باشگاه خبرنگاران جوان؛ یکی از یادمان‌های تاریخی و فرهنگی بسیار ارزشمند کشور را باید آرامگاه‌های باستانی همانند گوردخمه‌ها و اُستودان‌ها (جای نگهداری استخوان مردگان) دانست که از اهمیت فراوانی در پژوهش و مطالعه‌های باستان شناختی برخوردار هستند. همچنین شیوۀ گورسپاری مردگان در دوران باستان از دید تاریخ اجتماعی، آداب و آیین گذشتگان و جذابیت برای دانشجویان رشتۀ تاریخ، هنر، معماری و دین‌های الهی دارای اهمیت ویژه‌ای است. با این همه، شوربختانه گوردخمه‌ها در ایران به درستی نگهداری و حفاظت نمی‌شوند و بیشتر آن‌ها در تیررَس نابودی و حذف از چهرۀ تاریخ و صفحۀ روزگار قرار گرفته و روزگار غم باری را سپری می‌کنند.

در این میان، یکی از سرزمین‌هایی که خاستگاه بیشتر اُستودان‌ها و گوردخمه‌های ایران است، سرزمین زرخیز پارس است که خاستگاه ۳ تمدن بزرگ باستانی ایلامی، هخامنشی و ساسانی است. همچنین یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های پارس (فارس) که بیشترین گوردخمه و اُستودان‌ها را در خود جای داده، شهرستان مرودشت است که پراکنش آن‌ها بسیار زیاد است. از سویی، بیشتر این یادمان‌های باستانی هنوز به ثبت ملی نرسیده و مورد حفاظت و نگهداری درست و اصولی قرار ندارند، و همین موضوع سبب شده تا سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی و قاچاقچیان فرومایه به آن‌ها دست درازی کنند.

قاچاقچیان بخشی از یک گوردخمۀ تاریخی را شکستند

سیاوش آریا فعال و پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی در فارس با ارسال تصاویری از تعرض به یک گوردخمه تاریخی در مرودشت، اظهار کرد: قاچاقچیان بیمار و سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی، به یک گوردَخمه (گور حفره سنگی) در یکی از کوه‌های شهرستان مرودشت آسیب جدی رسانده و بخش‌هایی از آن را شکسته‌اند. 

او افزود: همچنین پیرامون آن را با کَندن گودال‌های بزرگ به امید پوچ یافتن اشیای تاریخی مورد کَند و کاو‌های غیرمجاز قرار داده و آسیب‌های برگشت ناپذیری را برجای گذاشته‌اند. از سویی، درون این گوردخمه (گور حفره سنگی) را با گِل و خاک پُر کرده‌اند.

اما داستان غم انگیز دست درازی‌ها به این گوردخمۀ بسیار ارزشمند در همین جا پایان نمی‌یابد و تازه آغاز کار است. 

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی گفت: ولگردان بیمار در کنار این یادمان باستانی آتش روشن کرده‌اند که هنوز خاکستر آتش آن‌ها پابرجا بوده و صحنۀ زشت و زننده‌ای را به نمایش گذاشته است. ریختن زباله در پیرامون گوردخمه از دیگر چالش‌های این یادگار باستانی است.

او ادامه داد: آنچه دارای اهمیت است و باید از آن نام برد، ارزش والای این گوردخمۀ باستانی است، زیرا یکی از گوردخمه‌های بسیار بزرگ است و بی گمان به یکی از بلندپایگان یا فرمانروایان و صاحب منصبان بومی منطقه تعلق دارد. 

فعال میراث فرهنگی در فارس تصریح کرد: همچنین به باور کارشناسان این گوردخمه مربوط به اواخر دورۀ هخامنشی است و پاسداری و نگاهبانی از آن دارای اهمیت فراوانی است و باید به خوبی آن را حفظ و نگهداری کرد.

یک باستان شناس: گوردخمه مربوط به دوران هخامنشیان است

آریا با ارسال تصاویری از گوردخمه تاریخی برای علیرضا جعفری زند، باستان شناس با گرایش دوران تاریخی، نظر او را جویا شده است.

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی می‌گوید: علیرضا جعفری زند، باستان شناس با گرایش دوران تاریخی که در گذشته‌ها این گوردخمه را از نزدیک دیده است، پس از دریافت نگاره‌ها (تصاویر) در این خصوص بیان کرد: این گوردخمه (گور حفره سنگی) از آنِ اواخر دورۀ هخامنشیان است و از ارزش بسیار فراوانی برخوردار بوده و کم مانند است.

جعفری زند دربارۀ دورۀ تاریخی این یادمان باستانی گفت: از روی شیوه تراش سنگ ها، دَرپوش آن و جای ابزارآلات به کار رفته و تیشه ها، می‌توان به این نتیجه رسید که گوردخمه از آنِ اواخر دورۀ هخامنشیان است و بسیار دارای اهمیت و ارزش است و باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشیم.

گوردخمه‌ تاریخی هنوز به ثبت ملی نرسیده است

آریا فعال میراث فرهنگی در فارس معتقد است: غفلت و کوتاهی مسئولان میراث فرهنگی شهرستان مرودشت و نبود نظارت و گشت زنی از سوی یگان حفاظت میراث فرهنگی شهرستان، سبب دست درازی سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی و قاچاقچیان فرومایه به آن شده است و بخشی از یادگار پارسیان شکسته شده و آسیب‌های برگشت ناپذیری دیده است.

او بیان کرد: بر پایۀ مسئولیت اجتماعی خویش موضوع را با مسئول ثبت آثار تاریخی استان در میان گذاشته و با دادن نشانی و فرستادن نگاره‌های آن برای وی، روشن شد که این گوردخمه تا کنون از سوی مسئولان میراث فرهنگی شناسایی نشده و به ثبت ملی نیز نرسیده است. 

پژوهشگر تاریخ ایران و میراث فرهنگی ادامه داد: مسئول ثبت آثار تاریخی استان پس از دریافت نگاره‌ها و نشانی دقیق، از گشوده شدن پروندۀ ثبتی آن و پیگیری برای ثبت ملی خبر داد.

گور‌های حفره سنگی یا گوردخمه‌ها

به گفته آریا، در بخشی از جُستار محمد جواد جعفری، باستان شناس آمده است: بیشترین گور‌های حفره سنگی (گوردخمه) در بخش‌های زیادی از دامنه‌های کوه در سرتاسر منطقۀ مرودشت وجود دارد. این نوع گور‌ها شکل‌های متفاوتی دارد. در برخی سطح سنگ را تراشیده و گور را به گونۀ مکعب مستطیل در دل سنگ در آورده‌اند که لبۀ آن، برای بهتر قرار گرفتن درپوش بزرگ، به گونۀ نواری با پهنای ۱۰ سانتی متر کنده شده و گور به شکل محفظۀ سنگی مستطیل شکلی در آمده است. میانگین عمق این گور‌ها ۵۰ سانتی متر است.

گوردخمۀ هخامنشی شهرستان مرودشت در یکی از کوه‌های شهرستان جای گرفته و از ارزش بسیار فراوانی برخوردار است. نبود نظارت، سبب دست درازی قاچاقچیان و سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی و قاچاقچیان فرومایه به آن شده و آسیب‌های برگشت ناپذیری دیده است.

به سبب در خطر بودن و مسائل امنیتی و حفاظتی از دادن نشانی این گوردخمه پرهیز شده است.

شهرستان مرودشت در فاصله ۵۰ کیلومتری شیراز قرار دارد.

گوردخمه تاریخی در مرودشت

گوردخمه تاریخی

بخشی از گوردخمه تاریخی که سودجویان اموال تاریخی و فرهنگی به آن آسیب وارد کرده اند

برجای مانده های خاکستر آتش ولگردان در کنار گوردخمه تاریخی

به گفته باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی، از روی شیوه تراش سنگ ها و جای ابزارآلات به کار رفته و تیشه ها در گوردخمه می توان آن را به دوره هخامنشی نسبت داد

ایجاد حفاری غیرمجاز و گودال بزرگ در کنار گوردخمه

درون گوردخمه تاریخی، گل و لای و شل ریخته شده است

گوردخمه تاریخی در شهرستان مرودشت