سمن‌ها؛ ناجیان گمشده در صنعت گردشگری ایران
درحالی‌که صنعت گردشگری ایران با چالش‌هایی دست‌وپنجه نرم می‌کند، سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان نیرویی گمشده، اما تاثیرگذار، می‌توانند این صنعت را از رکود نجات دهند.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ رمدانی -درحالی‌که صنعت گردشگری ایران با چالش‌هایی مانند ضعف در زیرساخت‌ها، کمبود برنامه‌ریزی هدفمند و بی‌توجهی به جوامع محلی دست‌وپنجه نرم می‌کند، سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان نیرویی گمشده، اما تاثیرگذار، می‌توانند این صنعت را از رکود نجات دهند. اما چرا هنوز نقش واقعی آنها در نمایشگاه‌ها و برنامه‌های ملی به رسمیت شناخته نشده است؟
سازمان‌های مردم‌نهاد، پیشران توسعه گردشگری پایدار در ایران
سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) نقش کلیدی در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ایفا می‌کنند. این سازمان‌ها، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و حمایت‌های دولتی، به‌عنوان حلقه واسط بین مردم و نظام حکومتی عمل می‌کنند و می‌توانند شکاف‌ها را با رویکردی سازنده پر کنند.
به گفته دکتر مهران حسنی، دبیر و نایب‌رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران و عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران، سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان ابزار‌های توسعه خصوصی در حوزه گردشگری می‌توانند نقش بی‌بدیلی در ارتقای کیفیت این صنعت و ایجاد گردشگری پایدار ایفا کنند.
او در توضیح اهمیت این سازمان‌ها ،افزود:«سمن‌ها با فعالیت داوطلبانه در حوزه‌های مختلف از جمله محیط زیست، فرهنگ، آموزش و گردشگری، توانایی تقویت سرمایه‌های اجتماعی، مقابله با آسیب‌ها و کارآمدسازی نظام اقتصادی را دارا هستند. این سازمان‌ها از طریق برگزاری رویداد‌ها و مشارکت در نمایشگاه‌ها، می‌توانند زمینه‌های لازم برای ترویج گردشگری مسئولانه و پایدار را فراهم کنند.»
به گفته دکتر حسنی، هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران که در بهمن‌ماه سال جاری برگزار می‌شود، فرصتی ارزشمند برای معرفی ظرفیت‌های سمن‌ها در این حوزه است.
او افزود:«این نمایشگاه می‌تواند سکویی برای ارائه توانمندی‌های سازمان‌های مردم‌نهاد گردشگری باشد تا نقش خود را در تقویت جوامع محلی، معرفی جاذبه‌های ناشناخته و ارتقای فرهنگ مسئولانه در سفر‌ها ایفا کنند.»
دکتر حسنی در ادامه با اشاره به اهمیت توسعه پایدار،گفت:«یکی از نقش‌های مهم سمن‌ها در این نمایشگاه، ترویج و توسعه گردشگری پایدار است. این مفهوم شامل حفاظت از محیط زیست، کاهش اثرات منفی گردشگری، و ارتقای فرهنگ و احترام به طبیعت و جوامع محلی می‌شود. علاوه بر این، برگزاری کارگاه‌ها و جلسات آموزشی در زمینه اهمیت مسئولیت اجتماعی و توانمندسازی جوامع محلی می‌تواند تأثیر بسزایی در توسعه گردشگری بومی داشته باشد.»
او همچنین به نقش این سازمان‌ها در معرفی میراث ناملموس نظیر آوا‌ها و نوا‌های بومی، موسیقی، زبان، گویش، و غذا‌های محلی اشاره کرد و افزود:«سمن‌ها می‌توانند از این فرصت برای ترویج گردشگری فرهنگی و تقویت مهارت‌های خدماتی محلی بهره‌برداری کنند.»
دکتر حسنی همکاری و هم‌افزایی بین دست‌اندرکاران حوزه گردشگری را از موضوعات مغفول‌مانده این صنعت دانست و تاکید کرد:«سمن‌ها با ایجاد شبکه‌های همکاری میان بخش‌های مختلف گردشگری از جمله مراکز اقامتی، دفاتر خدمات مسافرتی و راهنمایان گردشگری می‌توانند بستری برای وحدت رویه و توسعه متوازن ایجاد کنند.»
او همچنین به امکان ارائه بسته‌های سفر داوطلبانه توسط سمن‌ها در نمایشگاه اشاره کرد و گفت:«این بسته‌ها می‌توانند فعالیت‌هایی مانند حفاظت از محیط زیست، آموزش کودکان مناطق محروم، و بازسازی آثار تاریخی را شامل شوند که نه تنها تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد برای گردشگران فراهم می‌آورد، بلکه به تقویت زیرساخت‌های گردشگری نیز کمک می‌کند.»
به گفته دکتر حسنی، حمایت مادی و معنوی از سمن‌ها، به‌ویژه در رویداد‌هایی مانند نمایشگاه بین‌المللی گردشگری، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
او در پایان افزود:«این سازمان‌ها با خلاقیت و نوآوری خود می‌توانند تغییرات مثبتی در صنعت گردشگری ایجاد کنند و گامی اساسی در جهت توسعه پایدار این صنعت بردارند. مشارکت مردم، حمایت دولت و فعالیت‌های هدفمند سمن‌ها، حلقه‌های زنجیره‌ای هستند که می‌توانند آینده‌ای روشن برای گردشگری ایران رقم بزنند.»
سازمان‌های مردم‌نهاد گردشگری، با رویکرد مردمی و غیرانتفاعی خود، می‌توانند نقش‌آفرینی مهمی در ایجاد تعادل میان توسعه اقتصادی و حفظ محیط زیست داشته باشند. در واقع این نهاد‌ها ابزار‌هایی موثر برای اجرای برنامه‌هایی هستند که به حفظ منابع طبیعی، توانمندسازی جوامع محلی، و ترویج فرهنگ مسئولانه در سفر کمک می‌کنند.
به گفته دکتر مهران حسنی، این سازمان‌ها قادرند با مشارکت در نمایشگاه‌هایی نظیر هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران، تجربه‌های نوآورانه خود را به نمایش بگذارند.
او تاکید کرد:«سمن‌ها باید از این رویداد استفاده کنند تا ضمن معرفی دستاورد‌های خود، الگویی برای همکاری‌های پایدار بین بخش‌های مختلف گردشگری ارائه دهند.»
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت گردشگری، مدیریت پیامد‌های منفی بر محیط زیست و فرهنگ محلی است. سمن‌ها می‌توانند با ارائه راهکار‌های خلاقانه، این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کنند. برای مثال، دکتر حسنی پیشنهاد کرد:«این نهاد‌ها می‌توانند برنامه‌هایی نظیر گردشگری داوطلبانه طراحی کنند. این برنامه‌ها شامل فعالیت‌هایی همچون بازسازی میراث فرهنگی، حفاظت از زیست‌بوم‌های طبیعی، و کمک به جوامع محروم است که علاوه بر جلب توجه گردشگران، ارزش‌های اخلاقی و انسانی را نیز تقویت می‌کند.»
استفاده از فناوری‌های نوین، یکی دیگر از ابزار‌هایی است که می‌تواند فعالیت‌های سمن‌ها را ارتقا بخشد. از طریق تولید محتوا‌های دیجیتال، برگزاری وبینار‌ها و کارگاه‌های آنلاین، و استفاده از هوش مصنوعی برای طراحی بسته‌های سفری هدفمند، این سازمان‌ها می‌توانند نه تنها مخاطبان بیشتری را جذب کنند، بلکه درک عمیق‌تری از گردشگری پایدار و مسئولانه ایجاد نمایند.
دکتر حسنی با اشاره به اهمیت داده‌کاوی و تحلیل نظرسنجی‌ها افزود:«سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های بازدیدکنندگان نمایشگاه، نیاز‌ها و خواسته‌های آنان را شناسایی کنند. این اطلاعات به طراحی بهتر نمایشگاه‌های آینده و بهبود عملکرد صنعت گردشگری کمک خواهد کرد.»
او همچنین بر ضرورت همکاری دولت و سمن‌ها تاکید کرد و گفت: دولت باید با ایجاد بستری حمایتی، سازمان‌های مردم‌نهاد را به‌عنوان بازوی اجرایی خود در برگزاری رویداد‌های بزرگ گردشگری تقویت کند. این همکاری می‌تواند علاوه بر رونق گردشگری، منجر به تقویت سرمایه‌های اجتماعی و اعتماد عمومی شود.
یکی از مأموریت‌های اساسی سمن‌ها، معرفی جاذبه‌های گردشگری کمتر شناخته‌شده است. این نهاد‌ها می‌توانند با همکاری دفاتر خدمات مسافرتی و راهنمایان گردشگری، بسته‌های سفری به مقاصد جدید طراحی کنند که هم برای گردشگران جذاب باشد و هم به توسعه مناطق محروم کمک کند.
در نهایت، سازمان‌های مردم‌نهاد گردشگری، با فعالیت‌های داوطلبانه و تخصصی خود، به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی توسعه پایدار شناخته می‌شوند. مشارکت آنها در نمایشگاه‌هایی همچون نمایشگاه گردشگری تهران، فرصتی بی‌نظیر برای ترویج فرهنگ سفر مسئولانه و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفظ منابع طبیعی و فرهنگی است.
به گفته دکتر حسنی:اگر حمایت دولت، ابتکار سمن‌ها، و مشارکت مردم به درستی هماهنگ شود، گردشگری ایران می‌تواند به یک صنعت پیشرو در جهان تبدیل شود.
