باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطیما میرزایی - در تقویم میلادی، آخرین جمعه سال بعد از روز شکرگزاری را «بلک فرایدی» یا «جمعه سیاه» نامیده‌اند. دلیل این نامگذاری هم این است که در گذشته، خرده‌فروشان در این روز برروی محصولات خود تخفیف قائل می‌شدند ولی با گذشت زمان، فروشگاه‌های بزرگ و حتی آنلاین‌شاپ‌ها نیز درصدد برآمدند تا تخفیفات گسترده و بعضاً هیجان‌انگیزی را روی محصولات خود اعمال کنند تا افراد در آمریکا و دیگر کشور‌های جهان برای خرید سال نو میلادی از این فرصت بهره‌مند شوند.

 امروزه اما کشور‌های دیگر نیز به تاسی از این فرهنگ وارداتی، از بلک فرایدی به عنوان یک فرصت طلایی به منظور خرید و فروش محصولات خود استفاده می‌کنند و با توجه به شرایط اقتصادی که در جهان وجود دارد، به زعم خیلی از فروشندگان، بلک فرایدی فرصتی طلایی و استثنایی برای خرید به شمار می‌آید و رفته رفته با تبلیغات گسترده‌ای که برای این حراج در سراسر جهان صورت گرفته و دسترسی مردم نیز به فضای مجازی بیشتر شده است خرید افراد صرفاً از کشور‌های خود فراتر رفته و شکل گسترده‌تری به خود گرفته است و در این میان، برخی از بلاگر‌های اینستاگرامی هم از آفر‌ها یا پیشنهاد‌های به قول خودشان جذاب و شگفت‌انگیز تبلیغاتی‌شان رونمایی می‌کنند.

کافی است یک جست‌وجوی ساده در فضای مجازی داشته باشید تا با انبوهی از تبلیغات گسترده در کشور با مضمون تخفیف‌های چند درصدی برای بلک فرایدی رو‌به‌رو شوید؛ تبلیغاتی که به شما می‌گویند: «این بریز و بپاش‌ها همیشگی نیست و نباید آن را از دست بدهید!»

از طلا تا بیت‌کوین و ماهی‌هایی که از آب گل‌آلود گرفته می‌شوند 

این در حالی است که کمتر از یک ماه دیگر و در آستانه شب یلدا و همچنین در روز‌های پایانی سال، دوباره تبلیغات رنگ تازه‌ای به خود می‌گیرند و فضای شهر به ویژه صفحه‌های مجازی، یلدایی و نوروزی می‌شوند؛ البته در این روز‌ها کار به جایی رسیده که جوایز بلک فرایدی از کالا و بن خرید و سفر‌های داخلی و خارجی پای خود را فراتر گذاشته‌اند و به دلار و سکه و بیت‌کوین رسیده‌اند و به قول تخفیف‌دهنده‌ها، آتش زده‌اند به مالشان!

 اما این همه ماجرا نیست و حراج جنجالی بلک فرایدی روی دیگری هم دارد و آن هم این است که دوگانگی بین قیمت‌ها و تخفیفات اعمال شده برای خریداران به وجود آورده است. به طور مثال، یک آنلاین‌شاپ پوشاک مدعی است که چوب حراج به لباس‌های خود زده است و پالتوی ۵ میلیون تومانی را در حراج بلک فرایدی به قیمت ۳ میلیون به فروش می‌رساند که به گفته آنلاین‌شاپ رقیب، این تخفیف میلیونی نشان می‌دهد هر لباس به اندازه‌ای سود فروش داشته است که فروشنده حاضر شده حاتم‌بخشی کند. بدنبال آن، یک فروشنده قطعات و لوازم جانبی تلفن همراه می‌گوید آنهایی که به اصطلاح این کاره هستند و دستشان در خرج است، می‌دانند که قیمت تمام‌شده این قطعات و لوازم‌های جانبی در سطح بازار حتی از قیمت تخفیف‌خورده در بعضی از پلتفرم‌های آنلاین نیز ارزان‌تر هستند ولی نبود نظارت کافی باعث شده است که بعضی از فروشنده‌ها و آنلاین‌شاپ‌ها از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.

گفتنی است که حراج‌هایی چون بلک فرایدی و ... روی دیگری هم دارند؛ به گونه‌ای که فروشنده‌ها و ارائه‌دهنده خدمات به شیوه‌ای بازار گرمی می‌کنند که برخی از مشتریان با وجود بودجه کمی که دارند فکر می‌کنند که تحت هیچ شرایطی نباید این فرصت‌ها را از دست بدهند و حتی حاضر می‌شوند کالا‌ها و محصولات غیرضروری خریداری کنند تا مبادا از قافله حراج‌های این‌چنینی عقب بمانند. زیرا بر اساس ترفند‌های روان‌شناسی فروش و علم بازاریابی روش‌هایی وجود دارند که مشتریان را وسوسه و متقاعد و تشویق به خرید می‌کنند.

نیک‌منش معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران می‌گوید: اگر بازرسان سراسر کشور تخلفی در زمینه تبلیغ غیرواقعی مشاهده کنند بلافاصله پرونده گزارش تخلف را تشکیل خواهند داد و برای تعزیرات حکومتی ارسال خواهد شد تا مجازات اعمال شود.

بلک‌فرایدی یک پدیده غربی است و سنخیتی با فرهنگ ایران ندارد

اما چه عواملی باعث می‌شوند تا برخی از افراد به هر دری بزنند تا از تخفیفات بلک‌فرایدی جا نمانند؟! خیام عسگری، مدیر و موسس مدرسه بازاریابی تهران در رابطه با فلسفه بلک‌فرایدی در کشور‌های غربی بیان کرد: موضوعیت و فلسفه‌ای که برای بلک فرایدی آمده این است که هنگام تحویل سال نو میلادی، کسب و کار‌ها و برند‌ها در خارج از ایران برای این که مردم به ویژه اقشار ضعیف‌تر جامعه تا حدی خرید‌های راحت‌تری داشته باشند حراج بلک فرایدی در نظر می‌گیرند و بلک‌فرایدی اصولاً یک روز است که از صبح شروع می‌شود و تا بعدازظهر یا شب ادامه دارد. 

او تصریح کرد: نکته مهمی که وجود دارد این است که بلک فرایدی برای چنین موقعیت زمانی و فرهنگ کشور‌های غربی است و اگر خیلی از این برند‌ها نتوانند روی اجناس داخل فروشگاه خود تخفیف زیادی اعمال کنند تعداد موجودی فروشگاه را کم می‌کنند. مثلاً تخفیف ۵۰ درصدی برای ۴ تلویزیون گذاشته می‌شود و به همین دلیل است که وقتی مشتری دیرتر از یک زمانی وارد فروشگاه شود با این مسئله رو‌به‌رو می‌شود که تلویزیون‌های تخفیف‌خورده تمام شده‌اند. به همین دلیل، زمانی که به بررسی تقویم میلادی می‌پردازیم، می‌بینیم بلک فرایدی یا جمعه سیاه برای روز تعطیل کشور‌های غربی نیست و به اشتباه، وارد فرهنگ کشور ما شده است. 

عسگری گفت: از روز نخستی که بلک‌فرایدی توسط برخی فروشگاه‌ها در ایران رواج پیدا کرد به این موضوع توجه نشد که آیا بلک فرایدی با فرهنگ ایران مطابقت دارد یا خیر؟! به همین دلیل، اگر قرار بود چنین حراجی با رویکرد مثبتی در کشور وجود داشته باشد بهتر بود که مثلاً در آستانه عید نوروز صورت بگیرد؛ نه در آذرماه! در نتیجه، اساساً بلک فرایدی در ایران کار درستی نیست. ضمن اینکه بلک‌فرایدی در دنیا به مدت یک روز انجام می‌شود؛ نه این که از یک هفته یا ده روز مانده به بلک‌فرایدی، تخفیفات شروع شوند.

مدیر مدرسه بازاریابی تهران در پایان تصریح کرد: بنده، بلک فرایدی را فرهنگ درستی برای ایران نمی‌دانم و متأسفانه به شکل نادرستی هم در حال اجراست و دودش در چشم برند‌ها می‌رود. باید در اتحادیه‌ای که برند‌ها حضور دارند به این موضوع پرداخته شود و از آنها درخواست شود که برای محصولات خود تخفیف بلک‌فرایدی درنظر نگیرند؛ چراکه چنین اقدامی نادرست است و باعث تغییر فرهنگ در کشور ما می‌شود.