باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهدی سیف تبریزی* - پس از سفر سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان به روسیه گمان‌زنی‌ها در خصوص نقش مسکو در آینده هرگونه توافق میان ایران و آمریکا بر سر موضوع هسته‌ای ایران شدت گرفته است. این درحالی است که عراقچی پیش از سفر به مسکو و همچنین پس از دیدار با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه از نقش سازنده کرملین در پرونده هسته‌ای ایران صحبت کرد.

این شایعات با سفر روز گذشته «هیثم بن طارق آل سعید» سلطان عمان به روسیه به منظور دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه قوت گرفت است به شکلی که رسانه‌های بین‌المللی از نقش پررنگ مسکو در آینده مذاکرات هسته‌ای سخن به میان می‌آورند.

پس از اتمام دور دوم گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا در موضوع هسته‌ای در پایتخت ایتالیا رسانه‌های غربی از جمله گاردین و پس از آن رسانه‌های روسیه بر این موضوع دامن زدند که مسکو کلید اصلی حل یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های بین‌المللی یعنی موضوع هسته‌ای ایران میان تهران و واشنگتن است.

به گفته رسانه‌های غربی در شرایط فعلی دو موضوع بسیار پیچیده می‌تواند هرگونه مذاکره میان ایران و آمریکا را به تلاشی بی سرانجام منجر کند. موضوع اول میزان ذخایر اورانیوم غنی شده با در صد بالا در ایران و موضوع دیگر ارائه تضمین‌های معتبر به تهران برای عدم خروج ایالات‌متحده از هرگونه توافق و یا جبران خسارت‌های مالی در صورت تکرار بدعهدی‌های واشنگتن است.

این در حالی است که گفته می‌شودحفظ این میزان از ذخایر اورانیوم غتی شده در ایران به دلایل مختلف از جمله عدم اعنماد طرف ایرانی به ایالات متحده به‌عنوان یکی از خطوط قرمز ایران در گفت‌و‌گو‌های هسته‌ای با طرف آمریکایی در نظر گرفته شده و از سوی دیگر طرف آمریکایی خواهان از بین بردن تمام ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد و یا انتقال آن به کشوری ثالث است.

برطبق آنچه از سوی تیم مذاکره کننده ایران بیان شده است یکی از دلایل اصلی تهران برای ورود به هرگونه گفت‌و‌گو با طرف آمریکایی دریافت تضمین‌های در این خصوص بوده که هدف واشنگتن از گفت‌و‌گو‌ها از بین بردن کامل برنامه هسته‌ای ایران نیست.

از منظر رسانه‌های غربی یکی از نقش‌های مهمی که روسیه می‌تواند در روند اجرای توافق جدید هسته‌ای ایران و آمریکا ایفا کند میزبانی از ذخایر اورانیوم غنی شده ایران است. از منظر آمریکایی‌ها به عنوان پیشنهاد دهنده این موضوع، مسکو به عنوان شریک راهبردی ایران می‌تواند گزینه مناسبی برای این امر باشد.

در همین ارتباط گفته می‌شود سفر «استیو ویتکاف» نماینده ویژه دونالد ترامپ در گفت‌و‌گو‌های واشنگتن-تهران به مسکو درست یک روز قبل از آغاز گفت‌و‌گو‌های غیر مستقیم دور اول به منظور جلب رضایت کرملین بوده است که البته باتوجه به شواهد با دست رد پوتین و مخالفت کرملین مواجه شده و از سوی دیگر یکی از دلایل سفر عراقچی به روسیه نیز گفت‌و‌گو با مقامات روسی در همین زمینه بوده است.

اما نقش مهم‌تری که از سوی طرف آمریکایی به مسکو پیشنهاد شده و می‌تواند در شرایط فعلی حلقه تحریم‌های سیاسی غرب را برضد روسیه بشکند، واگذاری وظیفه داوری میان تهران و واشنگتن بر سر توافق هسته‌ای است.

یکی از دغدغه‌های اصلی جمهوری اسلامی در گفت‌و‌گو‌های جدید با ایالات متحده دریافت تضمین‌های معتبر به منظور اجرای مفاد توافق از سوی واشنگتن و جبران خسارت در صورت خروج این کشور از توافق احتمالی آینده است.

به همین منظور یکی از طرح‌های ارائه شده از سوی جمهوری اسلامی تصویب هرگونه معاهده میان دو کشور در کنگره آمریکا است؛ که البته دولت ترامپ به دلیل فشار‌های بیش از حد لابی‌های صهیونیستی بر اعضای کنگره توان تصویب این معاهده در کنگره را نخواهد داشت.

طرحی دیگری که از سوی آمریکایی‌ها ارائه شده اینست که در صورت خروج واشنگتن از اتوافق این کشور جبران خسارت‌های تهران را برعهده بگیرد که البته به دلیل عدم وجود سازوکار‌ها و سازمان‌های معتبر در این زمینه این طرح نیز غیر عملی خواهد بود.

اما گزینه سوم مطرح شده اینست که در صورت هرگونه نقض توافق از سوی آمریکا، روسیه به‌عنوان میزبان ذخایر اورانیوم اختیار دارد تمام ذخایر غنی شده ایران را به تهران تحویل دهد، بنابراین حق داوری میان دو کشور به طور کامل در اختیار مسکو قرار خواهد گرفت.

چنین سازوکاری می‌تواند به صورت بالقوه به روسیه نقشی محوری در روابط آینده ایران و آمریکا دهد و به صورت طبیعی نقش آلمان، فرانسه و بریتانیا را که به نوعی ضمانت کنندگان معاهده شکست خورده برجام بودند را متوقف کند.

*کارشناس مسائل روسیه