باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم رضایی - ابراهیم کمالی در نطق خود در یکصد و هشتاد و یکمین صحن علنی شورا، به وضعیت بحرانی باغات قصردشت اشاره کرد و خواستار اقدام فوری برای نجات این میراث ارزشمند شد و با بیان اینکه این باغات در خطر نابودی قرار دارند، بر اهمیت حفاظت از آنها تاکید کرد.

او گفت: از کاشت یک نهال تا تبدیل شدن آن به درختی تنومند سال‌ها زمان لازم است و تبدیل یک درخت به چندین درخت و شکل‌گیری باغ، نیازمند صرف عمر و تلاش بسیار است. باغات و پهنه‌های سبز این شهر، میراثی هستند که با هزینه، آب، خاک و زحمات مردم این دیار شکل گرفته‌اند و هویت شیراز به‌طور مستقیم با باغ‌ها گره خورده است.

کمالی افزود: شهرت شیراز در ادبیات، تاریخ و مکتوبات جهانگردان، از دیرباز به دلیل سرسبزی و آب و هوای خوش آن بوده است. القابی، چون "جنت تراز" یا "شهر گل و بلبل"، مدیون پهنه‌های سبزی است که بخش عمده آن در محدوده باغات قصردشت قرار دارد. این باغات، که روزگاری بسیار متراکم بودند، قدمتی چندصدساله دارند و یک میراث تاریخی زنده نه تنها برای شیراز بلکه برای کل کشور محسوب می‌شوند. این پهنه‌های سبز حاصل تلاش نسل‌های متمادی مردم این شهر است و حفاظت از آنها وظیفه‌ای سازمانی، شرعی و وجدانی است.

کمالی با بیان اینکه وضعیت فعلی باغات قصردشت نیازمند توجه فوری است، تصریح کرد: از ۳۵۰۰ هکتار وسعت اولیه باغات در هم‌تنیده قصردشت، اکنون کمتر از ۹۸۰ هکتار آن به‌صورت اسمی باقی مانده است. اگر به‌موقع برای حفاظت همه‌جانبه اقدام نشود، این باغات تنها در تاریخ یاد خواهند شد.

این عضو شورای اسلامی شهر شیراز به اقدامات صورت‌گرفته برای حفاظت از باغات اشاره و تأکید کرد: شورای اسلامی شهر شیراز، بیش از یک سال است که با تشکیل کمیته صیانت از باغات در ذیل دو کمیسیون خدمات شهری و شهرسازی، تلاش دارد با آسیب‌شناسی و اجرای سیاست‌های ترویجی، برنامه‌های کاربردی با قابلیت عملیاتی تدوین و اجرا کند.

او خاطرنشان کرد: تا کنون، کمیته صیانت از باغات ۲۴ جلسه برگزار کرده و در نخستین دستور کار‌های خود، اجرای سیاست‌های ترویجی و نرم‌افزاری را در دستور کار قرار داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به ترویج سنت باغداری، آموزش باغداران، حمایت از مالکان باغات، شناسایی مشکلات آنان و تلاش برای رفع این مشکلات، برنامه‌ریزی برای اقتصادی شدن و سودآوری باغات، برگزاری جشنواره‌های فصلی، حمایت از پایان‌نامه‌های دانشگاهی و طرح‌های پژوهشی مرتبط با حوزه باغات، برگزاری اردو‌های دانش‌آموزی و حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در این حوزه اشاره کرد.

کمالی بر اهمیت این اقدامات تأکید کرد و افزود: حفظ و احیای باغات قصردشت، نیازمند همکاری همه‌جانبه مسئولان، شهروندان و سازمان‌های مرتبط است تا بتوانیم این میراث گران‌بها را برای آیندگان حفظ کنیم.

کمالی با تاکید بر اهمیت باغات قصردشت به عنوان یک میراث تاریخی، فرهنگی و طبیعی، اعلام کرد: از کاشت یک نهال تا تبدیل شدن آن به یک باغ تنومند، سال‌ها زمان و هزینه نیاز است. باغات قصردشت نه تنها بخشی از هویت شیراز بلکه سرمایه‌ای ملی هستند که حفاظت از آنها وظیفه همه ماست.

او گفت: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نبود بانک اطلاعاتی جامع و نظارت علمی و به‌روز بر باغات است. در حال حاضر هیچ آمار دقیقی از تعداد یا وسعت باغات شیراز وجود ندارد و نظارت تنها به گشت‌های میدانی واحد تخلفات محدود شده است. ما نیازمند سامانه‌ای جامع برای ثبت اطلاعات باغات با استفاده از تکنولوژی‌هایی همچون GIS و سنجش از دور هستیم. این سامانه می‌تواند شناسنامه‌ای برای هر باغ ایجاد کند و اطلاعات دقیق آن را هم برای شهرداری و هم برای شهروندان شفاف کند.

عضو شورای اسلامی شهر شیراز همچنین بر اهمیت استفاده از سیستم‌های نظارتی نوین نظیر پهپاد‌ها برای پایش مستمر باغات تاکید کرد و افزود: ایجاد ناحیه ویژه باغات در شهرداری می‌تواند گامی جدی در این راستا باشد.

کمالی با انتقاد از طرح جامع و یکپارچه باغات قصردشت مصوب سال ۱۳۷۹، گفت: این طرح با تمام نقاط قوت خود، دارای نقایص جدی است. مرزبندی‌های نادرست و توده‌بندی غیر اصولی باغات باعث از بین رفتن بسیاری از باغات شده است. برای مثال، پهنه صرافی که روزگاری متراکم بود، امروز اثری از آن باقی نمانده است.

او افزود: واگذاری باغات به شهرداری نیز تاکنون نتیجه مطلوبی نداشته، چرا که باغداری تخصصی و پرهزینه است و در حیطه وظایف شهرداری نمی‌گنجد. لازم است تملک باغات توسط شهرداری بازنگری شده و روش‌های به‌روز جایگزین آن شود. شورای شهر باید اصلاح این طرح را در اولویت خود قرار دهد.

کمالی با اشاره به بحران آب به عنوان جدی‌ترین مشکل باغات قصردشت، بیان کرد: باغ‌شهر‌ها به بلای جان باغات قصردشت تبدیل شده‌اند. استحصال بی‌رویه آب توسط این باغ‌شهر‌ها باعث خشک شدن قنوات و چشمه‌ها شده و فاجعه‌ای برای درختان کهنسال رقم زده است.

او افزود: چاه‌های غیرمجاز در این منطقه نیز یکی دیگر از عوامل تخریب منابع آبی است. هرچند ایجاد تصفیه‌خانه‌های محلی می‌تواند بخشی از این مشکل را حل کند، اما این اقدام نیازمند هزینه‌های کلان است. با این حال، مسئولیت قانونی آب در این منطقه بر عهده سازمان آب منطقه‌ای است و شهرداری دخالتی در این حوزه ندارد.

کمالی خواستار ورود جدی شهردار و استاندار فارس به این موضوع شد و گفت: مشکل آب حیاتی‌ترین چالش باغات قصردشت است که نیازمند توجه فوری مسئولان است.

عضو شورای شهر شیراز در صحبت‌های خود به چالش‌های بزرگ در حوزه باغات قصردشت اشاره کرده و بیان کرد که یکی از مشکلات اساسی، نبود ساختار اداری و قانونی مناسب جهت مدیریت این باغات بوده است. 

به گفته‌ او، متولی باغات حوزه استحفاظی قصردشت تا کنون ستاد آبادگری باغات بوده که به عنوان یک نهاد ضعیف و فاقد اختیار قانونی و اجرایی شناخته می‌شود. این نهاد با توجه به جایگاه سازمانی ضعیف و عدم برخورداری از اختیارات لازم، نتوانسته است از باغات قصردشت به درستی حفاظت کند. 

کمالی اضافه کرد که این ضعف ساختاری سبب شده است که شرایط کنونی باغات در وضعیت رو به افول قرار گیرد.

او افزود: پس از پیگیری‌های شورای اسلامی و شهردار شیراز، مصوبه‌ای برای ایجاد ناحیه ویژه باغات قصردشت در وزارت کشور تصویب شد که به زودی ساختار و نمودار سازمانی آن تکمیل خواهد شد. هدف از این اقدام، نظارت بهتر و هوشمندتر بر باغات و جلوگیری از تخلفات در این حوزه است.

نبود کمیسیون ماده صد تخصصی باغات

کمالی همچنین به عدم تشکیل کمیسیون ماده صد ویژه باغات اشاره کرد و اظهار داشت: یکی دیگر از مشکلات اساسی، عدم تشکیل کمیسیون ماده صد ویژه باغات است که در راستای مصوبات شورا باید با حضور مدیران عالی استان برگزار می‌شد. علی‌رغم پیگیری‌های متعدد، این کمیسیون هنوز در معاونت شهرسازی شهرداری شیراز تشکیل نشده است.

او از شهردار شیراز خواست تا شخصاً پیگیر تشکیل این کمیسیون باشد.

کمالی به مقابله با ساخت و ساز‌های غیرمجاز در باغات نیز اشاره کرد و گفت: کمیته صیانت از باغات، کمالی در ادامه افزود: یکی دیگر از چالش‌های بزرگ، تصمیم‌گیری‌های غیرقانونی در کمیسیون ستاد آبادگری است. این کمیسیون به عنوان کمیته فنی کمیسیون زیربنایی شهرداری شیراز شناخته می‌شود و به دلیل عدم صلاحیت، حق تصمیم‌گیری ندارد. اما در سال‌های گذشته، این کمیسیون بار‌ها و بار‌ها اقدام به تصمیم‌گیری و اعطای مجوز‌هایی فراتر از اختیارات قانونی خود کرده است.

او همچنین خواستار اقدام سریع و مؤثر معاونت شهرسازی برای حل این مسائل شد.

مقابله با ساخت و ساز‌های غیرمجاز در باغات

در کنار اقدامات ترویجی خود برای حفظ باغات قصردشت، به مقابله با ساخت و ساز‌های غیرمجاز در این مناطق نیز پرداخته است. متاسفانه، در حال حاضر در گروه یک باغات، که به عنوان اصلی‌ترین و محافظت‌شده‌ترین گروه باغی شناخته می‌شود، ساخت و ساز‌هایی در حال انجام است.

او تأکید کرد که برخورد با این تخلفات همچنان با مشکلاتی روبه‌رو است و باید با سرعت بیشتری اقدامات لازم انجام شود.

عضو شورای اسلامی شهر شیراز عنوان کرد: در ادامه روند حفاظت از باغات قصردشت، اقدامات ویژه‌ای برای مقابله با دست‌اندازی‌ها به باغات از جمله تخریب‌های غیرمجاز در این منطقه آغاز شده است. 

به گفته او، تلاش‌هایی برای مقابله با تخلفات در سطح دانه‌درشت‌ها و مجموعه‌های شناخته‌شده‌ای، چون مدرسه مهر تابان، رستوران رزگلد و فروشگاه فرش زندیه صورت گرفته، اما عدم همکاری‌های لازم موجب ایجاد یأس و ناامیدی در میان مسئولان شده و در نتیجه به نتیجه مطلوب نرسیده‌اند.

کمالی اصلی‌ترین راهکار برای حفظ باغات را همراهی و مشارکت مردم در این مسیر دانست و بیان کرد: مسئولان بر این باورند که مردم باید خود را در حفاظت از باغات مسئول و شریک بدانند و در کنار آن، زیرساخت‌های قانونی و اداری لازم برای حفظ، احیا و ترویج باغات باید با قوت بیشتری شکل بگیرد.

او افزود: در این زمینه، امید بسیاری به ناحیه ویژه باغات وجود دارد. با وجود اینکه تلاش‌ها برای برخورد با تخلفات دانه‌درشت‌ها تاکنون به نتیجه نرسیده، مسئولان امیدوارند که در آینده نزدیک این مسأله در دستور کار دستگاه قضا و نهاد‌های نظارتی قرار گیرد تا بتوانند به حفاظت از این میراث طبیعی ادامه دهند.