باشگاه خبرنگاران جوان؛ سمیه خلیلی ـ سیاست‌های ترکیه در سوریه جدید بر حفظ نفوذ خود در این کشور و گسترش آن در سال‌های پس از جنگ داخلی سوریه متمرکز است. ترکیه به دنبال دستیابی به اهداف بلندپروازانه‌ای مانند سرکوب خودمختاری کرد‌ها در شمال سوریه، کمک به ساخت ارتش جدید سوریه، و بازپس‌گیری نفوذی است که در دوران امپراطوری عثمانی در این کشور داشت. علاوه بر این، به گفته مقامات ترک، این کشور می‌خواهد سوریه را به کشوری امن تبدیل کند که برای بیش از ۳ میلیون پناهنده سوری که در ترکیه زندگی می‌کنند، بازگشتی ایمن فراهم شود. در عین حال، ترکیه در حال تقویت حضور خود در مناطقی از سوریه است که تحت کنترل شورشیان طرفدار آن قرار دارد و در تلاش است تا از این طریق از تسلط ایران در سوریه جلوگیری کند و بر اوضاع سیاسی و نظامی این کشور تاثیر بگذارد. این گزارش از روزنامه اکونومیست به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف سیاست‌های ترکیه در سوریه جدید و نقشی که این کشور در آینده سوریه ایفا خواهد کرد، پرداخته است.

در گزارش این روزنامه می‌خوانیم: اسعد الشیبانی، دانشجوی مقطع تحصیلات تکمیلی و پناهنده سوری، وقتی به اساتید خود در نوامبر گفت که باید چند جلسه از دست بدهد، باعث تعجب آنها شد. چند هفته بعد، الشیبانی در دمشق در کابینه دولت موقت جدید سوریه ظاهر شد. در تاریخ ۱۵ ژانویه، او به عنوان وزیر خارجه جدید سوریه، به ترکیه که بیش از یک دهه در آنجا زندگی کرده بود، سفر رسمی کرد.

هیچ کشوری به اندازه ترکیه از یک سوریه باثبات منتفع نمی‌شود و هیچ کشوری به اندازه ترکیه اگر سوریه دچار فروپاشی شود، ضرر نخواهد کرد. ترکیه میزبان بیش از ۳ میلیون پناهنده سوری است و می‌خواهد سوریه به اندازه‌ای امن باشد که بسیاری از این پناهندگان بتوانند به وطن خود بازگردند. هیچ کشور خارجی دیگری نیز برنامه‌ای به گستردگی ترکیه برای سوریه ندارد. ترکیه قصد دارد خودمختاری کرد‌ها در شمال سوریه را سرکوب کند، به ساخت یک ارتش جدید سوریه کمک کند و نفوذ خود را در کشوری که پیش از این به مدت ۴۰۰ سال آن را کنترل کرده بود، دوباره بازیابی کند.

مقامات ترکیه ادعا‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، مبنی بر اینکه ترکیه پشت حملات شورشیانی بوده که بشار اسد، رییس جمهور سابق سوریه را برکنار کرده‌اند، رد کرده‌اند. اما نشانه‌های واضحی از نقش پررنگی که ترکیه انتظار دارد در سوریه جدید ایفا کند، به راحتی قابل مشاهده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، پیشنهاد کرده است که به سوریه در تدوین یک قانون اساسی جدید کمک کند. هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه و رئیس سازمان اطلاعاتی ترکیه اولین مقامات عالی‌رتبه خارجی بودند که پس از تصرف دمشق توسط گروه هیات تحریر الشام (HTS) به دمشق سفر کردند. پس از آنها، کارآفرینان ترکیه‌ای به سوریه رفتند و یک روز بعد از ورود شورشیان به دمشق، سهام شرکت‌های ساختمانی و سیمان ترکیه افزایش یافت. ترکیش ایرلاینز، شرکت هواپیمایی ملی ترکیه، پرواز‌های خود به سوریه را از ۲۳ ژانویه از سر گرفت.

ترکیه با انجام عملیات‌های متعدد علیه شورشیان کرد در شمال سوریه، هم‌اکنون بخش‌هایی از این کشور را اشغال کرده است. گروه‌های شورشی تحت حمایت دولت اردوغان، این مناطق اشغالی را تحت کنترل دارند. ترکیه خدمات اولیه مانند آموزش و بهداشت را فراهم می‌کند و از شبه‌دولت هیات تحریر الشام در استان ادلب در شمال غرب سوریه حمایت کرده است.

اگر جنگ ۱۳ ساله سوریه نبود، شاید برخی از مناطق استان شمال‌شرقی ادلب را به اشتباه ترکیه می‌پنداشتید. فروشگاه‌ها محصولات ترکیه‌ای می‌فروشند، بسیاری از کسب‌وکار‌ها تنها لیر ترکیه را می‌پذیرند و خطوط برق از ترکیه تأمین می‌شود. در حالی که در دمشق، مردم تنها چهار ساعت برق در روز دارند، در این مناطق برق به‌طور ۲۴ ساعته در دسترس است. (در سال آینده، ترکیه قصد دارد برق به حلب نیز ارسال کند.) در مسیر ادلب، تاکسی‌ها متوقف می‌شوند تا کارت‌های سیم‌کارت سوریه را که در آنجا کار نمی‌کنند، با سیم‌کارت‌های ترکیه‌ای تعویض کنند. با این حال، با توجه به تعهد دولت جدید سوریه به وحدت کشور، اشغال شمال سوریه توسط ترکیه ممکن است سخت‌تر و دشوارتر شود یا توجیه‌پذیر نباشد.

ترکیه به احتمال زیاد به‌زودی نیرو‌های خود را از سوریه خارج نخواهد کرد و دولت جدید سوریه نیز از آن درخواست نکرده است. به جای این، ترکیه تهدید کرده است که حمله جدیدی علیه یگان‌های حفاظت خلق (YPG) شورشیان کرد تحت حمایت آمریکا انجام خواهد داد. ترکیه می‌خواهد جنگجویان خارجی YPG سوریه را ترک کنند و این گروه خلع سلاح شود. با این حال، هیات تحریر الشام در حال مذاکره با YPG برای ادغام آنها در ارتش جدید سوریه است. این گروه نمی‌خواهد با کرد‌ها وارد جنگ شود. احمد الشارع، رئیس هیات تحریر الشام و رهبر غیررسمی سوریه، از ترکیه خواسته است که به آنها زمان بدهد تا YPG را ادغام کنند. در حال حاضر، تحت فشار آمریکا، ترکیه آتش‌بس را حفظ کرده است، اما صبر آن بی‌پایان نخواهد بود. فیدان، وزیر خارجه ترکیه گفته یا کسی دیگری اقدام خواهد کرد یا ما خودمان اقدام می‌کنیم. "

حامیان الشارع نگران جنگجویان ارتش ملی سوریه (SNA) هستند. این ارتش از حدود ۹۰ هزار نفر تشکیل شده است که تعدادشان از نیرو‌های هیات تحریر الشام بیشتر است. ارتش ملی سوریه به اخاذی، آدم‌ربایی و سایر نقض‌های حقوق بشر، به‌ویژه علیه غیرنظامیان کرد در مناطق تحت اشغال ترکیه متهم شده است. اخیراً برخی از اعضای این گروه در حملات به علوی‌ها در نزدیکی لاذقیه و حمص دخالت داشته‌اند.

دولت اردوغان قول داده است که کمک کند. این به معنای اعمال فشار بر ارتش ملی سوریه برای انحلال و پیوستن به کنترل دمشق است. ترکیه می‌تواند تأمین مالی ارتش ملی سوریه را متوقف کرده و به‌طور مستقیم به بودجه مرکزی سوریه و ارتش جدید آن کمک کند. بدون حمایت ترکیه، وحدت گروه‌های مسلح سوریه تحت یک چتر تقریباً غیرممکن خواهد بود.

هیات تحریر الشام، اما خود را تحت سلطه ترکیه نمی‌داند. الشارع تمایل دارد از تمام طرف‌ها حمایت بگیرد. عربستان سعودی قبلاً کمک‌هایی ارسال کرده و پیشنهاد داده است که ایران را به عنوان تأمین‌کننده اصلی نفت سوریه جایگزین کند. عربستان می‌تواند در بازسازی سوریه بیشتر از ترکیه هزینه کند و امیدوار است که از این مزیت بهره‌برداری کند. ترکیه قصد دارد ارتش جدید سوریه را آموزش دهد و تجهیز کند، اما به نظر می‌رسد کشور‌های دیگر در خاورمیانه پیشنهاد بهتری ارائه کرده‌اند.

نفوذگران

در حال حاضر، حداقل به‌طور علنی، مقامات ترکیه بر احترام به حاکمیت سوریه و دولت آن تأکید دارند. آنها سعی نمی‌کنند فشار بیاورند تا اقداماتی خاص انجام دهند. اما ابعاد مشارکت ترکیه در سوریه موجب نگرانی برخی از دولت‌های عربی شده است. سعودی‌ها ترکیه را رقیب خود در رهبری جهان سنی می‌بینند. امارات متحده عربی و مصر از حمایت اردوغان از اسلام‌گرایان ناراضی هستند. به دلیل این که این مسئله یک ایستادگی دردناک با جهان عرب را ده سال پیش به وجود آورد، رئیس‌جمهور ترکیه مراقب است که دوباره آتش اسلام سیاسی را شعله‌ور نکند. رژیم اسد علناً پان‌عرب‌گرایی را پذیرفته بود، اما در نهایت نتوانست در جهان عرب نقشی ایفا کند. کشور‌های همسایه سوریه نمی‌خواهند که این کشور از تأثیر ایران رها شود فقط برای اینکه تحت نفوذ ترکیه قرار بگیرد.

ترکیه اسرائیل را به‌عنوان بزرگ‌ترین مانع در مسیر اهداف خود در سوریه می‌بیند. آنها قبلاً اسرائیلی‌ها را به‌خاطر حملاتشان که بیشتر زیرساخت‌های نظامی باقی‌مانده سوریه را نابود کرد و به‌خاطر تأیید شهرک‌سازی‌های جدید در جولان اشغالی سرزنش کرده‌اند. درخواست‌های وزیر خارجه اسرائیل برای همکاری بیشتر با کرد‌های سوریه، نگرانی‌ها در آنکارا را افزایش داده که اسرائیل از YPG در مقابل ترکیه حمایت می‌کند.

در همین حال، یک گزارش اخیر از دولت صهیونیستی هشدار داده است که نفوذ فزاینده ترکیه در سوریه می‌تواند آنکارا و اسرائیل را به یک مسیر برخورد سوق دهد. جنگ میان یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های ناتو و اسرائیل بعید به نظر می‌رسد، اما این تنش یادآوری است از آنچه که برای ترکیه خطرآفرین است. اگر سوریه جدید شکوفا شود، پاداش‌ها برای ترکیه بیشتر از هر کسی دیگر خواهد بود. اگر هرج و مرج دوباره بازگردد، ترکیه ضربه ناشی از آن را خواهد خورد.

منبع: اکونومیست