قنات‌های رها شده، عامل فرونشست زمین در تهران
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، وجود رشته‌قنات‌های متعدد در زیرساختگاه تهران را یکی از مهمترین عوامل بروز فرونشست زمین عنوان کرد.
عصر دیروز (شنبه) به دلیل فرونشست آسفالت در قسمتی از بزرگراه شهید باکری در مسیر شمال به جنوب حوالی پل آیت‌الله کاشانی، با حجم بالای ترافیک خودرو‌ها در این محدوده مواجه شدیم. حادثه‌ای که مشابه آن در ماه‌ها و سال‌های گذشته در مناطق مختلف پایتخت رخ داده است.
در این زمینه «علی بیت اللهی» عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: در یک سال گذشته، این پنجمین مورد از رخداد فرونشست در پایتخت است که مستندسازی شده است و شاید فرونشست‌های خفیف تری هم اتفاق افتاده که مطلع نشدیم.
وی بیان داشت: به طور کلی ساختگاه تهران، یعنی زمین خاکی که زیر ساختمان‌ها و معابر است، ساختگاهی ناپایدار و نا ایمن است.
بیت اللهی دلیل این موضوع را رشد ناگهانی پایتخت عنوان کرد و گفت: امروز شاهدیم مناطقی که در دهه‌های گذشته سکونتگاه نبودند، به بافت شهری الحاق شدند و شهری بزرگ را به وجود آوردند که تا ارتفاع یک هزار و ۸۰۰ متری آن نیز ساخت و ساز انجام شده است.
وی خاطرنشان کرد: نیمه شمالی تهران حالت کوهپایه‌ای داشته و از گذشته رشته قنات‌هایی در آنجا وجود داشت که به باغات جنوب شهر و شهر ری منتهی می‌شد، این تونل‌های زیرسطحی یا قنات‌ها از دیرباز وظیفه انتقال آب را بر عهده داشتند که هر یک از آنها دارای شناسنامه و صاحب بودند و مسائل حقوقی خاص خود را داشتند.
رئیس زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اظهار داشت: در اراضی که قنات‌ها به آنها منتهی می‌شد، امروز ساختمان‌های متعدد ساخته شده است، اما این قنات‌ها و میله قنات‌ها رها شده‌اند و هر از گاهی شاهدیم با یک بارندگی یا نفوذ آب به زیر سطح، فروریزش‌های سطحی را در معابر و حتی ساختمان‌ها موجب می‌شوند که یک نمونه آن را در هفته‌های گذشته در شمال شهر و در پارکینگ یکی از ساختمان‌ها شاهد بودیم.
وی تصریح کرد: اینها علائم عدم توجه جدی در ساخت و ساز‌ها به ساختگاه تهران و عدم پایدارسازی این عوارض زیرسطحی است.
بیت اللهی پیش بینی کرد در آینده شاهد اتفاقاتی بیشتر از این دست در سطح تهران باشیم، زیرا در گودبرداری‌ها و ساختمان سازی‌هایی که انجام می‌شود، رگه‌های آب به صورت سرگردان رها می‌شود که خود سبب آب شستگی یا ایجاد تونل می‌شود و پس از آن در اثر بروز ارتعاشات محیطی، ریزش‌هایی را شاهدیم که باید گفت خوش شانس بوده‌ایم که تاکنون این حوادث با تلفات جانی همراه نشده است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: از اواسط دهه ۹۰ که این موارد گزارش و مستندسازی شده است، شاهدیم هر روز به تعداد این حوادث اضافه می‌شود.
وی در بیان راهکار‌های رفع این مشکل، گفت: باید قنات‌های یاد شده هر چه سریعتر از نظر حقوقی تعیین تکلیف شود؛ این رشته‌قنات‌ها نسق و مالکیت مشخص دارند و در اداره ثبت اسناد، دفتر قنات وجود دارد که شناسنامه و مالک هر یک از این قنوات در آن مشخص است، اما در عمل حتی نوادگان مالکان این قنات‌ها امروز نیستند و بنابراین رها شده هستند و لذا صیانت، رسیدگی، ترمیم و نگهداری نمی‌شوند.
بیت اللهی اظهار داشت: مطابق تصاویر هوایی که از دهه ۳۰ شمسی باقی مانده است، از شرق به غرب تهران هر ۵۰۰ متر یک رشته قنات وجود دارد که طول کلی این رشته قنات‌ها ۵۵۰ کیلومتر است و علاوه بر آن ۵۰ هزار میله چاه قنات شناسایی شده است.
وی افزود: همچنین تخمین زده می‌شود که همین تعداد قنات‌های مخفی مدفون شده و شناسایی نشده در تهران داشته باشیم که امروز آثار آنها از بین رفته است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: مهمترین اقدام با هدف ترمیم و پایدارسازی ساختگاه کلی شهر تهران، تعیین تکلیف این قنات هاست و پیشنهاد می‌شود در این زمینه مسئولیتی به شهرداری سپرده شود.
وی همچنین در خصوص مناطق نیمه جنوبی تهران، گفت: در این مناطق که حالت شهری، هموار و دشتگون دارد، اغلب افت سطح آب زیرزمینی منجر به فرونشست می‌شود.
بیت اللهی ادامه داد: زیرساخت تهران و ساختگاه آبرفتی و خاکی تهران مستعد بروز چنین حوادثی است؛ بنابراین چنانچه این رخداد‌ها در اوج ترافیک به وقوع بپیوندد احتمال مخاطرات را چندین برابر می‌کند؛ بنابراین اسکن زیرسطحی آبرفت‌های تهران تا حدود ضخامت ۳۰ متری ضرورت دارد.
وی با تاکید بر اینکه اقدامات مهندسی برای جلوگیری از فروریزش‌ها موثر و امکانپذیر است، تاکید کرد: ضرورت دارد تا انجام فعالیت‌های مهندسی برای کاهش مخاطرات فروریزش‌ها و فرونشست‌ها در برنامه شهرداری تهران و دولت قرار بگیرد.
منبع: ایرنا
