باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار* - در روزهای اخیر، وزیر خارجه ترکیه اظهاراتی علیه ایران بیان کرد که به نوعی تهدید موجودیتی برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. وی ایران را تهدید به استفاده از ظرفیت برخی گروه‌های واگرا در داخل کشور که از سوی دستگاه‌های سیاسی و امنیتی آنکارا تغدیه می‌شوند کرد، تهدیدی که به نظر می‌رسد در راستای تضعیف امنیت ملی ایران و به چالش کشیدن تمامیت ارضی کشور باشد. چنین اظهاراتی از سوی یک کشور همسایه، می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر روابط دو کشور و همچنین امنیت منطقه‌ای داشته باشد. در مواجهه با چنین تهدیداتی، معمولاً انتظار می‌رود که ایران واکنشی محکم و جدی و از سر اقتدار نشان دهد، واکنشی که شاید شامل احضار سفیر ترکیه، ارسال یادداشت اعتراضی یا  تهدید متقابل باشد.

اما آنچه که در عمل رخ داد، برخلاف انتظارات و هشدارها، واکنشی بسیار ملایم بود. وزارت امور خارجه ایران به جای احضار سفیر ترکیه و اعتراض قاطع به این تهدیدات، تصمیم گرفت که سفیر ترکیه را دعوت کرده و به گفتگویی با وی بپردازد.در این گفتگو، وزارت خارجه ایران حتی در متن بیانیه‌های خود، لحن بسیار ملایم و دوستانه‌ای به کار برده است. این اقدام ایران ممکن است نشان‌دهنده تلاش برای حفظ روابط خوب با ترکیه و اجتناب از هرگونه تنش جدی باشد با این حال به نظر نمی‌رسد چنین اقدامی چنین نتیجه‌ای را به دنبال داشته باشد. تهدید وزیر خارجه علیه امنیت ملی ایران در حالی رخ داده که در ماه های اخیر علی‌رغم مواجهه‌ی ترکیه با منافع ایران در سوریه، ایران لحن ملایم و دوستانه خود را در قبال ترکیه حفظ کرده است! اگر بنا بود رویکرد محتاطانه منجر به کاهش رقابت ترکیه با منافع ملی ایران شود، رویکرد ایران در ماه‌های اخیر نباید منجر به چنین رویکرد تهاجمی از سوی ترکیه می‌شد.

 برخی تحلیلگران و کارشناسان مسائل سیاسی بر این باورند که این نوع رفتار ایران ممکن است پیامدهای منفی برای امنیت ملی کشور به همراه داشته باشد. از آنجا که تهدیدات موجودیتی  معمولاً باید با واکنشی قاطع و قوی همراه باشد، این رویکرد ملایم ایران ممکن است به طرف ترکیه این پیام را ارسال کند که تهدیدات علیه امنیت ملی ایران قابل چشم‌پوشی است. این می‌تواند جرأت کشورهای دیگر را برای اتخاذ سیاست‌های مشابه افزایش دهد و در نهایت به تضعیف موقعیت ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی منجر شود. نکته مهم این است که احضار سفیر به‌عنوان یک اقدام دیپلماتیک، بار حقوقی و سیاسی قابل توجهی دارد و به‌طور مستقیم می‌تواند پیام‌های جدی به طرف مقابل ارسال کند؛ اما در این مورد، اقدام ایران در دعوت و گفتگو، اثر خاصی نداشته و برای طرف مقابل به‌عنوان یک تهدید یا اقدام جدی تلقی نمی‌شود.

ایران همچنین باید به این نکته توجه داشته باشد که از آنجا که ترکیه به‌ویژه در مسائل مربوط به قومی‌گرایی و حمایت از گروه‌های پان‌ترک در منطقه اقدامات جدی داشته، تهدیدات علیه تمنیت ملی و تمامیت ارضی ایران می‌تواند تکرار شود. در چنین شرایطی، باید توجه ویژه‌ای به اقدامات پیشگیرانه و دیپلماتیک متناسب با کنش همسایگانی چون ترکیه داشت تا از افزایش تنش‌ها جلوگیری شود. به همین دلیل، ایران می‌بایست با دقت بیشتری این مسائل را پیگیری کرده و در صورت لزوم، به‌ویژه در صورت تکرار تهدیدات مشابه، رویکردی جدی‌تر اتخاذ کند تا از حاکمیت و تمامیت ارضی خود مقتدرانه دفاع کند.

* پژوهشگر امنیت