باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - پیشنهاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، مبنی بر تحت کنترل گرفتن نوار غزه و توسعه اقتصادی آن، یکی از حساسترین موضوعات در مناقشه اعراب و اسرائیل را پیش کشیده است. این طرح احتمالاً ترس فلسطینی‌های غزه را از اخراج از این منطقه افزایش می‌دهد و نگرانی کشور‌های عربی را که مدت‌ها است از تأثیرات بی‌ثبات‌کننده چنین اقدامی هراس دارند، تشدید می‌کند. 

ریشه نگرانی‌ها چیست؟

فلسطینی‌ها مدت‌ها است که از آنچه «نکبت» یا فاجعه می‌نامند، رنج می‌برند. در سال ۱۹۴۸ و در جریان جنگ‌هایی که به تشکیل رژیم اسرائیل منجر شد، حدود ۷۰۰هزار فلسطینی از خانه‌های خود آواره شدند. بسیاری از آنها به کشور‌های عربی همسایه، از جمله اردن، سوریه و لبنان فرار کردند؛ جایی که بسیاری از آنها و فرزندانشان هنوز در اردوگاه‌های پناهندگان زندگی می‌کنند. برخی نیز به غزه رفتند. این درحالی است که اسرائیل روایت اخراج اجباری آنها را رد می‌کند. 

درگیری اخیر، که در حال حاضر با یک آتش‌بس شکننده متوقف شده است، با بمباران‌ها و عملیات زمینی بی‌سابقه اسرائیل در غزه همراه بود که منجر به تخریب مناطق شهری شد. بیشتر ساکنان غزه در جریان این تهاجم، که پس از عملیات طوفان الاقصی آغاز شد، چندین بار آواره شده‌اند. بر اساس آمار مقامات بهداشتی فلسطینی، بیش از ۴۷۰۰۰ نفر از آن زمان در غزه کشته شده‌اند. 

سامی ابو زهری، مقام ارشد حماس، روز چهارشنبه اظهارات ترامپ درباره تحت کنترل گرفتن غزه را «مضحک» و «پوچ» خواند و هشدار داد که این اظهارات می‌تواند آتش جنگ در منطقه را شعله‌ور کند. 

جابه‌جایی فلسطینی‌ها در این درگیری چگونه بوده است؟

پیش از آغاز تهاجم اسرائیل در سال ۲۰۲۳، این رژیم به فلسطینی‌ها در شمال غزه دستور داد تا به مناطق امن در جنوب بروند. با گسترش تهاجم، اسرائیل به آنها دستور داد تا بیشتر به سمت جنوب و به سمت رفح، در مرز با مصر، حرکت کنند. در مراحل بعدی جنگ و قبل از آغاز عملیات در رفح، اسرائیل به آنها دستور داد تا به یک منطقه انسان‌دوستانه جدید در المواصی، که ۱۲ کیلومتر در امتداد ساحل از غرب دیر البلاح در مرکز غزه تا خان یونس و رفح در جنوب امتداد دارد، نقل مکان کنند. 

بر اساس تخمین‌های سازمان ملل، تا ۸۵ درصد از جمعیت غزه — یکی از پرتراکم‌ترین مناطق جهان — از خانه‌های خود آواره شده‌اند. 

آیا یک انتقال اجباری بزرگ از غزه ممکن است رخ دهد؟

بسیاری از فلسطینی‌ها در غزه گفته‌اند که حتی اگر بتوانند، این منطقه را ترک نخواهند کرد، زیرا می‌ترسند که این امر منجر به یک آوارگی دائمی دیگر، مشابه سال ۱۹۴۸، شود. مصر و دیگر کشور‌های عربی به شدت با هرگونه تلاش برای راندن فلسطینی‌ها به آن سوی مرز مخالفند. 

مانند فلسطینی‌ها، آنها نیز می‌ترسند که هرگونه حرکت گسترده به آن سوی مرز، چشم‌انداز‌های «راه‌حل دو دولت» — ایده ایجاد یک دولت فلسطینی و یک دولت اسرائیلی — را بیشتر تضعیف کند و کشور‌های عربی را با پیامد‌های آن مواجه سازد. 

عربستان سعودی اعلام کرد که بدون ایجاد یک دولت فلسطینی، روابطی با اسرائیل برقرار نخواهد کرد، این در حالی است که ترامپ ادعا کرده بود ریاض خواستار تشکیل یک دولت فلسطینی نبوده است. ایالات متحده ماه‌ها دیپلماسی انجام داده بود تا عربستان سعودی، یکی از قدرتمندترین و تأثیرگذارترین کشور‌های عربی، را به عادی‌سازی روابط با اسرائیل ترغیب کند. اما جنگ غزه باعث شد ریاض این موضوع را به دلیل خشم اعراب از تهاجم اسرائیل، به تعویق بیندازد. 

از نخستین روز‌های درگیری، دولت‌های عربی، به ویژه مصر و اردن، گفته‌اند که فلسطینی‌ها نباید از سرزمینی که می‌خواهند در آن یک دولت آینده ایجاد کنند — که شامل کرانه باختری اشغالی و غزه می‌شود — رانده شوند. 

سیاستمداران اسرائیل چه گفته‌اند؟

اسرائیل کاتس، وزیر امور خارجه سابق اسرائیل که اکنون به عنوان وزیر جنگ این رژیم خدمت می‌کند، در ۱۶ فوریه ۲۰۲۴ گفت که اسرائیل هیچ برنامه‌ای برای اخراج فلسطینی‌ها از غزه ندارد. او افزود که اسرائیل با مصر در مورد پناهندگان فلسطینی هماهنگی خواهد کرد و راهی برای عدم آسیب به منافع مصر پیدا خواهد کرد. 

با این حال، اظهارات برخی در کابینه اسرائیل ترس فلسطینی‌ها و اعراب از یک «روز نکبت» جدید را تشدید کرده است. بزائل اسموتریچ، وزیر دارایی افراطی اسرائیل، بار‌ها خواستار اجرای سیاست «تشویق به مهاجرت» فلسطینی‌ها از غزه و اعمال حکومت نظامی اسرائیل در این منطقه شده است.

منبع: رویترز