باشگاه خبرنگاران جوان - در نظام مالیاتی کشور، مالیات بر ارزش‏‏‌افزوده نه‏‏‌تنها منبعی پایدار برای تامین درآمد دولت است، بلکه نقشی کلیدی در هدایت رفتار اقتصادی شهروندان ایفا می‌کند. با انتقال بار مالیاتی از تولید به مصرف، این نوع مالیات، ضمن کاهش فشار بر بخش تولید، در کنترل تقاضا، اصلاح الگوی مصرف و تنظیم قیمت‌ها ایفای نقش می‌کند؛ عملکرد این پایه مالیاتی در سال ۱۴۰۳ با رشد ۴۳ درصدی درآمدها، مهر تاییدی بر کارکرد دوگانه آن به‏‏‌عنوان منبع مالی و ابزار تنظیم‏‏‌گر اقتصادی است.

مالیات ﺑﺮ ارزش افزوده ﻧﻮعی ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﺮ ﻣﺼﺮف اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻤﺎر مالیات‌های ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻗﺮار می‌گیرد. این مالیات در واقع نوعی مالیات چندمرحله‌ای است که در مراحل مختلف زنجیره تولید-توزیع براساس درصدی از قیمت فروش کالا‌های تولیدشده یا خدمات ارائه‌شده پس از کسر مالیات بر ارزش‌افزوده پرداختی (اعتبار) اخذ می‌شود. مالیات بر ارزش‌افزوده با کمترین میزان آسیب و تبعات اقتصادی، با هدف انتقال بار مالیاتی از تولید به مصرف، ابزاری موثر در جهت تصحیح الگوی مصرف در جامعه و تنظیم قیمت‌ها شناخته می‌شود.

در سال ۱۴۰۳، مجموع درآمد‌های مالیاتی محقق شده از محل مالیات بر ارزش‌افزوده به بیش از ۶۹۰‌هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به سال ۱۴۰۲، رشد ۴۳ درصدی را نشان می‌دهد. از این میزان، بیش از ۴۲۸ هزار میلیارد تومان مربوط به مالیت بر کالا و خدمات بوده و حدود ۲۶۲ هزار میلیارد تومان نیز مربوط به عوارض است.

مالیات بر ارزش‌افزوده دریافت‌شده به عنوان منبعی برای تامین درآمد دولت در حوزه‌های مختلف همچون تولید و اشتغال‌زایی و آموزش همگانی، انجام اقدامات عمرانی نظیر ساخت یا بازسازی جاده ها، سدسازی، ساخت و توسعه نیروگاه‌ها و شبکه‌های آبی، توسعه زیرساخت‌های شهری و روستایی و اجرای پروژه‌های گوناگون عمرانی در مناطق محروم و توسعه‌نیافته مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال ۱۴۰۳ قریب به ۱۸۵ هزار میلیارد تومان بابت سهم شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، فرمانداری‌ها و امور عشایر و همچنین بیش از ۶۷‌هزار میلیارد تومان مالیات سلامت، ورزش و آموزش و پرورش توزیع شد.

در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور براساس بند «ر» تبصره «۶»، نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده موضوع ماده «۷» به میزان یک‌واحد‌درصد به سهم دولت افزوده شد. درآمد حاصل از این افزایش صرف همسان‌سازی حقوق بازنشستگان شد.

براساس قانون دائمی مالیات بر ارزش‌افزوده، نرخ مالیات و عوارض کالا‌ها و خدمات در مواد «۷»، «۲۶» و «۲۸» قانون موصوف تعیین و به موجب ماده «۳۸» این قانون توزیع می‌شود که در خصوص نرخ ۹ درصد ماده «۷»، ۴ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده سهم درآمد عمومی کشور و ۴ درصد عوارض سهم شهرداری‌ها و دهیاری هاست و یک‌درصد به عنوان مالیات سلامت به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یافت. اما در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور براساس بند «ر» تبصره «۶»، نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده موضوع ماده «۷» به میزان یک‌واحد‌درصد به سهم دولت افزوده شد. این افزایش نرخ به‌منظور متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان لشکری، کشوری و صندوق فولاد انجام پذیرفته است.

همچنین براساس بخشنامه شماره ۲۱۰.۸۴۵۱۴/د مورخ ۱۴۰۳.۱۱.۱۳ معاونت حقوقی و فنی مالیاتی موضوع ابلاغ رای شورای عالی مالیاتی، سازمان امور مالیاتی مکلف شد ۰.۲۷ درصد از کل ۹ درصد مالیات بر ارزش‌افزوده را برای سامان‌دهی امور جوانان و ترویج و تعمیم فعالیت بدنی و همگانی شدن ورزش اختصاص دهد.

رکوردشکنی در توزیع عوارض ارزش افزوده

در این راستا در سال ۱۴۰۳ قریب به ۱۸۵ هزار میلیارد تومان از محل عوارض مالیات بر ارزش‌افزوده به حساب شهرداری ها، دهیاری ها، فرمانداری‌ها و ادارات کل امور عشایر سراسر کشور واریز شده است که با در نظر داشتن مبلغ ۱۲۸ هزار میلیاردتومان سال ۱۴۰۲، شاهد رشد ۴۵ درصدی نسبت به دوره مشابه قبل بوده‌ایم. همچنین بیش از ۶۷‌هزار میلیارد تومان به حساب بخش سلامت و درمان وزارت بهداشت و درمان با میزان رشد قابل ملاحظه ۵۲ درصد نسبت به واریزی ۴۴ هزار میلیارد تومانی سال ۱۴۰۲ و بیش از ۶ هزار میلیارد تومان نیز بابت سهم وزارتخانه‌های ورزش و جوانان و آموزش و پرورش به‌منظور سامان‌دهی امور جوانان و ترویج و ارتقای ورزش همگانی اختصاص یافت.

در سال ۱۴۰۳ بالغ بر ۸۶۰ میلیارد تومان نیز به پارک‌های علم و فناوری اختصاص یافت که در مقایسه با مبلغ ۴۵۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲، معادل ۱۱۰ درصد رشد داشته است.

توزیع عوارض ارزش‌افزوده در استان‌ها

وفق ماده «۳۹» قانون دائمی ارزش‌افزوده مبلغ سهم شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، فرمانداری‌ها و امور عشایری براساس شاخص‌های جمعیت و توسعه‌نیافتگی توزیع می‌شود. مضاف بر اینکه این درآمد‌ها در شهر‌ها و روستا‌ها به شهرداری‌ها و دهیاری‌های همان مناطق تعلق گرفته و در حوزه‌های گوناگون در مصارفی از جمله تجهیز و نوسازی حمل‌ونقل عمومی، ایجاد فضا‌های تفریحی، ترمیم خیابان‌ها و معابر شهری و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر این اساس به ترتیب در سال ۱۴۰۳، استان تهران با مبلغ بیش از ۵۸‌هزار میلیارد تومان، استان خوزستان با مبلغ نزدیک به ۲۰ هزار میلیارد تومان، استان کرمان با مبلغ حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان، استان اصفهان با مبلغ نزدیک به ۱۳ هزار میلیارد تومان و استان خراسان‌رضوی با مبلغی بالغ بر ۸‌هزار میلیارد تومان بیشترین سهم از این عوارض را به خود اختصاص داده است.

همچنین عوارض واریزی به حساب شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، فرمانداری‌ها و امور عشایری استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و استان آذربایجان‌غربی در سال ۱۴۰۳ به ترتیب به رشد قابل ملاحظه ۹۹، ۱۳۴ و ۹۸ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ رسیده است.

بیشترین سهم مبلغ واریزی بابت امور عشایر در کشور در سال ۱۴۰۳ نیز به ترتیب به استان‌های کرمان به میزان ۵۱۵ میلیارد تومان، خوزستان به مبلغ ۴۳۸ میلیارد تومان، فارس به مبلغ ۱۳۴ میلیارد تومان، کهگیلویه و بویراحمد به مبلغ ۱۱۱ میلیارد تومان و استان آذربایجان‌غربی به مبلغ ۷۷ میلیارد تومان تعلق گرفت.

افزایش نرخ و درآمد مالیات ﺑﺮ ارزش افزوده در خدمت بازنشستگان

براساس آنچه در اهداف بودجه سال ۱۴۰۳ پیش‌بینی شده بود، بالغ بر ۴۲۸ هزار میلیارد تومان از مجموع درآمد‌های مالیاتی کشور از محل مالیات بر کالا و خدمات تامین شده است؛ رقمی که نسبت به سال ۱۴۰۲، رشد ۳۳ درصدی را نشان می‌دهد و بیانگر سهم قابل‌توجه این پایه مالیاتی در تامین منابع مالی دولت است.

در همین راستا، مطابق قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور، نرخ مالیات بر ارزش افزوده از ۹ درصد به ۱۰ درصد افزایش یافته است. درآمد ناشی از این افزایش نرخ، مطابق با احکام مصوب، صرف متناسب سازی حقوق بازنشستگان لشکری، کشوری و صندوق بازنشستگی فولاد شده است؛ اقدامی که در راستای تحقق عدالت اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه صورت گرفته و نقش مهمی در بهبود معیشت بازنشستگان ایفا می‌کند.

منبع: سازمان مالیات