باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می دهد؛
مازندران در بحران آب؛ چاه‌های غیرمجاز، تهدیدی برای آینده سرسبز
مازندران، سرزمین باران‌های نقره‌ای و رودخانه‌های خروشان، امروز در سکوت زمین، فریاد می‌زند. فریادی از جنس تشنگی؛ از جنس چاه‌های غیرمجازی که رگ‌های آب زیرزمینی را می‌خشکانند.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ رمدانی- "مازندران، سرزمین باران‌های نقره‌ای و رودخانه‌های خروشان، امروز در سکوت زمین، فریاد می‌زند. فریادی از جنس تشنگی؛ از جنس چاه‌های غیرمجازی که رگ‌های آب زیرزمینی را می‌خشکانند. آیا زمان آن نرسیده که به ندای این سرزمین گوش دهیم و آینده‌ای سرسبز را برایش رقم بزنیم؟ "
مازندران، نامی که با شنیدنش تصویر رودخانه‌های خروشان، جنگل‌های بیکران و باران‌های نوازشگر در ذهن نقش می‌بندد، امروز در سکوت و آرامش، فریادی خاموش سر داده است. فریادی که از عمق زمین برمی‌خیزد و از کاهش روزافزون آب‌های زیرزمینی حکایت می‌کند. این سرزمین سرسبز، که روزی مایه فخر و نماد زندگی بود، امروز با چالشی بزرگ دست‌وپنجه نرم می‌کند: بحران آب.
این بحران، تنها یک مشکل فنی یا مدیریتی نیست؛ این یک زنگ خطر است برای همه ما. زنگ خطری که می‌گوید اگر امروز اقدام نکنیم، فردا ممکن است دیگر چیزی برای نجات باقی نماند. کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، خشک‌شدن چاه‌ها، و افت کیفیت آب، تنها بخشی از عواقب این بحران هستند. اما آنچه نگران‌کننده‌تر است، تأثیر این بحران بر زندگی مردم، کشاورزی، و آینده‌ی زیست‌محیطی این منطقه است.
در این گزارش، به سراغ این بحران رفته‌ایم تا از زوایای مختلف آن را بررسی کنیم. از اقدامات شرکت آب منطقه‌ای مازندران برای مقابله با برداشت‌های غیرمجاز، تا تحلیل‌های کارشناسان منابع طبیعی و آب، سعی کرده‌ایم تصویری جامع و دقیق از وضعیت فعلی ارائه دهیم. اما این گزارش تنها یک روایت از مشکلات نیست؛ این یک فراخوان است برای همه ما که دست‌به‌دست هم دهیم و از این سرزمین سرسبز محافظت کنیم.
مازندران، این نگین سبز ایران، امروز بیش از هر زمان دیگری به همدلی و همکاری ما نیاز دارد. این گزارش تلاشی است برای روشن‌کردن این نیاز و یادآوری این واقعیت که آب، تنها یک منبع نیست؛ آب، زندگی است.
کاهش آب زیرزمینی مازندران، زنگ خطری برای آینده کشاورزی و محیط زیست
برای درک بهتر بحران آب در مازندران و بررسی راهکار‌های ممکن، گفت‌وگویی با یک کارشناس ارشد منابع طبیعی و آب انجام دادیم. این کارشناس با سال‌ها تجربه در زمینه مدیریت منابع آب، تحلیل دقیقی از وضعیت فعلی و راهکار‌های بلندمدت ارائه کرد. در ادامه، جزییات صحبت‌های این کارشناس را می‌خوانید.
مهندس علی حاجیان در ابتدا به وضعیت بحرانی آب‌های زیرزمینی در مازندران اشاره کرد و گفت: مازندران به‌عنوان یکی از استان‌های پرآب کشور، در سال‌های اخیر با کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی مواجه شده است. این مسئله ناشی از عوامل متعددی از جمله برداشت‌های بی‌رویه، تغییرات اقلیمی، و مدیریت نادرست منابع آب است. اگرچه اقداماتی مانند انسداد چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتور‌های حجمی انجام شده، اما این اقدامات به تنهایی کافی نیستند.
او در ادامه به نقش بخش کشاورزی در این بحران پرداخت و افزود: بخش کشاورزی بیش از ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند. متأسفانه، بسیاری از کشاورزان هنوز از روش‌های آبیاری سنتی مانند غرقابی استفاده می‌کنند که بازدهی بسیار پایینی دارد. برای حل این مشکل، باید به سمت روش‌های آبیاری مدرن مانند قطره‌ای و تحت فشار حرکت کنیم. این روش‌ها نه تنها مصرف آب را کاهش می‌دهند، بلکه بازدهی محصولات را نیز افزایش می‌دهند.
این کارشناس منابع طبیعی همچنین به ضرورت توسعه منابع آب جایگزین اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی، باید به فکر توسعه منابع آب جایگزین باشیم. استفاده از آب‌های بازیافتی و شیرین‌سازی آب دریا می‌تواند بخشی از نیاز‌های آبی استان را تأمین کند. همچنین، باید به فکر ذخیره‌سازی آب‌های سطحی در فصل‌های پربارش باشیم تا در فصل‌های خشک از آنها استفاده کنیم.
حاجیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به نقش آموزش و آگاهی‌بخشی اشاره کرد و افزود: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما، کمبود آگاهی در بین کشاورزان و جامعه محلی است. بسیاری از کشاورزان هنوز به اهمیت حفظ منابع آب واقف نیستند و به همین دلیل، با اقداماتی مانند نصب کنتور‌های حجمی مخالفت می‌کنند. باید با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و استفاده از رسانه‌های محلی، آگاهی آنها را افزایش دهیم.
او در پایان به ضرورت همکاری بین‌بخشی تأکید کرد و گفت: حل بحران آب در مازندران نیازمند همکاری همه‌جانبه بین سازمان‌های دولتی، کشاورزان، و جامعه محلی است. باید یک برنامه جامع و بلندمدت تدوین شود که همه این بخش‌ها را درگیر کند. تنها در این صورت می‌توانیم از تبدیل این بحران به یک فاجعه زیست‌محیطی جلوگیری کنیم.
صحبت‌های این کارشناس نشان می‌دهد که بحران آب در مازندران نیازمند راهکار‌های جامع و بلندمدت است. اگرچه اقدامات اخیر شرکت آب منطقه‌ای مازندران مثبت بوده، اما باید به فکر توسعه روش‌های آبیاری مدرن، افزایش آگاهی عمومی، و همکاری بین‌بخشی بود. تنها با این اقدامات می‌توان از آینده منابع آب در مازندران محافظت کرد.
از انسداد چاه‌های غیرمجاز تا نصب کنتور‌های هوشمند؛ تلاش مازندران برای نجات آب‌های زیرزمینی
در دل جنگل‌های انبوه و دشت‌های سرسبز مازندران، داستانی ناگفته در جریان است؛ داستان آبی که آرام‌آرام از زیر پای این سرزمین فرار می‌کند. چاه‌هایی که روزی چشمه‌های زندگی بودند، امروز به نمادی از بحران تبدیل شده‌اند. در این میان، صدای پایانی برای این داستان هنوز نوشته نشده است.
سیدمحمد موسوی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران در ابتدا به اقدامات انجام‌شده برای مقابله با برداشت‌های غیرمجاز اشاره کرد و گفت: از ابتدای امسال، ۱۷۸ حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی و مسدود شده است. این اقدام از برداشت غیرمجاز حدود ۷۴۰ هزار متر مکعب آب جلوگیری کرده است. این چاه‌ها عمدتاً در مناطق کشاورزی و با هدف تأمین آب برای زمین‌های زراعی حفر شده بودند، اما بدون مجوز‌های لازم فعالیت می‌کردند.
او در ادامه به توزیع جغرافیایی این چاه‌ها اشاره کرد و افزود: اداره منابع آب ساری و میاندورود با ۱۶ مورد، بیشترین تعداد چاه‌های غیرمجاز را شناسایی و مسدود کرده است. پس از آن، اداره منابع آب نور و رویان با ۱۵ مورد، و اداره منابع آب نکا با ۱۳ مورد در رده‌های بعدی قرار دارند. سایر شهرستان‌ها نیز به ترتیب در این اقدامات مشارکت داشته‌اند، اما در برخی مناطق مانند رامسر، هیچ موردی از چاه‌های غیرمجاز گزارش نشده است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران همچنین به نصب کنتور‌های حجمی روی چاه‌های کشاورزی اشاره کرد و گفت: از ابتدای امسال تاکنون، ۱۴۱ کنتور حجمی جدید روی چاه‌های کشاورزی نصب شده است. این کنتورها به ما کمک می‌کنند تا میزان برداشت آب را به دقت کنترل کنیم و از اضافه‌برداشت جلوگیری کنیم. با نصب این کنتورها، تعداد کل کنتور‌های حجمی نصب‌شده در استان به یک‌هزار و ۱۷۴ دستگاه رسیده است. این اقدام منجر به صرفه‌جویی یک میلیون و ۵۹ هزار متر مکعبی در برداشت آب شده است.
موسوی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به اصلاح و تعدیل پروانه‌های بهره‌برداری اشاره کرد و افزود: از ابتدای سال جاری تا پایان آذر، ۹۵۱ پروانه بهره‌برداری چاه در مازندران اصلاح و تعدیل شده است. این اقدام از برداشت ۴ میلیون و ۶۵۰ هزار متر مکعب آب از منابع آب زیرزمینی جلوگیری کرده است. بسیاری از این پروانه‌ها مربوط به چاه‌هایی بودند که سال‌ها پیش حفر شده بودند و نیاز به بازنگری در میزان برداشت مجاز داشتند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران در پایان به چالش‌های پیش‌رو اشاره کرد و گفت: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما، مقاومت برخی کشاورزان در برابر نصب کنتور‌های حجمی و اصلاح پروانه‌های بهره‌برداری است. بسیاری از آنها نگران هستند که این اقدامات دسترسی آنها به آب را محدود کند. ما در تلاش هستیم تا با آموزش و آگاهی‌بخشی، این نگرانی‌ها را کاهش دهیم و همکاری بیشتری با جامعه محلی ایجاد کنیم.
اقدامات شرکت آب منطقه‌ای مازندران در زمینه انسداد چاه‌های غیرمجاز و نصب کنتور‌های حجمی، گام‌های مهمی در جهت حفظ منابع آب زیرزمینی هستند. با این حال، به نظر می‌رسد که برای حل بحران آب در مازندران، نیاز به همکاری بیشتر بین مسئولان و جامعه محلی وجود دارد. تنها با همکاری همه‌جانبه می‌توان از تبدیل این بحران به یک فاجعه زیست‌محیطی جلوگیری کرد.
بحران آب در مازندران، تنها یک مشکل محلی یا منطقه‌ای نیست؛ این یک هشدار جدی است برای همه ما که نشان می‌دهد چگونه مدیریت نادرست منابع طبیعی می‌تواند حتی سرسبزترین و پرآب‌ترین مناطق را به ورطه‌ی خشکی و نابودی بکشاند. اقدامات اخیر شرکت آب منطقه‌ای مازندران، مانند انسداد چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتور‌های حجمی و اصلاح پروانه‌های بهره‌برداری، گام‌های مثبتی در جهت حفظ منابع آب زیرزمینی هستند. اما این اقدامات به تنهایی کافی نیستند.
برای حل این بحران، نیاز به یک برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت داریم که همه‌ی بخش‌های جامعه را درگیر کند. این برنامه باید شامل توسعه روش‌های آبیاری مدرن، افزایش آگاهی عمومی، توسعه منابع آب جایگزین مانند آب‌های بازیافتی و شیرین‌سازی آب دریا، و همکاری بین‌بخشی بین دولت، کشاورزان و جامعه محلی باشد. آموزش کشاورزان درباره اهمیت حفظ منابع آب و تشویق آنها به استفاده از روش‌های آبیاری پایدار، می‌تواند نقش مهمی در کاهش مصرف آب داشته باشد.
علاوه بر این، باید به فکر ذخیره‌سازی آب‌های سطحی در فصل‌های پربارش باشیم تا در فصل‌های خشک از آنها استفاده کنیم. همچنین، تقویت سیستم‌های نظارتی و افزایش جریمه‌های برداشت غیرمجاز می‌تواند به کاهش تخلفات کمک کند.
مازندران، این نگین سبز ایران، هنوز هم می‌تواند با همکاری و تلاش همه‌ی ما، به سرزمینی سرسبز و پرآب تبدیل شود. اما زمان برای اقدام فوری در حال تمام شدن است. اگر امروز دست‌به‌کار نشویم، فردا ممکن است دیگر دیر باشد. این گزارش تنها یک روایت از مشکلات نیست؛ این یک فراخوان است برای همه‌ی ما که دست‌به‌دست هم دهیم و از این سرزمین زیبا محافظت کنیم.
