از اينكه نامزدهايي با سلايق متفاوت سياسي، در عرصه حاضر مي‌شوند، اين پديده، ناگهان علامت پريشاني و درهم‌ريختگي نظام انتخاباتي بوده و به طور منفي، به مخاطبان القا مي‌گردد؟
تيتر: دومين مرد قدرتمند ايران، مبارزه انتخاباتي را مشوش و درهم‌پيچيده كرد!!!
2. بازي با كلمات براي كُد سازي:
فرقي نمي‌كند كه استفاده از بعضي واژگان خاص انتخاباتي و به اصطلاح "مدكردن" آن‌ها، از دل برخي نطق‌هاي داخلي، بر سر زبان خارج‌نشين‌ها مي‌افتد يا برعكس، اما در هر دو صورت، يك مدل منحصر‌به‌فرد سخن گفتن و استفاده از واژگاني معين، در حكم كدهايي عمل مي‌كنند كه مي‌كوشند در يك قطب مخالف، وحدت و همدلي رأي‌دهندگان را مخدوش نمايند، كمااينكه رهبر معظم انقلاب نيز استفاده از اين عناوين را «كمك به دشمن» توصيف كردند. "انتخابات آزاد"، "مهندسي انتخابات"،... از اين قبيل كدهايي بود كه سعي داشت مخاطب را چه داخل و چه خارج از كشور، چه ايراني و چه غيرايراني، در ترديد و سردرگمي فرو ببرد.
3. اثر رواني تصوير:
چنانچه مي‌دانيم به عقيده كارشناسان، تلويزيون، پرمخاطب‌ترين و اثرگذارترين رسانه در راستاي اطلاع‌رساني مردم و شكل‌دهي افكارعمومي در دنياست؛ رسانه‌اي كه اقشار مختلف اجتماعي، عوام و خواص را تحت پوشش خود قرار مي‌دهد. نگاهي موشكافانه به خبرهايي كه در خصوص انتخابات ايران از برخي شبكه‌هاي تلويزيوني جهان پخش مي‌شود نشان مي‌دهد كه كاربرد رنگ‌ها و تصاوير، نگارش متن خبر، لحن گوينده خبر و... همگي به عنوان عناصري مؤثر در مانيپوليشن مخاطب نقش‌آفريني مي‌كنند. اين عناصر وقتي در كنار عوامل بالا قرار گيرند، حالتي تنش‌زا و جنجالي به بيننده تزريق مي‌شود كه در شكل‌گيري تصور ذهني وي در خصوص انتخاباتي ناآرام، سهم بسزايي دارد.
رسانه‌هاي مذكور، در فريب افكارعمومي گاهاً حتي به دروغ‌هاي مضحك "فتوشاپي" هم چنگ زده‌اند كه نمونه‌هايش را در فتنه سال 88 به وفور شاهد بوديم.
بديهي‌ست پروپاگانداي رسانه‌هاي بيگانه با تجربه‌اي به عمق چندين قرن، برنامه‌هاي منظمي روي ميز دارند و هر چه به انتخابات نزديك‌تر مي‌شويم، مدل مانيپوليشن مخاطبين نيز به لحاظ كمي و كيفي تغيير پيدا خواهد كرد. پس قاعدتاً بايد طي يك ماه آينده، حين انتخابات و همچنين پس از آن، منتظر روش‌هاي ظريف و پنهان اثرگذاري در اين موضوع باشيم. مهم اين است: تأثيري كه سرانجام بر صفحه ذهن مخاطب حك مي‌شود، از حالت ناخودآگاه به خودآگاه وي تبديل شود.
در گزارش‌هاي بعدي از سري "واكاوي ترفندهاي رسانه‌هاي خارجي در آستانه انتخابات ايران" به ديگر رويكردهاي رسانه‌هاي خارجي، در برخورد با حماسه 24 خرداد 92 خواهيم پرداخت.
گزارش از: طاهري
منابع:
http://de.wikipedia.org/wiki/Manipulation
http://www.bild.de/politik/ausland/iran/wahlkampf-in-iran-ahmadinedschad-nachfolger-gesucht-30369044.bild.html
