باشگاه خبرنگاران جوان؛ یادمان تاریخی نقش رستم از جمله محوطه‌های تاریخی ارزشمندی است که مورد تعرض و دست اندازی‌های فراوانی در عرصه و حریم آن، قرار می‌گیرد. از جمله این دست درازی‌ها که اخیرا صورت گرفته است ساخت میدان در این محوطۀ باستانی است.

سیاوش آریا فعال و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس با ارسال تصاویری برای خبرنگار ما، اظهار کرد: پایگاه جهانی تخت جمشید در اقدامی برخلاف ضابطه‌های میراث فرهنگی، ساخت میدان در کنار سنگ نگاره تاج ستانی اردشیر یکم ساسانی در محوطۀ باستانی «نقش رستم» از سوی ادارۀ راه و شهرسازی را بلامانع دانسته و این طرح را امضاء کرده است که در واقع، تیرخلاصی به یادمان جهانی ایران است.

او ادامه داد: این محوطه تاریخی ارزشمند مورد تعرض و دست اندازی‌های فراوانی در عرصه و حریم آن، قرار گرفته است.

آریا افزود: کَندن کف محوطه «نقش رستم» بدون داشتن طرح مصوب و تایید در شورای فنی و پروانه (مجوز) از پژوهشکده باستان شناسی کشور به بهانه‌های دفع آب‌های سطحی و همچنین دست درازی در حریم ممنوعه و درجه یک آن با ساخت و ساز‌های غیرقانونی و بدون پروانه در منطقۀ حاجی آباد، از جمله رخداد‌های ناگوار و تعرض به این یادگار باستانی جهانی است. 

او تصریح کرد:، اما یکی از تعرض‌هایی که اخیرا به این محوطۀ باستانی نامدار به «نقش رستم» شده است اینکه در نزدیکی و چندین متری سنگ نگارۀ تاج ستانی اَردشیر یکم ساسانی و حریم ممنوعه و چسبیده به عرصه از سوی ادارۀ راه و شهرسازی ساخت میدانی آغاز شده است. 

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس گفت: این مکان عرصۀ مسلم باستانی و تاریخی محوطۀ نامدار به «نقش رستم» است و دارای لایه‌های فرهنگی است که با ساخت میدان برای همیشه از میان می‌رود.

فعال میراث فرهنگی در فارس افزود: این در حالی است که، همۀ کارشناسان شورای فنی در استان با این طرح، مخالف هستند و آن را خلاف ضابطه‌ها و قانون‌های میراث فرهنگی می‌دانند و هیچ یک از اعضای شورای فنی پایگاه جهانی تخت جمشید که محوطۀ «نقش رستم» نیز زیر مجموعۀ آن‌ها است، این طرح را امضا نکرده‌اند.

 او بیان کرد:، اما مدیریت پایگاه جهانی پارسه بدون توجه به نظر کارشناسان و مهم‌تر از همه، ضابطه و قانون‌های میراث فرهنگی، طرح را مصوب کرده و آن را بلامانع دانسته است و ساخت میدان در چندین متری آثار باستانی «نقش رستم» و در عرصۀ باستانی و تاریخی آن، آغاز شده است.

آریا اضافه کرد: کارشناسان میراث فرهنگی، این اقدام را علاوه بر سرپیچی از قانون‌های میراث فرهنگی و تخلف، فاجعه می‌دانند و معتقدند که چگونه ادارۀ کل میراث فرهنگی استان و پایگاه جهانی پارسه (تخت جمشید) خود به ضابطه‌های میراث فرهنگی اهمیتی نمی‌دهد و به آن بی توجه است؟ زمانی که پایگاه جهانی پارسه و ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به قانون احترام نمی‌گذارند، آن گاه چگونه می‌توان از عموم مردم خواست به قانون‌های میراث فرهنگی احترام بگذارند.

او ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که موضوع ساخت میدان به اوایل دهۀ نود خورشیدی بازمی گردد که در آن زمان شورای فنی با این طرح، مخالفت کرده و قاطعانه در برابر آن می‌ایستد.

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس گفت: در اواخر دهۀ نود خورشیدی دوباره این موضوع مطرح شده و باز کارشناسان میراث فرهنگی پروانۀ کار را نمی‌دهند و حتی مسیر جایگزین از سوی مشاور میراث فرهنگی پیشنهاد شده تا کمترین دخل و تصرف و نابودی آثار تاریخی صورت گیرد. اما به تازگی از سوی پایگاه جهانی پارسه، ساخت میدان در عرصۀ مسلم باستانی و تاریخی و حریم ممنوعه و چسبیده به آثار باستانی و بسیار ارزشمند «نقش رستم» و در چندین متری یادگار‌های تاریخی، پروانۀ ساخت میدان به ادارۀ راه و شهرسازی داده شده است که برابر با قانون‌های میراث فرهنگی تخلفی آشکار محسوب می‌شود.

فعال میراث فرهنگی در فارس افزود: جادۀ آسفالتۀ کنونی که در گذشته ساخته شده است از روی عرصۀ مسلم باستانی و تاریخی محوطۀ «نقش رستم» رد شده است و سبب لرزه‌های پِیاپی در اثر گذر صد‌ها خودروی سنگین و کامیون بر سازۀ نامدار به «کعبۀ زرتشت» می‌شود و کارشناسان میراث فرهنگی نیز، بار‌ها به برچیده شدن آن اعتراض کرده‌اند. زیرا فاصلۀ سازۀ نامدار به «کعبۀ زرتشت» تا جادۀ آسفالتۀ کنونی تنها ۱۰۰ متر است.

 او تصریح کرد: همچنین با پیگیری‌های ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و پایگاه جهانی پارسه در گذشته، بنا بوده که این جاده آسفالته برداشته شود. اما می‌بینیم که، نه تنها این جاده و مسیر آسیب رسان که بر خلاف ضابطه‌های عرصه و حریم میراث فرهنگی شکل گرفته، برچیده نشده است، که در اقدامی برخلاف ضابطه و قانون‌های میراث فرهنگی، می‌خواهند میدانی نیز در محوطۀ نزدیک به آثار باستانی «نقش رستم» برپا کنند که به باور کارشناسان میراث فرهنگی فاجعه و تیرخلاصی به یادمان جهانی ایران است.

آریا گفت: همچنین اِقدام‌های نسنجیده و غیرقانونی و خلاف ضابطه‌های میراث فرهنگی، خطر تعلیق پیوست پروندۀ «نقش رستم» را به میراث جهانی پارسه در پِی خواهد داشت. این در حالی است که، مسیر جایگزین از سوی مشاور میراث فرهنگی در اواخر دهۀ نود خورشیدی پیشنهاد شده و بایسته است که اجرا شود. 

او افزود: از سویی، بدون شک زمانی که ارزیابان یونسکو برای پیوستن پروندۀ «نقش رستم» به میراث جهانی پارسه می‌آیند به ساخت جاده که از عرصۀ مسلم باستانی و تاریخی محوطۀ «نقش رستم» گذر کرده است، ایراد خواهند گرفت. حال چگونه است که، این جادۀ آسفالته که باید برچیده می‌شد، میدانی هم افزوده شود.

ضابطه‌های حریم میراث فرهنگی

 پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس در ادامه به بخشی از ضابطه‌های حریم درجه یک و ممنوعۀ محوطۀ باستانی نامدار به «نقش رستم» اشاره می‌کند:
بند یک:ساخت هرگونه ساختمان وتاسیسات، نصب دَکل، درختکاری، دیوارکشی، حصارکشی، پِی کَنی، کَند و کاو، تسطیح زمین‌های کشاورزی، هرگونه عملیات استخراج معدن‌های سنگ، شن و ماسه و خاک رُس، دفن و رها سازی زباله و همانند آن ممنوع است.... 

بند پنج: در محدودۀ حریم درجه یک، ساختمان‌های مسکونی یا دامداری و تاسیسات مربوط به آن‌ها و هرنوع تاسیسات دیگر موجود باید در زمان مناسب (موقع مقتضی) برچیده شود.

آریا گفت: همان گونه که اشاره شد هر گونه ساخت و سازی حتی درختکاری ممنوع است. همچنین ساخت و ساز‌ها و تاسیسات و ... که پیش از مصوبۀ حریم و ضابطه‌های میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) و نقش رستم وجود داشته است باید در زمان مناسب برچیده شود. حال چگونه است که در فاصلۀ چندین متری آثار باستانی و محوطۀ ارزشمند «نقش رستم» طرح ساخت میدان مصوب شده است؟

فعال میراث فرهنگی در فارس بیان کرد: کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که پایگاه جهانی پارسه و ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با امضاء کردن و بلامانع دانستن طرح ساخت میدان در چندین متری آثار باستانی و محوطۀ تاریخی بسیار ارزشمند «نقش رستم» در واقع، خودزنی کرده و تیر خلاصی را بر پیکرۀ یادمان جهانی ایران زده‌اند. 

او اضافه کرد: همچنین کارشناسان با ابراز نگرانی از وضعیت بوجود آمده، ساخت میدان را فاجعه‌ای بزرگ برای میراث فرهنگی می‌دانند و از رسانه‌ها و کُنشگران میراث فرهنگی درخواست همراهی و همصدایی و اعتراض تا به نتیجه رسیدن و پیشگیری از ساخت میدان را دارند.

حال باید دید که آیا معاونت میراث فرهنگی کشور، امور پایگاه‌های جهانی و ملی، مدیرکل حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی کشور به میدان می‌آیند و از ادامه این کار پیشگیری خواهند کرد یا سکوت پیشه کرده و خود را شریک در تخلف‌ها به شمار می‌آورند. 

محوطه تاریخی فرهنگی «نقش رستم» یکی از باارزش‌ترین یادمان‌های باستانی کشور محسوب می‌شود که نزد باستان شناسان و پژوهشگران جایگاه خاصی دارد و در ۶ کیلومتری میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) و در شهرستان مرودشت جای گرفته و قرار است در آینده پروندۀ آن به پروندۀ میراث جهانی پارسه افزوده شود و به ثبت جهانی در سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی یونسکو برسد. همچنین این محوطۀ باستانی، آثاری از ۳ دوره مهم تاریخی همانند ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان به همراه یک سنگ نبشتۀ قاجاری را در خود جای داده است. به همین جهت، کارشناسان نگاه ویژه‌ای به آن داشته و این مجموعه را یکی از ارزشمندترین یادمان‌های تاریخی کشور می‌دانند. نقش رستم برای نخستین بار در سال ۱۳۰۲ خورشیدی برابر با ۱۹۲۳ میلادی به وسیلۀ «اِرنست هِرتسفلد» بررسی و کاوش شد. 

محوطۀ باستانی «نقش رستم» با شمارۀ ۲۱ در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ شمسی به ثبت ملی رسیده است.

فاصله محل ساخت میدان با یادمان باستانی نقش رستم

فاصله محل ساخت میدان با آثار تاریخی نقش رستم

خدشه دار شدن چشم انداز نقش رستم با ساخت میدان

برپایی تیرهای برق در چند سال گذشته در نزدیکی نقش رستم

جاده آسفالته در دو سوی آثار تاریخی نقش رستم

فاصله محل ساخت میدان با آثار باستانی نقش رستم چندین متر بیشتر نیست

محلِ ساخت میدان

مسیر راه پشت آثار باستانی نقش رستم که به مکان ساخت میدان منتهی می شود

نقشه محوطه های تاریخی ارزشمند که با ساخت میدان از میان خواهد رفت

نقطه سرخ رنگ مکان قرارگیری ساخت میدان است