حمایت ویژه دولتی از کمدی‌های تجاری!
از سوراخ سوزن رد می‌شود و از در دروازه نه. حکایت سینمای ایران است. هنوز دو هفته از جشنواره فیلم فجر که برای پذیرش ۱۵ محصول پرهزینه ارگانی مورد انتقاد بود، نگذشته که اکران نوروزی، همه را شست و برد.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مصطفی قاسمیان - می‌دانید نوروز بهترین زمان نمایش عمومی فیلم در سالن سینماست که شانس خوبی برای گیشه پررونق فیلم‌ها فراهم می‌کند و تماشاگران زیادی را به سالن‌ها می‌کشاند. حالا به فهرست ۸ فیلم اکران نوروزی نگاهی بیندازید: «پیشمرگ» و «آبان: پسر دلفینی ۲» برندگان جایزه سیمرغ مردمی فجر، یک کمدی ماجراجویانه و فانتزی کودکانه به نام «بامبولک»، دو درام محبوب «موسی کلیم‌ا... (ع)» و «رها» از جشنواره اخیر و در نهایت ۳ کمدی تجاری به نام «دایناسور»، «عینک قرمز» و «کوکتل مولوتف».
به جز «آبان؛ پسر دلفینی ۲» که حضورش به عنوان بهترین پویانمایی از نگاه تماشاگران جشنواره چهل و سوم فجر موجه است، حضور ۳ فیلم کاملا تجاری دیگر، نشان از همان دست‌فرمانی دارد که در سال‌های اخیر در سینمای ایران وجود داشت و اگر در آن زمان به علت امتیاز دادن سازمان سینمایی برای بازگشت گیشه به دوران پیشاکرونا، توجیه داشت، حالا که اغلب کمدی‌های تجاری به سوددهی می‌رسند و صنعت تولید و پخش این آثار شکل گرفته، دیگر توجیهی ندارد.
این ۳ فیلم نیز فارغ از کیفیت‌شان که بر اساس رد شدن بعضی از آنها توسط هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر، می‌توان حدس زد احتمالا پایین خواهد بود، با مختصات سینمای تجاری ساخته شده‌اند و احتمالا در هر زمان که اکران شوند، پرفروش خواهند بود. از همین حالا می‌توانم حدس بزنم که حداقل ۲ عنوان از آنها، هریک حداقل ۱۵۰ میلیارد تومان خواهند فروخت.
این در حالی است که از تجربیات گذشته، می‌دانیم ترکیب فیلم‌های اکران نوروزی اولا به طور رسمی باید به تایید رییس سازمان سینمایی برسد و ثانیا با استفاده از ابزار‌های غیررسمی، بیش از اینها هم در اختیار دولت قرار دارد. حال سؤال اینجاست: چرا وزارت فرهنگ باید اکران نوروز را به عنوان یک امتیاز، به آثار تجاری اعطا کند؟ در اغلب اقتصاد‌های دنیا، نهاد دولت به نفع محصولاتی که منافع عمومی دارند و صرفا تجاری نیستند، در بازار دخالت می‌کند و این امر مختص صنعت سینما هم نیست. در صنعت سینما، با استفاده از ابزار‌هایی مثل مالیات، قوانین ضدانحصار و مواردی از این دست، از نابودی فیلم‌های فرهنگی و سالم به دست فیلم‌های تجاری و مضر جلوگیری می‌شود.
اینجا، اما در کشوری با اقتصاد اسلامی، فرصت ویژه اکران نوروزی را در اختیار محصولات صرفا تجاری قرار می‌دهیم. گویی در این فقره از آمریکا هم بیشتر پیرو نظام سرمایه‌داری شده‌ایم!
راه جایگزین چیست؟ نمایش فیلم‌های باکیفیت و تماشاگرپسندی که بر اساس موفقیت در نمایش‌های محدود مثل جشنواره فیلم فجر، نشان داده‌اند از قابلیت بالای جذب مخاطب برخوردارند و از سوی دیگر آثاری صرفا تجاری نیستند. مثال این آثار در چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، می‌شود چند محصول بخش خصوصی مثل «بچه مردم»، «بازی را بکش» و «پیرپسر» و چند محصول ارگانی مثل «خدای جنگ»، «ناتور دشت» و «زیبا صدایم کن».
افرادی که از نمایش فیلم‌های کمدی در اکران نوروزی طرفداری می‌کنند -که قدرتی خدا معمولا سینمادار یا تهیه‌کننده یا هردوی آنهایند! - معمولا در پاسخ به منتقدان از تمایل مردم به تفریح می‌گویند؛ این که سینمارو‌ها می‌خواهند در تعطیلات نوروزی، کمدی بر پرده سینما ببینند و بخندند و تفریح کنند. سلمنا! اما چرا به جای کمدی‌های بی‌کیفیت و ردشده توسط هیئت انتخاب فجر، کمدی-درام‌های باکیفیت را به میدان اکران نمی‌فرستید؟
در همین چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر، آثاری مثل «بچه مردم» یا «سونسوز» بودند که توانستند بار‌ها از تماشاگر خنده بگیرند، در حالی که کمدی‌هایی با حضور پژمان جمشیدی، مهران غفوریان و محسن کیایی در این کار ناتوان بودند. چرا برای یک بار هم که شده، به کمدی-درام‌های باکیفیتی مثل «بچه مردم» برای اکران نوروزی اعتماد نمی‌شود؟ انتخابی آوانگارد مثل «سونسوز» نیز که کمدی به معنای متعارف آن نیست، ولی شیرینی و بامزگی خاصی دارد، می‌توانست یک گزینه باشد. با این حال حتی در تعطیلات نوروزی ۱۴۰۴ که طی نیمی از آن به علت تقارن با ایام عزاداری دهه آخر رمضان، سینما‌ها امکان نمایش فیلم کمدی ندارند (اما «بچه مردم» می‌تواند نمایش داده شود) باز هم اولویت با کمدی‌های تجاری‌ست که جز پایین آوردن سطح سلیقه تماشاگر و پر کردن جیب گروهی خاص از سینماگران، کارکرد دیگری ندارند.
در شرایطی که در طول سال، درام‌ها زیر چرخ‌دنده‌های اکران پرسروصدا و پررونق کمدی‌های گیشه‌ای له می‌شوند، چرا سازمان سینمایی امتیاز نمایش نوروزی را از این فیلم‌ها دریغ می‌کند؟ چرا تصمیم‌گیران سینمای ایران حتی در یک دوره تعطیلات نوروزی هم از خیر نمایش کمدی‌های تجاری نمی‌گذرند و فضا را برای آثاری فرهنگی‌تر از دیگر ژانر‌ها باز نمی‌کنند؟ مگر نه این است که وزیر فرهنگ در ابتدای دوره جدید وزارت خود از لزوم حیات درام‌ها در کنار فروش بالای کمدی‌ها گفت؟ آیا میدانی بهتر از اکران نوروزی برای اجرای این سیاست وجود دارد؟
در اثر تغییر سیاست‌های حمایت دولتی از محصولات تجاری (!) می‌توان حتی به تغییر ذائقه تماشاگر عام نیز امید داشت؛ چراکه فیلم‌هایی در بهترین زمان اکران پیش چشم تماشاگر قرار می‌گیرد که به طور معمول انتخاب اول مخاطب برای خرید بلیت سینما نیست، ولی در پایان فیلم، او را بیش از کمدی‌های تجاری راضی خواهد کرد.
اگر شجاعت تغییر این سیاست عجیب وجود داشت، می‌شد در شکلی حداقلی، فقط زمان ورود ۳ کمدی تجاری جدید به چرخه اکران نوروزی را از ۴ فروردین ماه و همزمان با پایان ایام عزاداری تعیین کرد تا سینما‌ها لااقل هفته اول تعطیلات در اختیار درام‌ها قرار گیرند.
باید پرسید چه زمانی می‌توانیم امیدوار باشیم که مدیریت دولتی، این هوشمندی را پیدا کند که به جای تخصیص امتیاز ویژه برای محصولات تجاری، آن را در اختیار محصولات فرهنگی قرار دهد؟ چه زمانی وعده وزیر فرهنگ جامه عمل خواهد پوشید؟
*منتقد سینما و تلویزیون
