باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم رضایی - چشم‌ها که به گنبد فیروزه‌ای‌اش می‌افتد دل‌ها روانه صحن و سرایش می‌شود. آری ضریح، مرقد، درگاه و آستان اینجاست؛ قلب تپنده شهر شیراز. اینجا  دارالامان دل‌های بیقرار است، دل‌ها از دور و نزدیک جذب حرمش می‌شود.

آقا حضرت احمدبن موسی «شاه شیراز» به امانتداری شهره بود و به امین ولایت لقب گرفته بود؛ احمدبن موسی(ع) که در زمان شهادت پدر بیش از برادر و به دلیل اقدامات خیرخواهانه، شهره بود، بعد از بیعت با علی بن موسی (ع) و هدایت شیعیان به این سمت، همواره در رکاب امامش ماند و زندگی را وقف ولی امر خود کرد و امانتداری را به کمال رساند.

حضرت شاهچراغ در زمان حیاتش محور همدلی بود و سرآمد ولایتمداری. هفدهم رجب روزی بزرگ در تقویم شیراز سومین حرم اهل بیت (ع) است. این روز سالروز شهادت بزرگواری از خاندان عصمت و طهارت «حضرت احمدبن موسی شاهچراغ (ع) فرزند گرامی حضرت امام موسی کاظم (ع) و برادر بزرگوار امام هشتم شیعیان امام رضا (ع)» است همانی که اسوه امانتداری و وفای به عهد بود.

شیراز، به لطف وجود این بارگاه نورانی به خود می‌بالد که در ایران نامش سومین حرم اهل بیت شده است؛ مردم شیراز هرساله با آداب خاصی سالروز شهادت این امامزاده جلیل‌القدر را گرامی میدارند.

به همین مناسبت همزمان با سالروز بزرگداشت شهادت حضرت شاهچراغ (ع) شامگاه جمعه مراسم  شهادت امین ولایت، با حضور گسترده و پرشور زائران و مجاوران حرم مطهر برگزار شد.

همچنین عصر روز جمعه ۲۸ دی ۱۴۰۳، خدام حرم مطهر در شب بزرگداشت شهادت امین ولایت، در آیینی معنوی با در دست داشتن لاله‌های روشن در رثای شهادت سیدالسادات الاعاظم، سوگواری کردند و بانوان شیرازی نیز صبح روز جمعه با برپایی دعای ندبه در رثای شهادت سیدالسادات الاعاظم، به مرثیه‌سرایی و عزاداری پرداختند.

شخصیت و فضایل حضرت احمدبن موسی (ع)

حضرت سید امیر احمد (ع) ملقب به شاهچراغ و سیدالسادات الاعاظم، فرزند بزرگوار امام موسی کاظم (علیه السلام) است. در فضیلت احمدبن موسی (ع) سخن بسیار است. به طور کلی از آنچه نسب شناسان، علمای رجال، محدثان، محققان، مورخان، مولفان و نویسندگان در خصوص احمدبن موسی (ع) و فضایل وی نوشته‌اند، بر می‌آید که او کریم، شجاع، فاضل، صالح، پرهیزگار، صاحب ثروت و منزلت، بزرگوار و با عزت بوده و نزد پدرش منزلتی خاص داشته است. شب‌ها تا صبح به عبادت مشغول بود، با قلم خود، قرآن بسیار نوشت و شخصی موثق و راوی احادیث زیادی از نیای خود بود.

شیخ مفید علیه الرحمه در کتاب خود بنام ارشاد در شرح حال حضرتش می‌فرماید: حضرت احمدبن موسی (ع) جلیل القدر، کریم و پرهیزگار بود و حضرت موسی بن جعفر (ع) او را دوست و مقدم می‌داشت و مزرعه خود که معروف بود به «بسیره»، به او بخشید و گویند حضرت احمدبن موسی رضی الله هزار بنده خرید و در راه خدا آزاد کرد.

حسن بن محمد بن یحیی برای من حدیث کرد از جدش که گفت: شنیدم از اسماعیل فرزند حضرت موسی بن جعفر (ع) که می‌گفت: پدرم با فرزندان خود از شهر مدینه بسوی برخی از اموال خود بیرون رفت و با احمدبن موسی (ع) بیست مرد از خدمتگزاران و خادمین پدرم همراه بودند و چنان مراسم احترام و ادب نسبت به آنجناب بجای می‌آوردند که هرگاه احمدبن موسی (ع) می‌نشست آن بیست تن می‌نشستند و، چون برمی خاست بپا می‌ایستادند. در چنین شرایطی پدرم احمد را قلباً چنان دوست می‌داشت و باطناً به وی مهر می‌ورزید که، چون احمد از پدر غافل می‌شد پدرم مخفیانه با گوشه چشم بر او نگاه‌های گرم و محبت آمیز می‌کرد و چشم از وی برنمی داشت و ما متفرق نمی‌شدیم تا اینکه احمد از جمع ما خارج نمی‌گشت.

محمد کشی در کتاب خود، احمدبن موسی (ع) را یکی از فضلای عصر خود نام می‌برد و او را از محدثانی می‌شمارد که احادیث زیادی از پدر و اجداد بزرگوارش نقل کرده و می‌نویسد که: احمدبن موسی (علیهما السلام) به دست مبارک خویش، قرآن کریم را نوشته است.

سید محسن امین، در اعیان الشیعه به نقل از محمد بن هارون موسی نیشابوری (محدث نیشابوری) در کتاب لُبّ الانساب، ضمن شرح فضایل احمدبن موسی (ع) می‌نویسد: و گفته می‌شود که احمدبن موسی (ع) سه هزار بنده داشت و هزار بنده را آزاد کرد و هزار قرآن با دست مبارکش نوشت و او با عزت و بزرگوار و دارای منزلتی بزرگ بود؛ و احادیث بسیاری از پدر و اجدادش حکایت کرده است.

زندگینامه حضرت

حضرت سیدامیر احمد (ع) ملقب به شاهچراغ و سیدالسادات الاعاظم، فرزند بزرگوار امام موسی کاظم (ع) است. پسران امام هفتم بنا به مشهور نوزده نفر هستند که حضرت احمدبن موسی (ع) و محمدبن موسی (ع) از یک مادر که‌ام احمد خوانده می‌شد، متولد شدند.

حضرت شاهچراغ (ع) را امین ولایت می‌نامند، زیرا در راه ولایت، سرباز وفادار و راستین امام عصر خود یعنی امام رضا (ع) بود تا جایی که بعد از شهادت پدر بزرگوارشان، تعداد بیشماری از مردم آن روزگار بر گرد آن حضرت می‌آیند و از او می‌خواهند که امام و ولی بعدی آنها باشد. اما این امامزاده بزرگوار امانتداری را از خاندان راستین پاکش به میراث برده بود، لذا بار امانت سنگین و خطیر ولایت را طبق وصیت پدر بزرگوارشان به عهده برادر عظیم‌الشأن خود حضرت رضا (ع) سپرد و خود نخستین کسی بود که با ایشان بیعت کرد.

نحوه به شهادت رسیدن حضرت

حضور با برکت امام رضا (ع) در خراسان باعث می‌شود که شیعیان و محبان اهل بیت رسالت (ع) با اشتیاق زیارت چهره تابناک امامت و ولایت از نقاط مختلف بسوی ایران حرکت کنند.

حضرت احمد بن‌موسی (ع) نیز در همین سنوات (۱۹۸ تا ۲۰۳ ه. ق) به همراه دو تن از برادرانش به نام‌های محمد و حسین و گروه زیادی از برادرزادگان، خویشان و شیعیان، بالغ بر دو یا سه هزار نفر از طریق بصره عازم عازم خراسان شدند و از هر شهر و دیاری که می‌گذشتند، بر تعداد همراهانشان افزوده می‌شد، به‌طوریکه برخی از مورخان تعداد یاران احمد بن موسی (ع) را نزدیک به پانزده هزار نفر ذکر کرده‌اند.

در همین احوال، علی‌رغم خدعه و نیرنگ‌های مامون عباسی برای مخدوش ساختن مقام ولایت و چهره علمی حضرت رضا (ع)، برتری حجت خدا و پیروزی‌های حضرتش کینه مأمون عباسی را بیشتر و سرانجام در سال ۲۰۲ ه. ق امام معصوم را مسموم و به شهادت می‌رساند. سپس، در سوگ ایشان، با ریا کاری به عزاداری می‌پردازد و جسد مطهر حضرت رضا (ع) را با احترام در کنار مدفن هارون‌الرشید قاتل امام موسی الکاظم (ع) دفن می‌کند. 

مأمون ملعون که از جنایات خویش بسیار متوحش و خبث سریرت و دشمنی آل ابیطالب را از اسلاف خویش کمال و تمام به ارث برده بود، با اطلاع از حرکت حضرت احمدبن موسی (ع) برادر بزرگوار امام رضا (ع) و یارانش به قصد خراسان، به جمیع حکام و عمال خود دستور داد هر کجا از بنی فاطمه و اولاد پیغمبر بیایند مقتول سازند و پیروان سادات بنی هاشم را با آزار و شکنجه مرعوب و مقهور حکومت غاصب کنند.

خبر حرکت احمد بن‌موسی (ع) توسط کارگزاران حکومتی به مأمون رسید. مأمون که ورود برادران امام را به مرکز حکومت، تهدیدی جدی برای موقعیت حساس خود می‌دید و از هم داستان شدن برادران و شیعیان امام با وی هراسناک بود، به همه حکمرانان خود، دستور داد که در هر کجا قافله بنی هاشم را یافتند، مانع از حرکت آنها شوند و آنها را به مدینه بازگردانند یا مقتول کنند.

این دستور به هر شهری که می‌رسید، کاروان از انجا گذشته بود، مگر در شیراز که پیش از رسیدن کاروان احمدبن موسی (ع)، حکم به حاکم وقت رسید. حاکم فارس (قتلغ خان) مردی سفاک و خونریز بود. وی با لشکری انبوه از شهر خارج شد و در برابر کاروان احمد بن موسی (ع) اردو زد.

احمد بن‌موسی (ع) در دو فرسنگی شیراز با قتلغ خان روبه‌رو شد. در آن جا خبر شهادت برادرش علی بن‌موسی‌الرضا (ع) انتشار یافت، و به احمدبن موسی (ع) خبر دادند که اگر قصد دیدن برادر خود علی بن موسی الرضا (ع) را دارید، بدانید که وی فوت شده است و حضرت که وضع را چنین دید، دانست که نخست، برادرش در طوس شهید شده است.

سپاه قتلغ خان در برابر یاران احمد بن‌موسی (ع) صف‌های خود را آراستند و جنگ نابرابری آغاز شد. در نتیجه رشادت و فداکاری یاران احمدبن موسی (ع)، دشمن شکست خورد و عقب‌نشینی کرد. این جدال در سه نوبت و به مدت چند روز ادامه یافت. در پیکار سوم، سپاهیان قتلغ خان شکست خوردند و ناچار از محل درگیری، قریه کُشن تا نزدیک برج و باروی شهر شیراز به مسافت سه فرسخ عقب نشستند و از ترس به درون حصار شهر پناه بردند و دروازه‌های شهر را محکم بستند.

احمد بن‌موسی (ع) به اردوگاه خویش در قریه کُشن، نزدیک یاران خویش بازگشت. در این نبرد، عده‌ای از امامزادگان و اصحاب احمد بن‌موسی (ع) زخمی و تعدادی نزدیک به سیصد نفر به شهادت رسیدند.

روز دیگر، احمد بن موسی(ع)یاران خود را به پشت دروازه شهر شیراز منتقل کرد و همان جا خیمه زد. قتلغ خان که دریافت قادر به پیکار با احمد بن موسی(ع) نیست و با وجود عشق و فداکاری که در سپاه حضرت موج می زند، توان مقابله مردانه با آنها را ندارد، طرح نیرنگی را ریخت تا بلکه با این روش بر آن ها فایق آیند. بر اساس نیرنگ و توطئه طراحی شده،‌ جمعی از سپاهیان جنگ آزموده ی خود را با شیوه جنگ و گریز به صفوف یاران احمد بن موسی(ع) گسیل داشت و به آن ها دستور داد در اولین درگیری وانمود به عقب نشینی و شکست کنند و به سوی دروازه های شهر بازگردند.

یاران و برادران حضرت شاهچراغ با این خدعه وارد شهر شدند، دشمن مکار، دروازه های شهر را بست و به یاران حضرت حمله ورشدند.
در نتیجه توطئه دشمن بسیاری از یاران احمد بن موسی(ع)به شهادت رسیدند و عده ای نیز که از نیرنگ دشمن به سلامت گریخته بودند، ‌در اطراف پراکنده شدند. 
حضرت احمد بن موسی(ع)نیز مورد تعقیب دشمن قرار گرفت و قتلغ خان با شمار زیادی از سپاهیان خود به آنها هجوم برد. احمد بن موسی(ع) شجاعانه در مقابل دشمن به تنهایی با لشکر انبوهی به نبرد پرداخت. دشمن چون دید از عهده او برنمی آید، ‌شکافی در جایگاه استراحت وی ایجاد کرد و از پشت بر سرش شمشیر زد؛ سپس خانه را بروی پیکر مطهر خراب کرد، و بدن ایشان در زیر توده های خاک، در محلی که هم اکنون مرقد و بارگاه اوست،‌ پنهان شد.

بنا به گفته جنید شیرازی، هیچ‌کس از محل شهادت احمدبن موسی (ع) آگاه نبود تا زمان مقرّب‌الدین مسعود بن‌بدر که وی قبر آن حضرت را یافت و بر آن گنبدی ساخت. وی در توصیف جسد مبارک آن حضرت می‌افزاید، هنگامی که حضرت را رویت کردند، رنگ مبارک وی برنگشته و هیچ تغییری در بدن آن حضرت دیده نشده و کفن وی همچنان تازه مانده و از روی انگشتری وی که عبارت «العزّة لله احمد بن موسی» بر آن نقش بود، وی را شناختند.

از زمان احداث نخستین گنبد آستان مبارک حضرت احمدبن موسی (ع) تاکنون دلدادگان بسیار به زیارت و پابوسی این امامزاده شهید از نقاط مختلف ایران می‌آیند به طوری که او را آرامش قلب شیعیان جنوب کشور می‌نامند.

آستان مقدس حضرت سیداحمدبن موسی‌الکاظم (ع) ملقب به شاهچراغ (ع) و سیدمیرمحمدبن موسی (ع) را چلچراغ شیراز می‌نامند که انوار تابناک خود را بر آسمان استان فارس و مردمان متدین و ولایتمدار آن گستردانیده است.

آری! اینجا به فرموده مقام معظم رهبری، سومین حرم اهل بیت (ع) در ایران اسلامی است. جایی که مأمن و زیارتگاه عاشقان و دلدادگان خاندان عصمت و طهارت (ع) در جنوب کشور است. کیست که به شیراز و استان فارس سفر کرده باشد و نامی از این امامزادگان عظیم‌الشأن نشنیده باشد؟.

ویژه برنامه‌های بزرگداشت شهادت امین ولایت

 حجت الاسلام قاسم میرشکاری معاون فرهنگی، اجتماعی و تبلیغات اسلامی حرم مطهر شاهچراغ (ع) به برنامه‌های شنبه ۲۹ دی‌ماه، همزمان با سالروز بزرگداشت شهادت اشاره کرد و گفت: ساعت ۱۰ صبح، اجتماع بزرگ مردمی سوگواران شهادت امین ولایت و ارادتمندان به اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، در شبستان امام خمینی (ره) برگزار خواهد شد. در این مراسم آیت الله مروی تولیت محترم آستان قدس رضوی، سخنرانی و حاج عباس حیدرزاده، مرثیه سرایی و خطبه‌خوانی می‌کند.

او در ادامه به مراسم حرکت دسته‌جات عزاداری و هیئات مذهبی، به سمت این بارگاه منور در بعد ازظهر روز شهادت اشاره کرد و گفت: شنبه از ساعت ۱۴:۳۰، کاروان خودرویی از مبدأ مسجد امام حسن مجتبی علیه السلام در بلوار مطهری جنوبی (کُشن) به سمت بلوار احمدی حرکت و در این مکان، پس از پارک خودرو‌ها در مکان در نظرگرفته شده، از ساعت ۱۵:۳۰ همگام با کاروان‌های پیاده عزاداری، از مرقد امامزاده ابراهیم علیه السلام به سمت حرم مطهر حرکت و در صحن و سرای این بارگاه منور به سوگواری می‌پردازند. در ادامه بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در شبستان امام خمینی (ره)، حجت الاسلام والمسلمین پناهیان، سخنرانی و سیدرضا نریمانی مرثیه‌سرایی می‌کند.

حجت الاسلام میرشکاری در ادامه به برنامه «گلریزان آزادی» اشاره کرد و گفت: یکشنبه ۳۰ دی‌ماه به همت مرکز خدمات اجتماعی و نیکوکاری حرم مطهر و ستاد دیه استان فارس، جمعی از زندانیان جرائم غیرعمد، آزاد و مراسمی به همین مناسبت از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۱:۳۰ در سالن شهید آیت الله دستغیب برگزار خواهد شد. در همین روز، بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در شبستان امام خمینی، حجت الاسلام والمسلمین مشرف، معاون فرهنگی حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به ایراد سخن می‌پردازد و در ادامه محفل انس با قرآن کریم با تلاوت قاری بین المللی سیدمصطفی حسینی، برگزار خواهد شد.

او در ادامه به برگزاری مسابقه بزرگ کتابخوانی «امین ولایت»، اشاره کرد وگفت: همزمان با ایام سوگواری شهادت حضرت احمدبن موسی الکاظم علیهماالسلام، از ۲۳ تا ۳۰ دی‌ماه مسابقه اینترنتی از کتاب «امین ولایت»، به صورت کشوری، همراه با اهدای ده‌ها جایزه ارزنده برگزار خواهد شد. این کتاب شامل مطالب تحقیقی از زندگی، شخصیت و بارگاه حضرت احمدبن موسی الکاظم علیهماالسلام و برادر بزرگوارشان حضرت سیدمیر محمد علیه السلام است که توسط حرم مطهر، گردآوری، تألیف و چاپ شده است. 

برپایی موکب توسط خدام حرم مطهر امام رضا علیه السلام در صحن احمدی (ع) همراه با اطعام زائران، پویش ارائه مشاوره رایگان برای زوار در زمینه‌های مختلف توسط کارشناسان، اعزام مبلغان و مداحان به مراسم اعتکاف و روضه‌های خانگی برای روایتگری زندگی و فضایل و مناقب حضرت احمدبن موسی، مراسم سوگواری در هیأت دخترانه حضرت معصومه (س) در بوستان کودک و نوجوان حرم مطهر، و برپایی غرفه کودک و نوجوان همراه با روایتگری و نقاشی، از دیگر برنامه‌های سالروز بزرگداشت شهادت حضرت احمدبن موسی الکاظم علیهماالسلام و وفات برادر بزرگوارشان حضرت سیدمیر محمد علیه السلام، در سومین حرم اهل‌بیت علیهم السلام است.