به گزارش خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، ابراهیم اسدی بیدمشکی؛ تابستان برای دانشجو‌ها و بسیاری از دانش آموزان ایران می‌تواند یادآور یک آزمون باشد که به بخشی از خاطراتشان تبدیل می‌شود؛ امسال آزمون‌های ورودی به دانشگاه‌ها و مقاطع تحصیلات تکمیلی یا همان «کنکور» به ۵۱ سالگی رسید، اگرچه برخی ریشه‌اش را تا سال ۱۳۱۷ دنبال کرده‌اند. با اینکه سال‌ها صحبت از حذف کنکور می‌شود، اما هنوز هم آزمونی معتبر به شمار می‌رود که میلیون‌ها دانش آموز و دانشجو از مدت‌ها پیش برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند.
بنا بر گزارش‌هایی، ابعاد کنکور از فشار درسی و روحی بر داوطلبان و خانواده‌هایشان، جابه‌جایی و گردش مبالغ چند صد میلیارد تومانی میان مؤسسات کنکوری و جیب مردم، چگونگی تأثیر سوابق تحصیلی، البته جدال بر سر سهمیه‌ها، پای نهاد‌های مرتبط از وزارت علوم تا شورای انقلاب فرهنگی را به میان کشیده است.
کنکور در ایران ۱۹ سهمیه دارد. سهمیه مناطق، ایثارگران، رزمندگان، خانواده شهدا، مناطق محروم، حافظان کل قرآن، قاریان قرآن، برترین‌های المپیاد‌های علمی، بومی پذیری، کارگران نمونه، قهرمانان ورزشی، استعداد‌های درخشان و بهیاران از مهم‌ترین سهمیه‌ها هستند که بنا به رخداد‌های گوناگون، سهمیه‌های جدیدی هم مانند مناطق زلزله زده و سیل زده یا به عبارتی دیگر، مناطق درگیر بلایای طبیعی مصوب می‌شوند.
ریشه سهمیه‌های ایثارگری در قوانین بالادستی/ ۱۳۹۶، تعادل در پذیرش دانشجو به هم می‌ریزد
به اعتقاد برخی، دلیل قرار دادن سهمیه و اعمال آن در نتایج اولیه داوطلبان کنکور «عدالت آموزشی» یا به بیان قانون، «توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیل و تحقیق در آموزش عالی سراسر کشور» است که تا جای ممکن، تمامی آزمون دهندگان در شرایطی عادلانه و بر حسب ظرفیت ویژه آن سهمیه (به جز سهمیه‌های آزاد) به دانشگاه بروند. بر اساس قانون، کشور به ۳ منطقه تقسیم شده و هر استان با ملاک‌های متفاوتی مانند برخورداری امکانات مختلف و غیره در هر کدام از این مناطق قرار می‌گیرند. از سویی، قانون به ایثارگران و وابستگان آنها و خویشاوندان شهدا در محدوده‌ای معین سهمیه‌هایی را اختصاص داده است و به نظر می‌رسد، یکی از موضوع‌هایی که بیشتر از دیگر مسائل، مورد اختلاف میان صاحبنظران، داوطلبان و جامعه است، دلیل سهمیه‌های ایثارگری و تأثیرشان باشد. به گونه‌ای که برخی از داوطلبان ذی‌نفع به اختیار خود از آنها بهره‌ای نمی‌برند و البته برخی هم طبق قانون، استفاده می‌کنند.
بر مبنای ماده ۹۰ «قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۰-۱۳۹۶)» مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ از سوی مجلس شورای اسلامی، ماده ۷۰ «قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران» و اصلاحیه بعدی آن در ماده ۴۷ «قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)» گزینش داوطلبان با تفاوت‌هایی همراه است.
۲۵ درصد ظرفیت هر کد رشته محل به «همسر و فرزندان شهدا»، «آزادگان و همسر و فرزندان آنان»، «جانبازان ۲۵ % و بالاتر و همسر و فرزندان آنان» اختصاص دارد (سهمیه ایثارگران ۲۵%). همچنین از سال ۱۳۹۶، ۵ درصد ظرفیت هر کد رشته محل ویژه «جانبازان زیر ۲۵ % و همسر و فرزندان آنان» و «همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه» قرار داده شد (سهمیه ایثارگران ۵%).
به گفته معاون خط مشی‌گذاری ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ مصوبه سال ۹۶ باعث بر هم ریختن تعادل سهمیه پذیرش در کشور شد.
ایثارگران برای قبولی در هر رشته محل، باید حداقل ۷۰ درصد نمره گزینش آزاد در آن رشته محل را کسب کنند و حد نصاب نمره برای این داوطلبان ۷۵ درصد نمره گزینش آزاد در رشته محل منتخبشان است.
به بیانی ساده‌تر، در کنکور سراسری اگر ظرفیتی ۱۰۰ نفره فرض شود، به تعداد ۵ صندلی، سهمیه ایثارگران ۵ درصد و به میزان ۲۵ صندلی، سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد است.
افزون بر اینها، سهمیه خانواده شهدا، پدر، مادر، خواهر و برادر شهید را شامل می‌شود که البته قانون برای داوطلبان با سهمیه رزمندگان بسیجى، وزارت جهاد کشاورزی و ستاد کل نیرو‌های مسلح از سال ۱۳۶۸ به بعد و سهمیه‌داران رزمنده و ایثارگران بنیاد شهید و امور ایثارگران از سال ۱۳۷۶ به بعد تصریح کرده است که فقط یکبار می‌توانند با استفاده از سهمیه ایثارگران در رشته‌های دوره روزانه و دوبار در دوره‌های دیگر (نوبت دوم یا شــبانه، پیام نور، غیرانتفاعی، مجازی غیرانتفاعی و پردیس خودگردان و ظرفیت مازاد) پذیرفته شوند.
بیشتر بخوانید
ساماندهی سهمیه‌ها پشت در مجلس یازدهم ماند
۱۶ آذر سال ۹۸ وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در لایحه‌ای، سهمیه‌های کنکور را ساماندهی کردند. لایحه ساماندهی سهمیه‌های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی و اصلاح قوانین مرتبط زیر عنوان «لایحه توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات تحصیلی در آموزش عالی» به دولت ارائه شد. در این لایحه سهمیه‌ها از ۱۹ به ۳ کاهش یافته است و دوم شهریور امسال به گفته منصور غلامی، وزیر علوم در مجلس دهم برای طرح در صحن رأی آورد، اما برای ورود به دستور صحن با تعداد رأی کمی از دستور خارج شد.
پیش‌تر و در ۹ بهمن سال گذشته، حجت الاسلام علیرضا سلیمی عضو فعلی کمیسیون صنایع مجلس یازدهم و عضو وقت کمیسیون آموزش مجلس دهم در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان خبر داد که «لایحه ارسالی از سوی دولت مبنی بر حذف سهمیه‌های ایثارگری، قهرمانان ورزشی و مناطق محروم و غیره از سوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس رد شده است.»
او این لایحه را شگفت انگیز توصیف کرد و آن را مخالف عدالت خواند.
کارنامه‌ها درباره سهمیه‌ها چه می‌گویند؟
بر اساس کارنامه برخی از داوطلبان کنکور ۹۷ که در اختیار خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گذاشته شده است، تأثیر دو سهمیه ایثارگری ۲۵ درصدی و ۵ درصدی نشان می‌دهد که رتبه کشوری داوطلب تغییر مثبت قابل توجهی پیدا می‌کند. یک داوطلب منطقه یک در تهران (گروه علوم ریاضی و فنی) که سهمیه ۵ درصدی داشته است، با رتبه کشوری ۴۳۲۶۹ در زیر گروه یکم از میان ۱۳۴۱۸۳ نفر، رتبه ۴۵۰۴ را از ۱۱۵۹۷ نفر سهمیه‌دار دریافت کرده است؛ در حالیکه این رتبه در منطقه یک ۱۹۸۵۵ می‌شده است.
کارنامه‌ای دیگر (گروه علوم ریاضی و فنی) نشان می‌دهد که داوطلبی با ۵ درصد سهمیه و با رتبه کشوری در محدوده ۶ تا ۷ هزار، رتبه سهمیه‌اش در کانال رتبه‌های سه رقمی ۷۰۰ تا ۸۰۰ است. این فرد در سهمیه مناطق محدوده ۴ هزار را حائز می‌شد. ضمن اینکه او با شرکت در کنکور زبان‌های خارجی انگلیسی، در زیر گروه یکم رتبه ۱۸۶۸۸ کشوری را کسب کرده بوده، اما در سهمیه ایثارگری‌اش، رتبه ۲۱۱۷ اعلام شده است.
در نمونه‌ای از سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران، منطقه یک، زیرگروه یکم و گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، داوطلب با کسب رتبه ۱۱۳۳۳، رتبه ۱۹۱ را دریافت کرده است.
البته به گفته کارشناسان آموزشی و انتخاب رشته، این‌گونه سهمیه‌ها به صورت نسبی، برای داوطلبان حائز رتبه‌های برتر و نامناسب در انتخاب رشته نمی‌تواند چندان اثر گذار باشد، اما در محدوده رتبه‌های متوسط نسبی، تأثیر محسوس و قابل توجهی نسبت به داوطلبان بدون سهمیه خواهد داشت؛ چرا که فرد سهمیه‌دار باید برای به دست آوردن تعداد صندلی محدود سهمیه خودش رقابت کند و ممکن است ظرفیت کم تر و متقاضی بیشتر، داوطلب را به هدفش نرساند.
سهمیه عامل بازگرداندن حق ایثارگر است
حجت الاسلام احمدحسین فلاحی، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس یازدهم در گفتوگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره امکان حذف سهمیه‌های ایثارگری گفت: نادیده گرفتن برخی از مسائل حیاتی و مهم کشور، قطعاً تحلیل نادرستی است و عدالت آموزشی درباره توزیع امکانات و غیره بحث می‌کند.
او ادامه داد: هنوز خانواده‌های شهدا حضور دارند و حدود ۲ هزار شهید از جبهه مقاومت داریم. ما نمی‌توانیم خانواده‌ای که هستی‌شان را برای کشور و انقلاب و نظام گذاشته‌اند، نادیده بگیریم.
سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس یادآور شد: میان کسانی که هستی خود را با اختیار برای مردم و نظام گذاشته‌اند با افرادی که در یک سانحه یا اتفاق درگذشته‌اند، تفاوت وجود دارد.
حجت الاسلام فلاحی گفت: برای نمونه کسی که سهمیه ایثارگری دارد، پیش از شهادت یا آسیب پدر هم از حضور پدرش محروم بوده است و با از دست دادن او در یک حادثه متفاوت است. سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات در پاسخ به پرسش خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان مبنی بر اینکه آیا شرایط برای برخی داوطلبان که احتمالاً پدرشان را در کودکی از دست داده‌اند و مدت‌ها از وجود او محروم شده‌اند، مشابه سهمیه‌داران ایثارگری نخواهد بود؟ اظهار کرد: ما با این سهمیه‌ها حق ایثارگر را به او بازمی‌گردانیم، زیرا برای منافع مملکت آسیب دیده است. البته مبانی دینی نسبت به کسانی که از وجود پدر و مادر محروم می‌شوند دستور می‌دهد جامعه وظیفه دارد جای خالی آنها را پر کند و برای تحقق عدالت باید نگاه ویژه‌ای به این دسته داشته باشیم.
سهمیه‌های ایثارگری، فضای خاکستریِ عدالت آموزشی
با وجود اینکه سهمیه‌های کنکور بر اساس قوانین بالادستی مصوب مجلس تعیین شده است، پارلمان تنها نهاد بررسی کننده این سهمیه‌ها نیست. اول شهریور ۹۹ روح الله متفکر آزاد، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی از بررسی نحوه تأثیر و حذف سهمیه‌های کنکور در شورای انقلاب فرهنگی خبر داد و گفت: این موضوع در کمیسیون آموزش مجلس یازدهم مطرح شد و شورای انقلاب فرهنگی هم به مسئله ورود کرده است؛ افزون بر این جلساتی میان اعضای شورا و مجلس برگزار می‌شود.
او افزود: از آنجا که این موضوع در شورای مذکور در حال بررسی است، در نتیجه کمیسیون آموزش برای جلوگیری از موازی کاری منتظر نتیجه بررسی‌های شورای انقلاب فرهنگی می‌ماند.
نیمه شهریور ماه، معاون خط مشی‌گذاری ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داد که حدود ۸ سیاست در زمینه برگزاری آزمون مدون شده است و در صورتی که این تغییرات صورت گیرد، در کنار تغییر سهمیه‌ها باعث رفع برخی چالش‌ها خواهد شد. وزیر علوم هم اخیراً خبر داده است که با استقرار مجلس جدید، ممکن است با شروع سال تحصیلی دوباره پیشنهاد ساماندهی سهمیه‌ها را مطرح کنیم. اگرچه به بیان مسئولان این لایحه تغییری در انتخاب رشته کنکور ۹۹ نمی‌دهد.
درباره اعمال این سهمیه‌ها، نگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ عده‌ای به دلیل اینکه کشور مدیون ایثارگران است، تعیین سهمیه برای آنها و خویشاوندانشان را یک وظیفه می‌دانند و از سوی دیگر، برخی معتقدند زحمات ایثارگران در جای دیگری باید جبران شود تا در صورت ورود دانشجویی با سطح علمی پایین‌تر به دانشگاه‌ها، آینده کشور در دست «فارغ التحصیلان سهمیه‌ای» نباشد؛ البته جدا از کسانی که واقعاً درس خوانده‌اند!
انتهای پیام/