باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می دهد؛
زمستان سخت، شکارچیان بی‌رحم: نبرد نابرابر برای حفظ حیات وحش
زمستان بی‌رحم، نه تنها با سرمای کشنده، بلکه با طمع شکارچیان، حیات وحش را به مرز نابودی می‌کشاند.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد حسین رمدانی - زمستان بی‌رحم، نه تنها با سرمای کشنده، بلکه با طمع شکارچیان، حیات وحش را به مرز نابودی می‌کشاند. در حالی که حیوانات برای یافتن غذا و پناهگاه به دامنه‌ها پناه می‌برند، شکارچیان با کمین در طبیعت یخ‌زده، این فصل سخت را به فصلی خونین تبدیل کرده‌اند. این نبرد نابرابر نه تنها جان گونه‌های در خطر، بلکه تعادل زیست‌بوم را نیز تهدید می‌کند. آیا طبیعت می‌تواند از این آزمون سخت جان سالم به در برد؟
هنگامی که نخستین باد‌های سرد زمستانی از دل کوهستان‌های سر به فلک کشیده سوادکوه عبور می‌کنند و برف، دامنه‌ها و قله‌های این منطقه را به ردای سپیدی مزین می‌سازد، حیات‌وحش نیز دستخوش تغییری ناگزیر می‌شود. آهوان، گرازها، بز‌های کوهی و سایر گونه‌های جانوری، که پیش‌تر در ارتفاعات سرد و بکر پناه داشتند، برای زنده ماندن، مجبور به ترک آشیان خود می‌شوند. آنها در جست‌وجوی دمایی ملایم‌تر و منابع غذایی اندک، اما حیاتی، به دامنه‌ها و پایین‌دست کوهستان می‌خزند، بی‌خبر از خطری که در کمینشان نشسته است.
طبیعت در این فصل، سخت‌گیر می‌شود. سرمای برنده، سطح خاک را می‌بندد، دسترسی به غذا را دشوار می‌کند و پناهگاه‌های طبیعی را محدودتر از هر زمان دیگر می‌سازد. حیوانات خسته از این نبرد زمستانه، تنها با امید به بقا و حفظ نسل خود، دل به مناطق پایین‌تر می‌سپارند. اما این تدبیر برای زنده ماندن، گاهی آنها را به ورطه نابودی می‌کشاند.
شکارچیان، که شاید سرمای زمستان را، چون فرصتی طلایی برای خود می‌بینند، با طمعی پایان‌ناپذیر در کمینگاه‌های طبیعی به انتظار می‌نشینند. حضور حیوانات در دامنه‌ها، که برای یافتن غذا به تله شرایط طبیعی افتاده‌اند، برای این شکارچیان همانند خوانی گسترده است که با گلوله و دام پاسخ داده می‌شود. در این میان، نه تنها جان گونه‌های نادر و ارزشمند به خطر می‌افتد، بلکه تعادل شکننده زیست‌بوم منطقه نیز تهدید می‌شود.
سوادکوه، با پوشش جنگلی غنی و حیات‌وحش متنوع، یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های مازندران به شمار می‌آید. اما همین ویژگی، آن را به صحنه‌ای برای یک نبرد نابرابر میان حیات‌وحش و طمع شکارچیان بدل کرده است. این فاجعه، تنها با بی‌توجهی و سکوت ماست که هر زمستان تکرار می‌شود، و اگر اقدامی جدی صورت نگیرد، این صحنه آرام طبیعت به میدان نابودی تبدیل خواهد شد.
روایت نبردی نابرابر برای حفاظت از طبیعت
در سکوت سرد سوادکوه، جایی که طبیعت زمستانی تنها صدای باد و پرواز پرندگان مهاجر را می‌شناسد، محیط‌بانان در خط مقدم جنگی بی‌صدا، اما نفس‌گیر برای حفاظت از زیست‌بوم این منطقه ایستاده‌اند. یکی از این محافظان طبیعت، علی‌اکبر ایمانی است؛ محیط‌بانی که نام او در میان همکارانش مترادف با تعهد و شجاعت است. با او در یکی از پایگاه‌های محیط‌بانی سوادکوه به گفت‌و‌گو نشستیم تا از تجربه‌هایش در این میدان دشوار بگوید.
ایمانی می‌گوید: سوادکوه یکی از مناطق بی‌نظیر ایران در تنوع زیستی است. از گرازها و آهو‌ها گرفته تا پرندگان کمیاب، این منطقه میزبان گونه‌هایی است که در کمتر جایی از کشور یافت می‌شوند. اما این زیبایی بکر، به شدت در معرض تهدید است. برودت هوای زمستان و کاهش منابع غذایی باعث می‌شود حیوانات به سمت دامنه‌ها بیایند، و همین مسئله شکارچیان را به منطقه جذب می‌کند. ما هر ساله در فصل سرما با افزایش شدید فعالیت شکارچیان غیرمجاز مواجه هستیم، و متأسفانه، آنها از روش‌هایی استفاده می‌کنند که به‌طور مستقیم حیات‌وحش را نابود می‌کند.
این محیط بان نمونه محیط زیست کشور ادامه می‌دهد: یکی از تلخ‌ترین روز‌های کاری من، مربوط به زمستان چند سال پیش است. گزارشی دریافت کردیم که گروهی از شکارچیان با چندین تفنگ شکاری وارد یکی از مناطق حفاظت‌شده شده‌اند. ما بلافاصله به منطقه اعزام شدیم. زمانی که به محل رسیدیم، شکارچیان در حال تعقیب یک بز کوهی بودند. وقتی متوجه حضور ما شدند، به جای تسلیم شدن، شروع به شلیک کردند. در آن لحظه تنها چیزی که به آن فکر می‌کردم، این بود که نگذارم این حیوانات بی‌پناه قربانی طمع این افراد شوند. خوشبختانه توانستیم با کمک همکارانم آنها را دستگیر کنیم، اما آن حادثه تا امروز در ذهنم مانده است.
او در پاسخ به این سوال که این تجربه‌ها تأثیر روانی زیادی بر شما نمی‌گذارد؟ افزود: تأثیر روانی که دارد، اما وقتی عشق به طبیعت در دل شما باشد، همه این سختی‌ها را به جان می‌خرید. من بار‌ها در حین کار با خطرات جانی مواجه شده‌ام. شکارچیان غیرمجاز گاهی اوقات نه تنها حیوانات، بلکه محیط‌بانان را نیز دشمن خود می‌دانند. با این حال، هر بار که یک شکارچی دستگیر می‌شود یا یک حیوان از خطر نجات می‌یابد، احساس می‌کنم که این تلاش‌ها بی‌ثمر نبوده است.
علی اکبر ایمانی گفت: آموزش و آگاهی مردم، مهم‌ترین قدم است. بسیاری از شکارچیان فکر می‌کنند شکار یک تفریح یا راهی برای کسب درآمد است، اما نمی‌دانند که این کار چه تأثیرات مخربی بر محیط‌زیست دارد. از طرف دیگر، باید تجهیزات و امکانات محیط‌بانان تقویت شود. ما گاهی با دست خالی در مقابل شکارچیانی که مجهز به سلاح‌های پیشرفته هستند، قرار می‌گیریم. همچنین، قوانین باید سخت‌گیرانه‌تر اجرا شوند. جریمه‌ها و مجازات‌ها باید بازدارنده باشند، نه اینکه شکارچیان با پرداخت مبلغی ناچیز آزاد شوند.
این محیط بان با بیان اینکه طبیعت سرمایه همه ماست افزود: حیات‌وحش، بخشی از زنجیره زندگی است که اگر پاره شود، همه ما آسیب خواهیم دید. از مردم می‌خواهم که بیشتر به محیط‌زیست اهمیت دهند، تخلفات را گزارش کنند و با ما در حفاظت از این میراث ارزشمند همراه شوند. هر قدم کوچک ما، تأثیری بزرگ در حفظ این زیبایی‌ها دارد.
در پایان این مصاحبه، علی‌اکبر ایمانی با نگاهی به کوه‌های سپیدپوش سوادکوه گفت: «هر برفی که اینجا می‌بارد، گویی فریادی از دل طبیعت است که ما را به حفاظت از آن فرامی‌خواند. امیدوارم هیچ‌گاه این صدا در میان هیاهوی انسان‌ها گم نشود.»
شکار غیرمجاز در زمستان، تهدیدی جدی برای تعادل اکوسیستم
محمد علی یکتانیک، یکی از برجسته‌ترین فعالان محیط زیست کشور، سال‌هاست که دغدغه حفاظت از زیست‌بوم‌های حساس شمال کشور را دارد. او که در پژوهش‌های خود بر تأثیر فعالیت‌های انسانی بر اکوسیستم‌های کوهستانی تمرکز کرده است، معتقد است شکار غیرمجاز، به‌ویژه در فصل زمستان، پیامد‌هایی فاجعه‌بار برای طبیعت منطقه دارد. در این گفت‌و‌گو، دکتر کریمی از زوایای گوناگون به این موضوع پرداخته است.
یکتانیک در تحلیل این معضل، بر نقش حساس زمستان در حیات‌وحش تأکید کرد و گفت: «زمستان دوره‌ای بسیار حیاتی برای گونه‌های جانوری است. در این فصل، کاهش منابع غذایی و سرمای شدید، حیوانات را مجبور به مهاجرت به دامنه‌ها و پایین‌دست می‌کند. این حرکت، آنها را در معرض دید شکارچیان قرار می‌دهد و شکار غیرمجاز، چرخه طبیعی حیات را مختل می‌کند.»
او با اشاره به اینکه هر گونه جانوری نقشی کلیدی در اکوسیستم دارد، افزود: «شکار غیرمجاز به‌ویژه در زمستان، زنجیره غذایی منطقه را تهدید می‌کند. برای مثال، حذف علف‌خوارانی، چون بز‌های کوهی و گوزن‌ها، نه تنها تعادل پوشش گیاهی را برهم می‌زند، بلکه بقای شکارچیان طبیعی مانند پلنگ‌ها را نیز به خطر می‌اندازد. این تغییرات، به مرور زمان منجر به ناپایداری اکوسیستم می‌شود.»
به گفته این کارشناس، مناطق حفاظت‌شده سوادکوه به دلیل تنوع زیستی بالا، به‌شدت در معرض این تهدید قرار دارند. دکتر کریمی همچنین بر اهمیت پایش مستمر مناطق جنگلی و کوهستانی تأکید کرد و خواستار اجرای جدی‌تر قوانین مقابله با شکارچیان غیرمجاز شد.
او با ارائه آماری نگران‌کننده ادامه داد: «هر ساله ده‌ها گونه جانوری در نتیجه شکار بی‌رویه از بین می‌روند. این مسئله نه تنها حیات‌وحش را با خطر انقراض مواجه می‌کند، بلکه به کاهش منابع آبی و فرسایش خاک در منطقه نیز دامن می‌زند. شکار یک بز کوهی، شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما پیامد‌های آن ممکن است تا سال‌ها بر تعادل زیست‌محیطی اثر بگذارد.»
یکتانیک مشارکت مردم محلی را یکی از عوامل کلیدی در حفاظت از حیات‌وحش دانست و گفت: «آگاه‌سازی جوامع محلی و تشویق آنها به همکاری با محیط‌بانان، می‌تواند به کاهش تخلفات کمک کند. طبیعت سوادکوه میراثی گرانبهاست که حفاظت از آن وظیفه‌ای همگانی است.»
گفتنی است که هم‌اکنون، گشت‌های زمستانی محیط‌بانان در مناطق حساس سوادکوه افزایش یافته و اقدامات پیشگیرانه‌ای برای مقابله با شکارچیان غیرمجاز در حال اجراست. با این حال، کارشناسان معتقدند که بدون حمایت جدی‌تر از محیط‌بانان و افزایش مجازات‌های بازدارنده، این تلاش‌ها کافی نخواهد بود.
زمستان، آزمونی دشوار برای حیات‌وحش
ابراهیم فلاحی، رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان‌های سوادکوه و سوادکوه شمالی، با تأکید بر حساسیت ویژه فصل زمستان برای بقای حیات‌وحش، این دوره را یکی از دشوارترین فصل‌ها برای گونه‌های جانوری دانست. او توضیح می‌دهد که در تابستان، گونه‌های جانوری به دلیل پراکندگی وسیع در ارتفاعات بالا، فرصت بیشتری برای پنهان شدن و گریز از تهدیدات دارند. مناطقی مانند چرات با ارتفاع بیش از ۴ هزار متر یا قدمگاه با ۳۶۰۰ متر ارتفاع، در فصل گرم سال، زیستگاه امنی برای حیوانات به شمار می‌روند. اما همین حیوانات، با آغاز سرما، ناچارند به پایین‌دست پناه بیاورند.
فلاحی با نگرانی می‌گوید: «یخبندان و سرمای سخت، ارتفاعات را به مکانی غیرقابل سکونت برای حیات‌وحش تبدیل می‌کند. در این شرایط، حیوانات به دنبال دمای معتدل‌تر و منابع غذایی محدود، به دامنه‌ها و کوهپایه‌ها حرکت می‌کنند. اما همین مهاجرت، آنها را در معرض تهدیدات بزرگی قرار می‌دهد. تجمع حیوانات در نقاط مشخص، آنها را به اهداف آسانی برای شکارچیان غیرمجاز تبدیل می‌کند.»
یکی از موضوعاتی که در زمستان مطرح می‌شود، تأمین غذا برای حیات‌وحش است. فلاحی درباره این موضوع می‌گوید: «در برخی زمستان‌های سرد و سخت، یخبندان به حدی شدید می‌شود که حیوانات حتی نمی‌توانند منابع غذایی طبیعی خود را پیدا کنند. در این مواقع، اداره محیط‌زیست به همراه مردم محلی، علوفه به مناطقی مشخص منتقل می‌کنند تا از تلف شدن حیوانات جلوگیری شود. خوشبختانه امسال هنوز به آن شرایط نرسیده‌ایم و حیوانات توانسته‌اند منابع مورد نیاز خود را پیدا کنند. اما اگر سرمای شدیدتری پیش بیاید، این اقدام ضروری خواهد شد.»
او ادامه می‌دهد: «با شروع زمستان، حساسیت ما دوچندان می‌شود. حیات‌وحش به پایین‌دست نزدیک‌تر می‌شود و دسترسی شکارچیان به آنها آسان‌تر. به همین دلیل، گشت‌زنی‌های ما در این فصل افزایش می‌یابد. این دوره برای محیط‌بانان، فصلی پر از چالش است، زیرا کوچک‌ترین غفلت ممکن است به از دست رفتن جان یک حیوان ارزشمند منجر شود.»
فلاحی همچنین بر اهمیت آگاه‌سازی مردم تأکید دارد و معتقد است که نقش جوامع محلی در حفاظت از حیات‌وحش بسیار حیاتی است. او می‌گوید: «مردم محلی معمولاً در این فصل همکاری خوبی دارند. وقتی پای حفاظت از طبیعت منطقه‌شان به میان می‌آید، اغلب با محیط‌بانان همراه می‌شوند. این همکاری‌ها به ما کمک می‌کند تا از آسیب‌های بیشتری جلوگیری کنیم.»
رئیس اداره محیط‌زیست سوادکوه در پایان خاطرنشان کرد: «زمستان برای همه ما پیام مهمی دارد. این فصل، فرصتی است تا مسئولیت‌پذیری خود را در قبال طبیعت به نمایش بگذاریم. حفاظت از حیات‌وحش، تنها وظیفه محیط‌بانان نیست؛ این مسئولیت، بر دوش همه ماست. اگر امروز از طبیعت محافظت نکنیم، فردایی برای جبران باقی نخواهد ماند.»
این زمستان، فرصتی است تا بار دیگر یادمان باشد که زمین و موجودات زنده‌اش، به نگاه و مراقبت ما نیاز دارند. وقتی سرمای سخت را به گرمی تلاش‌های همدلانه تبدیل کنیم، طبیعت نیز پاسخ مهربانی‌اش را با آرامش و زیبایی خواهد داد.
زمستان در مناطق کوهستانی، مانند سوادکوه، تنها یک فصل نیست؛ بلکه پرده‌ای از سخت‌ترین آزمون‌های طبیعت برای حیات‌وحش و حتی انسان‌هاست. در این روز‌های سرد، حیواناتی که برای فرار از سرمای شدید ارتفاعات، به دامنه‌ها پناه می‌آورند، ناخواسته در معرض تهدید شکارچیان قرار می‌گیرند. این حیوانات، که بخشی از زنجیره زیست‌محیطی ما هستند، نه فقط برای بقای خود، بلکه برای بقای کل اکوسیستم منطقه، نقشی بی‌بدیل دارند.
اما این شرایط، تنها آزمونی برای حیات‌وحش نیست؛ بلکه آزمونی برای ما نیز هست. مسئولیت انسانی و اخلاقی ما ایجاب می‌کند که به جای تهدید کردن این موجودات بی‌دفاع، پناهی برای آنها باشیم. متأسفانه، فعالیت‌های شکارچیان غیرمجاز، نه تنها حیات جانوران را تهدید می‌کند، بلکه میراث طبیعی منطقه را نیز در خطر نابودی قرار می‌دهد. این میراث، نه صرفاً متعلق به امروز، که امانتی برای آیندگان است.
حفاظت از محیط‌زیست و حیات‌وحش، تنها یک وظیفه دولتی نیست؛ بلکه تکلیفی است بر عهده تمام افراد جامعه. از محیط‌بانانی که با عشق و خطرپذیری از این موجودات محافظت می‌کنند، تا مردم محلی و داوطلبانی که با آگاهی و همدلی، در کنار طبیعت می‌ایستند. همه ما باید به یاد داشته باشیم که کوچک‌ترین غفلت، می‌تواند منجر به پیامد‌هایی بزرگ شود؛ از انقراض گونه‌ها گرفته تا اختلال در تعادل زیستی منطقه.
زمستان هرچند دشوار است، اما می‌تواند فرصتی برای همدلی و بازاندیشی باشد. فرصتی که از خلال آن، رابطه خود را با طبیعت و زیست‌بوم پیرامونمان بازسازی کنیم. همان‌طور که حیوانات برای بقا در این فصل سخت می‌جنگند، ما نیز می‌توانیم با تلاش و همبستگی، نشان دهیم که انسانیت، هنوز بخشی از طبیعت است و نه دشمن آن.
اگر امروز از حیات‌وحش و طبیعت حمایت کنیم، نه تنها این فصل سرد، بلکه فردا‌های آینده نیز گرم‌تر، زیباتر و سرشار از زندگی خواهند بود. بیایید این زمستان، به جای شکار، فصل حفاظت باشد. زمستانی که در آن، نه فقط حیوانات، که وجدان ما نیز از آزمون سربلند بیرون آید.
