باشگاه خبرنگاران‌جوان؛ محبوبه‌کباری - یکی از تحولات مثبت در نظام مالیاتی کشور، حرکت به سمت حسابرسی سیستمی و مالیات هوشمند است. در این روش، به‌جای بررسی دستی و سنتی اظهارنامه‌های مالیاتی، فرآیند حسابرسی از طریق سامانه‌های اطلاعاتی و تطبیق خودکار اطلاعات فروش و سود مودیان انجام می‌شود. این تغییر می‌تواند شفافیت مالیاتی را افزایش دهد، از فرار مالیاتی جلوگیری کند و فرآیند مالیات‌ستانی را برای دولت و مودیان آسان‌تر و دقیق‌تر کند. 

محمد میرزایی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به اهمیت این تحول، اجرای سیستم حسابرسی هوشمند را یکی از اقدامات ارزشمند در جهت اصلاح نظام مالیاتی کشور می‌داند. وی معتقد است که این روش می‌تواند عدالت مالیاتی را محقق کرده و جلوی بسیاری از مشکلات رایج در نظام سنتی مالیات را بگیرد.

افزایش شفافیت مالیاتی و کاهش فساد اداری

میرزایی در پاسخ به این پرسش که این سیستم چگونه می‌تواند به افزایش شفافیت مالیاتی و کاهش فساد کمک کند، توضیح می‌دهد: یکی از مشکلات اساسی در نظام مالیاتی سنتی، نبود نظارت دقیق بر گردش مالی برخی مشاغل و شرکت‌ها بود. در مدل سنتی، برخی از مؤدیان مالیاتی می‌توانستند درآمدهای خود را پنهان کرده و یا با ارائه اسناد نادرست، مالیات کمتری پرداخت کنند. اما حسابرسی سیستمی با اتصال به سامانه‌های فروش، تراکنش‌های بانکی و سایر داده‌های مالی، امکان چنین تخلفاتی را به حداقل می‌رساند.

وی ادامه می‌دهد که یکی دیگر از مشکلات در روش سنتی، وابستگی محاسبه مالیات به تشخیص مأمور مالیاتی بود که باعث ایجاد سلیقه‌گرایی و فساد احتمالی می‌شد. در سیستم سنتی، برخی از مؤدیان با پرداخت رشوه یا اعمال نفوذ، مالیات خود را کاهش می‌دادند، اما در سیستم هوشمند، مالیات مستقیماً از طریق اطلاعات واقعی حسابرسی و محاسبه می‌شود. این روش، نه‌تنها میزان فساد را کاهش می‌دهد، بلکه باعث افزایش اعتماد عمومی به نظام مالیاتی کشور خواهد شد.

کاهش فرار مالیاتی و تحقق عدالت در پرداخت مالیات

یکی از مهم‌ترین مزایای حسابرسی سیستمی، کاهش فرار مالیاتی و برقراری عدالت مالیاتی است. میرزایی با اشاره به این موضوع، خاطرنشان می‌کند: یکی از مشکلات همیشگی در نظام مالیاتی، پرداخت مالیات ناعادلانه بود. در حال حاضر، بسیاری از اقشار حقوق‌بگیر که درآمدشان شفاف است، مالیات خود را کامل پرداخت می‌کنند، اما برخی از افراد پردرآمد که درآمدشان از راه‌های دیگری تأمین می‌شود، می‌توانند بخشی از آن را پنهان کنند و مالیات کمتری بپردازند. سیستم هوشمند، این ناعدالتی را کاهش داده و باعث می‌شود که هر فرد بر اساس درآمد واقعی خود، مالیات بپردازد.

وی در ادامه توضیح می‌دهد که این سیستم، ابزارهای جدیدی برای شناسایی افرادی که از پرداخت مالیات فرار می‌کنند، در اختیار دولت قرار می‌دهد. حسابرسی سیستمی می‌تواند درآمد واقعی افراد و شرکت‌ها را از طریق تطبیق داده‌های بانکی، تراکنش‌های مالی و سوابق فروش شناسایی کند. این کار، فرار مالیاتی را کاهش داده و باعث افزایش درآمدهای دولت بدون نیاز به افزایش نرخ مالیات می‌شود.

کاهش مراجعات حضوری و تسهیل فرآیندهای مالیاتی

بر اساس آمارهای رسمی، امسال بیش از ۹۵ درصد از مؤدیان مالیات بر عملکرد، بدون نیاز به مراجعه حضوری، اظهارنامه‌های خود را ثبت کرده‌اند. همچنین، حسابرسی دستی و رسیدگی مأموران مالیاتی برای مؤدیان حقوقی ۵۰ درصد و برای مؤدیان حقیقی کلان ۶۷ درصد کاهش داشته است. میرزایی با اشاره به این آمار، آن را نشانه‌ای از تحول مثبت در نظام مالیاتی کشور می‌داند و تأکید می‌کند که کاهش مراجعات حضوری، هم باعث تسهیل امور برای مؤدیان و هم باعث کاهش فساد اداری خواهد شد. وی در ادامه افزود: یکی از مشکلات مهم در فرآیند مالیات‌ستانی، وابستگی به نیروی انسانی و فرآیندهای دستی بود که هم باعث ایجاد تأخیر در رسیدگی به پرونده‌ها می‌شد و هم امکان اعمال نفوذ و فساد را افزایش می‌داد. اما اکنون با دیجیتالی شدن این فرآیندها، هم رسیدگی‌ها سریع‌تر شده و هم امکان بروز خطاهای انسانی و سلیقه‌گرایی کاهش یافته است.

وی ادامه می‌دهد که یکی دیگر از مزایای این سیستم، کاهش هزینه‌های اداری و مالی برای دولت و مردم است.

اجرای مالیات هوشمند باعث شده که هزینه‌های مربوط به رفت‌وآمد، تشکیل پرونده، بررسی‌های حضوری و جلسات متعدد کاهش پیدا کند. این امر، باعث صرفه‌جویی در منابع و بهینه‌سازی عملکرد سازمان مالیاتی کشور می‌شود.

چالش‌های اجرای مالیات هوشمند و حسابرسی سیستمی

میرزایی در ادامه به برخی چالش‌های اجرایی این سیستم اشاره کرده و تأکید می‌کند که برای موفقیت کامل آن، باید برخی موانع برطرف شود. وی نخستین چالش را نیاز به تکمیل زیرساخت‌های دیجیتال و اتصال همه بخش‌های اقتصادی به این سامانه می‌داند. برای اجرای دقیق این سیستم، باید تمام سازمان‌ها، بانک‌ها، شرکت‌ها و نهادهای اقتصادی به این سامانه متصل شوند.

وی افزود که دومین چالش، مقاومت برخی گروه‌ها در برابر شفافیت مالی است. برخی از کسب‌وکارها و افرادی که تاکنون از خلأهای قانونی استفاده کرده و مالیات واقعی خود را پرداخت نکرده‌اند، ممکن است در برابر اجرای این سیستم مقاومت کنند. اما اگر دولت با جدیت این طرح را پیش ببرد و قوانین را به درستی تبیین و اجرا کند، می‌توان به تحقق عدالت مالیاتی امیدوار بود.

آیا حسابرسی سیستمی به کاهش فشار مالیاتی بر اقشار کم‌درآمد منجر می‌شود؟  یکی از دغدغه‌های مردم در خصوص اصلاحات مالیاتی، این است که آیا با اجرای حسابرسی سیستمی، فشار مالیاتی از دوش اقشار متوسط و حقوق‌بگیران کاهش خواهد یافت یا خیر؟

میرزایی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: اگر سیستم مالیات هوشمند به‌درستی اجرا شود، درآمدهای دولت از محل کاهش فرار مالیاتی افزایش پیدا می‌کند. این مسئله باعث می‌شود که دیگر نیازی به فشار مالیاتی بیشتر بر اقشار متوسط و کم‌درآمد نباشد. بنابراین، اگر این سیستم به‌صورت کامل اجرا شود، می‌توان انتظار داشت که عدالت مالیاتی برقرار شود و فشار از دوش اقشار حقوق‌بگیر و کم‌درآمد برداشته شود.

وی در پایان افزود: به طور خلاصه با اجرای حسابرسی سیستمی و مالیات هوشمند، فرار مالیاتی به حداقل می‌رسد، شفافیت اقتصادی افزایش می‌یابد و مالیات دیگر نه بر اساس روابط و نفوذ، بلکه بر مبنای داده‌های واقعی و دقیق اخذ خواهد شد.