همایش بین‌المللی تفسیر تسنیم با حضور آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله محمد محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیت‌الله صادق آملی لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور، محسن حاجی‌میرزایی رئیس دفتر رئیس‌جمهور، حجت‌الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی تولیت حرم امام خمینی (ره)، اساتید حوزه قم و شاگردان آیت‌الله جوادی آملی و دوست‌داران مکتب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و قرآن کریم امروز دوشنبه (۶اسفند) در قم برگزار شد.

 وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: نکته نخست این است که تفسیر تسنیم در زمان نزدیک به ۴۰ سال از فضای تدریس شفاهی به فضای کتبی منتقل شده است.

صالحی تصریح کرد: تفاسیر شفاهی متعددی در جهان اسلام و تشیع داشتیم، اما این تفسیر از جهات متعدد در حوزه تفسیر‌های شفاهی متمایز است؛ یکی از خصوصیات این تفسیر طول زمان تهیه آن است چراکه چهل سال زمان صرف آن شده است درحالی که سایر تفاسیر در دوره‌های کوتاه‌تری تهیه شده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در بسیاری از تفاسیر شفاهی مخاطبان آن جلسه، عام بوده‌اند؛ مثلا آیت الله سیدهاشم نجف آبادی در شهر مشهد سالیان طولانی تفسیر برگزار کرده بودند که مخاطبان آن عموم مردم بودند (که حاصل آن هم به چاپ رسیده است)، اما تفسیر استاد جوادی تفسیر درسی با مخاطبان علمیِ حوزوی بوده و در فرآیندی از مباحثه علمی (و مشابه سایر دروس حوزوی) با گفت‌و‌گو صورت گرفته است.

وی افزود: نکته بعدی نقش تفسیر تسنیم در جریان نهضت علمی تفسیری حوزه در ۴ دهه اخیر است؛ بی‌تردید این جریان در اتفاقات تفسیری و قرآنی در حوزه علمیه قم بسیار موثر بود و نقش ۴ دهه این تفسیر در حرکت قرآنی حوزه کم‌نظیر و یا بی‌بدیل است.

صالحی تصریح کرد: آیت الله مصباح در همایشی تفسیری ضمن تبیین نقش حرکت تفسیری علامه طباطبایی به تفسیر استاد جوادی آملی اشاره می‌کنند و می‌گویند: حرکت پربرکتی که پس از علامه باز هم ادامه یافت و مخصوصا آیت الله جوادی این راه را ادامه می‌دهند و همینجا عاجزانه از خدای متعال درخواست می‌کنیم خداوند ایشان را در همه کار‌های خیرشان و از جمله ادامه بحث تفسیر موفق بدارند؛ برای حوزه علمیه وجود چنین درس تفسیری افتخار بزرگی است بنده به سهم خود صمیمانه از ایشان تشکر می‌کنم و برای سلامتی ایشان دعا می‌کنم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: جریان تفسیری حوزه علمیه قم در دهه‌های اخیر به طور جد مدیون مداومت و پیوستگی درس تفسیری ایشان بود.

صالحی با اشاره به جایگاه روایات در تفسیر تسنیم، تصریح کرد: گاهی این سوال به وجود می‌آید که روایات در روش تفسیر قرآن به قرآن از چه جایگاهی برخوردار هستند.

وی افزود: با مراجعه به تفسیر تسنیم نوع نگاه استاد در ادامه مسیر علامه طباطبایی (ره) مشهود است؛ در فصل بندی این تفسیر ۴ فصل دیده می‌شود و بحث روایی فصل مستقلی در فصول تفسیر تسنیم دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: بحث بعدی حجم پرداختن به روایات در این تفسیر است، چند جلد تفسیر را با این نگاه مورد بررسی قرار دادم و حداقل در هر جلد بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ صفحه روایات تفسیری وجود دارد و در مجموعِ ۸۰ جلد، حداقل هشت هزار صفحه روایات تفسیری ذکر شده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: مزیت پرداخت به روایات در تفسیر تسنیم این است که برخلاف تفاسیر روایی معمول و متعارف (که روایات عنوان‌بندی ندارند) تمام بخش روایی عنوان‌بندی و تیتربندی دارد و سرعت مراجعه را بالاتر می‌برد.

صالحی تصریح کرد: نکته بعدی شرح‌های روایی است که استاد با عنوان اشاره از آن نام برده‌اند. ویژگی دیگر تفسیر تسنیم توجه استاد به موضوع حل تعارضات ظاهری روایات است که با منطق فقهی و توجه به نحوه جمع بین روایات صورت گرفته مثلا روایات ذیل آیه: و بث منهما رجالا کثیرا و نساءا، در مورد چگونگی تکثیر نسل حضرت آدم ظاهر متناقض دارند و ایشان را به ۶ گروه تقسیم می‌کنند و یک نوع از روایات را ترجیح می‌دهند.

حوزه روایات در تفسیر تسنیم قابل توجه است تفسیر قرآن به قرآن به حاشیه بردن روایات نیست و روایات جایگاه قابل توجهی را در تفسیر تسنیم دارد و حداقل حدود ۸ هزار صفحه از این تفسیر برای توجه به روایات اختصاص یافته است.

صالحی تصریح کرد: نکته دیگر تفسیر قرآن به قرآن مسیر قابل توجهی را در طول تاریخ تفسیر داشته است و بی‌تردید علامه طباطبایی نقش مهمی در تکامل تفسیر قرآن به قرآن و عمق‌بخشی به آن داشتند، اما بی‌تردید استاد جوادی آملی این مسیر را بسیار بسیار گسترده‌تر کردند و تفسیر تسنیم از این منظر که چگونه می‌توان روش تفسیر قرآن به قرآن را غنی‌تر، عمیق‌تر و گسترده‌تر کرد اقیانوسی کم‌نظیر است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به ابتکارات روشی آیت‌الله آملی اشاره کرد و گفت: از جمله توجه ایشان به لحن واژه و جمله در قرآن است که می‌توان با توجه به لحن‌های آن واژه در آیات دیگر معنا کرد.

وی در ادامه با اشاره به برخی آیات قران کریم گفت: در تفسیر اینه
من ذالذی یقرض الله فرضا حسنا
ایشان می‌گویند این لحن در جایی به‌کار می‌رود که کار شجاعانه و سختی باشد
در آیاتی که آمده است: من ذالذی یشفع‌عنده 
و آیات دیگر که لحن‌کلام وقتی با آیات دیگر درنظر گرفته شود می‌تواند مفهوم خاصی را منتقل کند و طبعا آیه را باید در فضای آن لحن تفسیر کرد.

وی افزود: باعث سرور است که با تلاش حضرت استاد چنین اثر فاخری به جهان اسلام و انسانیت عرضه می‌شود.

گفتنی است، در این همایش از ۱۰۰ جلد از آثار تفسیری علامه آیت‌الله جوادی آملی یعنی ۸۰ جلد تفسیر ترتیبی تسنیم و همچنین ۲۰ جلد تفسیر موضوعی معظم له رونمایی شد.

«تفسیر تسنیم» محصول درس تفسیر ترتیبی قرآن کریم است که آیت الله جوادی آملی در پاییز سال ۱۳۶۱ آن را در جمع عالمان و قرآن‌پژوهان حوزوی، در حوزه علمیه قم آغاز کرد و چهل سال تا پایان قرآن کریم تداوم یافت. 

این تفسیر ارزشمند در یک مجموعه هشتاد جلدی توسط مرکز چاپ و نشر اسرا، منتشر شد.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان کنفرانس اسلامی (آیسیسکو) تفسیر تسنیم را به عنوان «تحقیق برتر در عرصه مطالعات اسلامی و قرآنی» در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی، ۲۰۰۶ میلادی، انتخاب کرد.

منبع: وزارت فرهنگ