باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار - در اکتبر ۲۰۲۲، ایالات متحده محدودیت‌های شدیدی بر صادرات تراشه‌های پیشرفته و تجهیزات تولید تراشه اعمال کرد تا دسترسی چین به فناوری‌های پیشرفته‌ای که برای توسعه هوش مصنوعی، سلاح‌های خودمختار و حملات سایبری ضروری هستند، محدود کند. این اقدام که به‌دنبال سیاست‌های مشابه در دوران ترامپ انجام شد، تلاش گسترده‌ای برای قطع ارتباط چین با پردازنده‌های قدرتمند جهانی بود. مقامات آمریکایی آگاه بودند که این محدودیت‌ها بدون همکاری با دیگر کشورها موفق نخواهند بود، زیرا زنجیره تأمین نیمه‌رسانا جهانی است و کشورهای مانند ژاپن، هلند و کره‌جنوبی نقش کلیدی در تولید تجهیزات و مواد لازم برای تولید تراشه دارند.

در دوران ترامپ، فشارهایی بر هلند وارد شد تا فروش تجهیزات پیشرفته تولید تراشه به چین را متوقف کند. این تلاش‌ها توسط دولت بایدن ادامه یافت و تلاش‌های دیپلماتیک برای متقاعد کردن کشورهای دیگر به پیوستن به این محدودیت‌ها آغاز شد. این استراتژی مزایای واضحی داشت؛ کشورهای دیگر نیز تولید فناوری‌های نیمه‌رساناهایی دارند که می‌تواند توانایی چین را در تولید تراشه‌های پیشرفته بهبود بخشد. برای مثال، شرکت هلندی ASML تنها شرکتی است که قادر به ساخت دستگاه‌های لیتوگرافی شدید فرابنفش است که برای چاپ طراحی‌های پیچیده روی تراشه‌های پیشرفته ضروری هستند.

اما این استراتژی مشکلاتی نیز داشت. هماهنگی محدودیت‌ها به زمان نیاز داشت و به دلیل آنکه چین توانست تجهیزات و تراشه‌های پیشرفته را ذخیره‌سازی کند، تأثیر فوری آن محدود بود. بسیاری از کشورهای هم‌پیمان، به ویژه کشورهای اروپایی، از اعمال محدودیت‌های بیشتر به دلیل نگرانی از تأثیرات منفی اقتصادی و سیاسی امتناع کردند. در همین حال، چین به خرید تجهیزات بیشتر از کشورهای دیگر پرداخته و ذخایر خود را افزایش داد.

برای جلوگیری از این مشکلات، برخی از مقامات آمریکایی پیشنهاد کردند که ایالات متحده به رویکردهای یکجانبه‌تر روی آورد. اما این اقدامات چالش‌های خاص خود را دارند، زیرا وابستگی به قدرت دیپلماتیک ایالات متحده و برتری تکنولوژیک آن ممکن است در طول زمان کاهش یابد. استفاده از محدودیت‌های فراسرزمینی می‌تواند مزایای کوتاه‌مدت برای ایالات متحده داشته باشد، اما برای این سیاست‌ها ریسک‌هایی نیز وجود دارد که می‌تواند به کاهش نفوذ دیپلماتیک و اقتصادی منجر شود.

در سال ۲۰۲۴، ایالات متحده قوانین جدیدی به نام "قانون محصول مستقیم خارجی" را به‌طور گسترده‌تری اعمال کرد. این قانون به ایالات متحده اجازه می‌دهد که فروش هر محصولی که با تکنولوژی آمریکایی ساخته شده باشد، به چین را محدود کند. این اقدام به‌ویژه برای جلوگیری از دسترسی چین به بازارهای جایگزین و حمایت از شرکت‌های آمریکایی مفید است. این قانون همچنین در سال ۲۰۲۵ مورد استفاده قرار گرفت تا کشورهای هم‌پیمان مانند هلند و ژاپن نیز محدودیت‌های مشابهی را اعمال کنند.

با این حال، دیپلماسی محدودیت‌های صادراتی همیشه آسان نیست. کشورهای دیگر می‌توانند از همکاری با ایالات متحده برای اعمال محدودیت‌ها امتناع کنند، به‌ویژه به‌دلیل تهدیدهای چین به اقدام تلافی‌جویانه. بسیاری از این کشورها نیز به شواهد کافی برای اعمال چنین محدودیت‌هایی نیاز دارند. این مسائل دیپلماتیک می‌تواند به ایالات متحده فشار وارد کند که یا به‌طور یکجانبه اقدام کند و مزایای کمتری برای شرکت‌های آمریکایی به همراه داشته باشد، یا توافقی با کشورهای هم‌پیمان پیدا کند که منجر به محدودیت‌های کمتر شود.

در پاسخ به این چالش‌ها، مقامات آمریکایی از "قانون محصول مستقیم خارجی" به‌طور گسترده‌تری استفاده کردند تا هر محصولی که حتی یک تراشه آمریکایی در آن استفاده شده باشد، محدود شود. این قانون به ایالات متحده اجازه می‌دهد که به‌طور یکجانبه بر محصولات ساخته‌شده در سایر کشورها کنترل اعمال کند و محدودیت‌های بیشتری را برای چین ایجاد کند، اما در عین حال کشورهای هم‌پیمان را از تأثیرات منفی این اقدامات معاف می‌کند.

در حال حاضر، ایالات متحده در یک نقطه حساس قرار دارد و باید تصمیم بگیرد که آیا از اقدامات یکجانبه بیشتر استفاده کند یا به دیپلماسی و همکاری با کشورهای هم‌پیمان ادامه دهد. مخالفان گسترش محدودیت‌های فراسرزمینی معتقدند که این اقدامات باعث کاهش همکاری با کشورهای هم‌پیمان و به‌ویژه شرکت‌های خارجی می‌شود. علاوه بر این، این اقدامات می‌تواند منجر به ضررهایی اقتصادی برای شرکت‌های آمریکایی شود و روابط دیپلماتیک را تضعیف کند.

طرفداران اقدامات یکجانبه معتقدند که محدودیت‌های دیپلماتیک زمان زیادی می‌برد و در مقابل رقابت چین در زمینه هوش مصنوعی باعث از دست دادن مزیت تکنولوژیکی ایالات متحده می‌شود. آن‌ها همچنین بر این باورند که از آنجا که بسیاری از کشورهای هم‌پیمان نتواسته‌اند محدودیت‌های کاملاً مشابه ایالات متحده را اعمال کنند، آمریکا باید در اعمال محدودیت‌های یکجانبه خود پیشگام باشد تا شکاف‌های موجود را از بین ببرد.

با این حال، استفاده بیشتر از "قانون محصول مستقیم خارجی" نمی‌تواند یک راه‌حل کامل باشد. این قانون تنها زمانی مؤثر است که محصولات خارجی شامل فناوری‌های آمریکایی باشند، و در صورتی که قطعات مورد نیاز قابل تعویض باشند، این اقدامات ممکن است اثر کمتری داشته باشد. در نهایت، این سیاست می‌تواند منجر به کاهش وابستگی کشورها به تکنولوژی‌های آمریکایی در صنعت نیمه‌رسانا و کاهش نفوذ ایالات متحده شود.

در مجموع، ایالات متحده باید در دیپلماسی صادراتی خود به‌طور مداوم تلاش کند تا از مزایای همکاری با کشورهای هم‌پیمان بهره‌برداری کند، زیرا حتی اگر اقدامات یکجانبه موفقیت‌آمیز باشند، همچنان نیاز به هم‌پیمانی با دیگر کشورها برای محدود کردن دسترسی چین به فناوری‌های پیشرفته وجود دارد.