پروژه آرامستان نو و ماجرای حفظ حرمت قبور به کجا رسید؟
آرامستان نو یا قبرستان حاج شیخ، ماجرایی به قدمت یک قرن دارد، این گورستان قدیمی شهر در خیابان اراک و در ضلع غربی حرم مطهر کریمه اهل بیت سلام الله علیها با مساحتی ۵ هکتار واقع شده و عرصه وسیعی از پیرامون مرکز شهر را در برمی‌گیرد.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ آرامستان نو یا قبرستان حاج شیخ، ماجرایی به قدمت یک قرن دارد؛ سال ۱۳۰۸ که دفن اموات در خیابان آستانه ممنوع شد، آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری بنیان گذار حوزه علمیه قم این مکان را برای ساخت گورستان جدید خریداری کرد و سال ۱۳۱۳ برای دفن اموات آماده شد؛ این گورستان قدیمی شهر در خیابان اراک و در ضلع غربی حرم مطهر کریمه اهل بیت سلام الله علیها با مساحتی ۵ هکتار واقع شده و عرصه وسیعی از پیرامون مرکز شهر را در برمی‌گیرد.
محمد رمضانی مدیر منطقه هفت شهرداری قم گفت: شهرداری ۶ هزار میلیارد ریال برای تملک مغازه‌های اطراف قبرستان نو هزینه و برای تملک از ظرفیت زمین‌های ۴۸ هکتاری پردیسان استفاده کرده است.
او افزود: از مجموع ۱۳۲ مغازه تنها ۶ ملک ماده هشت شده که سه مورد آن به اجبار و به علت ورثه‌ای بودن و مشکلات قانونی ماده هشت شده است.
مدیر منطقه هفت شهرداری قم با تاکید بر اینکه ساماندهی قبرستان نو ازجمله ۱۰ پروژه ستاد بازآفرینی است، ادامه داد: در سال‌های گذشته حدود ۱۳۴ مغازه در اطراف قبرستان نو ساخته شده است و حدود ۵ هکتار فضای باز شهری معروف به قبرستان نو در پشت مغازه‌ها وجود دارد، که در صورت اجرای این پروژه این فضا در اطراف حرم مطهر به‌صورت باغ مزار در اختیار عموم شهروندان و زائران قرار می‌گیرد.
مدیر منطقه هفت شهرداری قم با اشاره به اینکه پروژه تملک از ابتدای سال گذشته کلید خورده است گفت: حفظ فضای آرامستان قبرستان نو و بهسازی مقابر مشاهیر در این محدوده از شاخصه‌های مهم این پروژه است و درعین‌حال باز شدن این فضای شهری گامی در جهت ایجاد امنیت برای ساکنین منطقه و ایجاد فضایی مطلوب و زیبا برای زائران کریمه اهل‌بیت (س) خواهد بود.
او با اشاره به بلاتکلیفی ساماندهی قبرستان وادی السلام عنوان کرد: طی سال‌های گذشته بودجه‌هایی برای ساماندهی این قبرستان در نظر گرفته‌شده بود که این بودجه قطع شد و این آمادگی در مدیریت شهری وجود دارد که با تعامل و کسب تکلیف کار ساماندهی این قبرستان را اجرایی کند. آنچه ما زائران و مجاوران کریمه اهل بیت شاهد هستیم نتیجه کم کاری متولیانی است که این پهنه وسیع در قلب شهر قم را به یک معضل شهری تبدیل کرده‌اند.
حجت‌الاسلام حسین دلاوری، رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه استان قم گفته است: در حال انجام اقدامات و طرح اولیه بازسازی این قبرستان هستیم بسیاری از علما و مشاهیر بزرگ در این قبرستان مدفون هستند و حفظ حرمت مزار بسیار حائز اهمیت است.
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه استان قم با بیان اینکه شهرداری پروژه‌ای را با عنوان تبدیل قبرستان نو به باغ مزار تعریف کرده است. عنوان کرد: روزانه تلفن‌های مردمی زیادی مبنی بر مخالفت با تبدیل شدن قبرستان به باغ مزار داریم چرا که احتمال وجود دارد که با تبدیل قبرستان نو به باغ مزار حرمت قبور مشاهیر و علما حفظ نشود.
او با تاکید بر اینکه شهر قم حساسیت‌های ویژه خود را دارد، گفت:صاحبان قبور در مراجعات متعدد این درخواست را داشتند که فقط به ساماندهی کف و حجره‌های قبور بپردازیم و مانند بقیه بقاع متبرکه باقی بماند.
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه قم گفت: ما در قبرستان نو فضای سبز داریم و درختکاری توسط سازمان اوقاف به میزان کافی انجام داده است. شهرداری و دیگر دستگاه‌ها یک تجربه ناموفقی را در وادی السلام اجرایی کردند.
او افزود: در سال‌های گذشته شهرداری و دیگر دستگاه‌ها فعالیتی را با عنوان تبدیل وادی السلام به باغ مزار شروع و نیمه کاره رها کردند؛ امروز شاهد آن هستیم که این مکان تبدیل به تجمع معتادان و بزهکاران شده است. گزارشات متعدد به دستگاه‌های نظارتی و اجتماعی و همچنین فضای مجازی داده می‌شود.
او افزود: به شهرداری اعلام آمادگی کرده‌ایم تا وادی السلام را به یک مجموعه فرهنگی تبدیل کنیم که هم حرمت قبور حفظ شود و هم به عنوان یک فضای اجتماعی و فرهنگی مورد استفاده قرار بگیرد. چندین‌بار در محل وادی السلام مصالح را انبار کردیم تا کار را شروع کنیم؛ اما دوستان شهرداری مانع اینکار شدند و حتی مصالح ما را جمع آوری کردند. در مکاتبات دلیل خاصی را ارائه ندادند و مانع هستند.
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و امور خیریه استان قم بیان کرد: ما نمی‌توانیم موضوعات مرتبط به شهر را یک جانبه حل کنیم. مجموعه ۵ هکتاری قبرستان نو دارای سند وقفی و در اختیار اداره اوقاف و امور خیریه قرار دارد؛ اوقاف متولی این موقوفه است.
رئیس اداره بهره‌وری موقوفات و بقاع متبرکه اداره کل اوقاف و امور خیریه قم بیان کرد: همانطور که مستحضرید، ما در قبرستان نو قبر‌های جدید داریم. ما نمی‌توانیم این قبرستان را تبدیل به پارک کنیم و تجمعات افراد مختلف را شاهد باشیم. طبیعتا در این صورت نارضایتی مردم را خواهیم داشت. تملک مغازه‌های اطراف قبرستان نو در راستای جلوگیری از ترافیک بود .
وی در ادامه گفت: تملک مغازه‌های اطراف قبرستان نو در راستای جلوگیری از ترافیک بوده و ربطی به ایجاد باغ مزار ندارد.
دلاوری در پاسخ به این سوال که آیا قبر جدیدی در قبرستان نو می‌فروشید، عنوان کرد: خیر ما قبر جدیدی نمی‌فروشیم؛ منتهی مانعی هم در این موضوع وجود ندارد. یک برهه زمانی در شورای برنامه‌ریزی فروش قبر ممنوع شد؛ اما اداره کل اوقاف و امور خیریه استان رأیی را در دیوان عدالت اداری مبنی بر عدم ممانعت دفن علیه شهرداری و شورای برنامه‌ریزی گرفت، که از آن زمان دفن جدید مانعی ندارد.
در ادامه بررسی این پروژه با مصاحبه علیرضا خاکی، مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر مواجه می‌شویم که بیان کرده است: طراحی قبرستان نو از سال ۱۴۰۲ شروع شده و تملک آن توسط سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم و سپس شهرداری منطقه هفت صورت گرفته است ودر این پروژه هیچ تخریبی صورت نمی‌گیرد و حرمت تمام قبور حفظ می‌شود.
او افزود: با بیان اینکه قبرستان نو قرار است به باغ‌موزه مشاهیر قم تبدیل شود اضافه کرد: این آرامستان ظرفیت بسیار خوبی برای مراجعه زائران و گردشگران دارد و اگر هرکدام از این مشاهیر و بزرگان به‌تنهایی در هر شهری بودند محوریت توسعه گردشگری آن شهر محسوب می‌شدند.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم حضرت معصومه (س) با تأکید بر اینکه فضای اطراف حرم مطهر نیازمند فضای شهری و فضا‌های مطلوب زائران است، گفت: هدف از این بازآفرینی معرفی مشاهیر و بزرگان این منطقه است که با حفظ شأن تمامی قبور و جایگاه افراد صورت خواهد گرفت. هرچند آرام‌سازی خیابان ارم کمی این مشکل را برطرف می‌کند، اما لازم است که فضای پنج هکتاری قبرستان نو بهسازی شده و برای تردد عموم مناسب شود.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر با تا کید بر اینکه به هیچ وجه بحث تخریب مطرح نیست و به دنبال بهسازی هستیم، افزود: نگاه این است که سنگ قبر‌ها حفظ شود و هم‌سطح سازی صورت گیرد.
او با بیان اینکه برخی قبور مورد هتک حرمت قرار گرفته و خالی شده‌اند، اضافه کرد: در بسیاری از بقعه‌ها سقف‌ها ریزش کرده، برخی قبور نشست داشته است.
مدیرعامل سازمان زیباسازی، بهسازی و نوسازی اطراف حرم حضرت معصومه (س) با اشاره به وقوع برخی آسیب‌های اجتماعی در این محدوده، ابراز کرد: فضا‌های محصور به این دلیل که امکان نظارت اجتماعی در آنها وجود ندارد، همواره از سوی گروه‌های پرخطر در معرض آسیب هستند.
او با بیان اینکه هدف از این اقدامات ساخت آب‌نما و اتفاقاتی ازاین‌دست به معنای بوستان سازی نیست، ادامه داد: درواقع مناسب‌سازی به معنی ساخت نیمکت، آبخوری، وضوخانه و راه دسترسی به حرم مطهر است تا رفت‌وآمد مردم تسهیل شود.
راهنمایان گردشگری قم معتقد هستند در این آرامگاه تاریخی ۴۵۰ شخصیت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آرمیده است که خودش یک ظرفیت گردشگری بکر است دومتولی این مجموعه یعنی اوقاف و میراث فرهنگی باید ورود کنند. واین فضا را بهبود سازی کنند، اما اساسا طی این چند سال هیچ کاری صورت نداده‌اند. نمونه این دست آرامستان در دنیا وجود دارد که به یکی از ظرفیت‌های گردشگری تبدیل شده است.
برخلاف آرامستان نو که به علت کوتاهی متولیان به معضل شهری تبدیل شده است. در جهان پرلاشز در پاریس که به آرامستان مشاهیر معروف است، گورستان وودلاون در نیویورک بخاطر طراحی زیبایش، ران-لاشاپل در پاریس به علت نویسندگان و هنرمندانی در درآن آرمیده اند، گورستان نیکو در ژاپن، گورستان ساکر در بنگلادش بخاطر معماری خاصش، گورستان کاتدرال سنت پل در لندن بخاطر شخصیت‌های تاریخی دفن شده، گورستان آبی در ایتالیا بخاطر طراحی آرامش بخش آن، گورستان گران-سین در سوئیس بخاطر مناظر طبیعی آن، گورستان هالیوود آرامستان ستاره‌های هالیود از گورستان معروف دنیا هستند که به ظرفیت گردشگری تبدیل شده‌اند. تردیدی وجود ندارد که آرامستان نو که در قلب شهر بلا تکلیف رها شده چنین ظرفیتی دارا است، اما هم اکنون این آرامستان روز‌ها نازیبایی خاصی دارد و شب‌ها که به شدت برای زائران و مجاوران وهم انگیز است.
