حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی،کارشناس تاریخ اسلام و فعال رسانه در یادداشتی به مناسبت هفته بسیج آورده است:«بسیج لشکر مخلص خداست» به عنوان یکی از زیباترین تعابیر امام خمینی (ره) و از مهم‌ترین شعار‌های انقلاب اسلامی، هویت، نقش و اهمیت و فرهنگ بسیج را به خوبی تبیین می‌کند. این عبارت، همواره به عنوان یک منبع الهام و انگیزه برای بسیجیان و همه کسانی که به آرمان‌های انقلاب اسلامی اعتقاد و دلبستگی دارند، مورد توجه قرار می‌گیرد. 

عمق اعتقادی و اجتماعی، گستردگی و تنوع فعالیت و کارآمدی و اثرگذاری فوق العاده بسیج در گام اول انقلاب اسلامی ایران بر کسی پوشیده نیست. گو اینکه، ظهور جبهه بزرگ مقاومت اسلامی در منطقه و بیداری اسلامی و انسانی در جهان در مقابله با استکبار و صهیونیسم جهانی نیز به نوعی مدیون و مرهون تفکر جهادی و فرهنگ بسیج است.

 اما به نظر می‌رسد جذب و حفظ جوانان در فرهنگ بسیج، یکی از مهم‌ترین مسائل این نهاد مقدس و پربرکت، در گام دوم انقلاب است، که بایستی مورد توجه و اهتمام همگان قرار بگیرد. با توجه به تغییرات گسترده فرهنگی، اجتماعی و تکنولوژیکی، بسیج باید برای ارتباط مؤثر با نسل جوان و جذب آنها، راهکار‌های نوینی را اتخاذ کند. با تغییر سبک زندگی جوانان و گرایش آنها به فعالیت‌های فردی و مجازی، جذب آنها به فعالیت‌های جمعی و گروهی مانند بسیج روز به روز دشوارتر شده است. تغییر ارزش‌ها و اینکه باور‌های بخشی از نسل جوان نسبت به نسل‌های گذشته متفاوت شده است و این امر بر انگیزه آنها برای عضویت در بسیج تأثیرگذار گذاشت است؛ مسائلی است شایسته تامل و برنامه ریزی است.

 امروزه در متن جامعه بسیج با رقابت پنهان و آشکار برخی گروه‌ها و جریان‌های فکری و فرهنگی برای جذب جوانان مواجه است. نبود شناخت کافی از نیازها، خواسته‌ها و دغدغه‌های نسل جوان، یکی از مهم‌ترین موانع جذب آنها به بسیج می‌تواند باشد. تکرار مکرر برنامه‌ها و فعالیت‌های قدیمی و عدم نوآوری در روش‌ها، باعث کاهش جذابیت بسیج برای جوانان می‌گردد؛ بنابراین بسیج بایستی زمانه و فرصت‌ها و ظرفیت‌های نوپدید را به خوبی بشناسد و با توجه به اقضائات و الزامات عصرحاضر و اتخاذ شیوه‌های نو و راهکار‌های موثر و جذاب، همواره فعالانه بتواند نوجوانان و جوانان را وارد عرصه‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و دفاعی و نظامی نماید تا همچنان پویا و سرزنده و تاثیرگذار برای انقلاب و اسلام بماند.

فرصت‌های بسیج جذب جوانان

 جوانان به دنبال هویت و معنویت هستند و بسیج می‌تواند با ارائه الگو‌های مناسب و برنامه‌های معنوی، این نیاز آنها را برآورده کند.

 بسیاری از جوانان به دنبال فرصت‌هایی برای مسئولیت اجتماعی و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و کمک به دیگران هستند و بسیج می‌تواند این فرصت را برای آنها فراهم کند. استفاده از تکنولوژی و فضای مجازی می‌تواند در جذب و حفظ جوانان بسیار مؤثر باشد. ایجاد شبکه‌های اجتماعی، وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مخصوص بسیج می‌تواند به ارتباط بهتر با جوانان کمک کند. برگزاری فعالیت‌های متنوع و جذاب مانند اردو‌های علمی، فرهنگی، ورزشی و هنری می‌تواند برای جوانان جذاب باشد.

 ایجاد ارتباط صمیمی و صادقانه با جوانان و شنیدن نظرات و پیشنهادات آنها می‌تواند به افزایش اعتماد و مشارکت آنها در فعالیت‌های بسیج کمک کند.

الزامات جذب و حفظ جوانان در بسیج

شناخت دقیق از نیاز‌ها و خواسته‌های جوانان: با انجام مطالعات و پژوهش‌های میدانی، نیاز‌ها و خواسته‌های نسل جوان را شناسایی کرده و برنامه‌های خود را بر اساس آن تنظیم کنند.

نوآوری در روش‌ها و فعالیت‌ها: با استفاده از روش‌های خلاقانه و نوآورانه، فعالیت‌های بسیج را جذاب‌تر و متنوع‌تر کنند.

استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی: با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، ارتباط مؤثری با جوانان برقرار کرده و آنها را به فعالیت‌های بسیج دعوت کنند.

توجه به مسائل روز و دغدغه‌های جوانان: به مسائل روز و دغدغه‌های جوانان توجه کرده و برنامه‌های خود را متناسب با آنها طراحی کنند.

ایجاد فضای گفت‌و‌گو و مشارکت: فضایی را ایجاد کنند که جوانان بتوانند آزادانه نظرات خود را بیان کرده و در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند.

توجه به نقش الگوها: از افراد موفق و الگو در بین جوانان برای جذب و حفظ آنها استفاده کنند.

توجه به آموزش و توانمندسازی: به آموزش و توانمندسازی جوانان در زمینه‌های مختلف اهمیت دهند تا بتوانند در آینده نقش مؤثرتری در جامعه ایفا کنند.

با اتخاذ این راهکار‌ها و با توجه به پتانسیل‌های موجود، بسیج می‌تواند به عنوان یک نهاد پویا و جذاب، نقش مؤثری در جذب و تربیت نسل جوان ایفا کند.

چگونه می‌توان بسیج را برای نسل جدید جذاب‌تر کرد؟

جذب و حفظ نسل جدید در بسیج، یکی از مهم‌ترین چالش‌های این نهاد است. برای پاسخ به این سوال، باید به نیازها، علایق و سبک زندگی نسل جوان توجه کرد و برنامه‌های بسیج را متناسب با این تغییرات طراحی کرد. در ادامه به برخی از راهکار‌های جذاب‌تر کردن بسیج برای نسل جدید اشاره می‌کنم:

۱. استفاده از زبان مشترک و رسانه‌های جدید

ایجاد صفحات فعال در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از این پلتفرم‌ها برای اطلاع‌رسانی، برگزاری مسابقات و نظرسنجی ها، استفاده از اینفوگرافیک‌ها، ویدیو‌های کوتاه و جذاب برای انتقال مفاهیم و آموزه‌ها و تولید پادکست و وبلاگ‌نویسی و تولید محتوا‌های صوتی و نوشتاری جذاب و مرتبط با علایق جوانان، باید به طور جدی پیگیری شود. 

۲. برگزاری برنامه‌های متنوع و جذاب

برگزاری اردو‌های تخصصی علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی با موضوعات متنوع و جذاب، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در حوزه‌های مختلف مانند کارآفرینی، مهارت‌های زندگی، فن‌آوری اطلاعات و ... برگزاری مسابقات و جشنواره‌های مختلف در حوزه‌های علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی مانند کمک به مناطق محروم، محیط زیست و ... گونه‌ای دیگر از اقدامات موثر در جذاب سازی فرهنگ بسیج برای نسل جوان است.

۳. ایجاد فضای گفت‌و‌گو و مشارکت تشکیل گروه‌های گفت‌و‌گو برای بحث و تبادل نظر درباره مسائل مختلف فرهنگی و اجتماعی و حتی سیاسی و ایجاد فرصتی برای جوانان تا نظرات و پیشنهادات خود را ارائه دهندو نیز انتخاب نمایندگان جوان برای مشارکت دادن آنها در تصمیم‌گیری‌ها موجب نزدیک شدن افق‌های ذهنی و فکری و فرهنگی جوانان و بسیج خواهد شد.

۴. تاکید بر هویت و ارزش‌های اسلامی

 معرفی الگو‌های جوان موفق و موفق در زمینه‌های مختلف، برگزاری مراسم مذهبی با رویکردی جذاب و جوان‌پسند. تاکید و تبیین ارزش‌های ملی و اسلامی به زبان ساده و قابل فهم برای جوانان به ویژه وطن دوستی که طبق آموزه‌های دینی جزو ایمان است و آبادکننده کشورهاست.

۵. استفاده از ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی

 همکاری بسیج با دانشگاه‌ها برای برگزاری کارگاه‌ها، سمینار‌ها و پروژه‌های مشترک و حمایت از فعالیت‌های علمی دانشجویان و ایجاد فرصت برای رشد و شکوفایی آنها در عرصه‌های علمی و پزوهشی، موجب قرابت بیشتری جوانان دانشجو با فرهنگ و آرمان‌های بسیج می‌شود.

۶. ایجاد فضای شاد و پرنشاط

 برگزاری جشن‌ها و مراسم شاد به مناسبت‌های مختلف و گسترش آنها، ایجاد فضایی برای تفریح و سرگرمی در کنار فعالیت‌های جدی که بسیج همواره دارد، لازمه جذاب سازی فرهنگ بسیج و جذب نوجوانان و جوانان است.

۷. توجه به نیاز‌های خاص هر منطقه

برنامه‌ریزی فعالیت‌ها، متناسب و با توجه به نیاز‌ها و ویژگی‌های هر منطقه صورت بگیرد. تنوع فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته شود و با ایجاد برنامه‌هایی که همه فرهنگ‌های بومی و منطقه‌ای را پوشش دهد.

۸. استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی

ایجاد وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های کارآمد و جذاب برای اطلاع‌رسانی و ارتباط با جوانان، استفاده فعال از شبکه‌های اجتماعی برای جذب و تعامل با جوانان، و تولید محتوای جذاب و خلاقانه برای انتشار در فضای مجازی، از اقدامات مفید و موثر خواهد بود.

به طور کلی باید گفت که برای جذب و حفظ جوانان در بسیج، باید به طور مداوم به نیاز‌ها و خواسته‌های آنها توجه کرد و با استفاده از روش‌های نوین و خلاقانه، برنامه‌های بسیج را به روزرسانی کرد.

راهکار‌های جذب جوانان به فرهنگ بسیج در فضای مجازی

فضای مجازی امروزه به یکی از مهم‌ترین ابزار‌های ارتباطی و اجتماعی تبدیل شده است و نقش بسزایی در شکل‌دهی افکار و رفتار نسل جوان ایفا می‌کند. بسیج نیز به عنوان نهادی که با جوانان در ارتباط است، می‌تواند از این فضا برای جذب و تعامل با آنها استفاده کند.

فضای مجازی به جوانان امکان دسترسی آسان و سریع به اطلاعات و اخبار را می‌دهد و بستری برای تعامل دو طرفه بین بسیج و جوانان فراهم می‌کند.

بسیاری از جوانان با زبان و ابزار‌های فضای مجازی آشنا هستند و این فضا برای آنها جذاب‌تر است، بسیج باید با جوانان در فضای مجازی به «زبان مشترک» در فضای مجازی می‌تواند انواع مختلف محتوا از جمله متن، تصویر، ویدئو و صوت را تولید و منتشر کرد که این امر به جذابیت بیشتر محتوای مجازی کمک می‌کند. اخبار و اطلاعات در فضای مجازی با سرعت بسیار بالایی منتشر می‌شوند که این امر به بسیج امکان می‌دهد تا به سرعت به رویداد‌های محلی، ملی و جهانی واکنش نشان دهد و جوانان را همراه خود کند. در این راستا چند راهکار عملی مطرح می‌شود:

ایجاد صفحات فعال در شبکه‌های اجتماعی: ایجاد صفحات فعال علاوه بر پیام رسان‌های داخلی، در شبکه‌های اجتماعی خارجی مانند اینستاگرام، تلگرام، توییتر و یوتیوب و ... تولید و نشر محتوای جذاب و مرتبط با علایق جوانان را گستره و موثر می‌کند.

استفاده از اینفلوئنسر‌های جوان: از همکاری با اینفلوئنسر‌های جوان برای معرفی فعالیت‌های بسیج و جذب مخاطبان بیشتر نباید غافل بود. 

برگزاری مسابقات و چالش‌های آنلاین: برگزاری مسابقات و چالش‌های آنلاین در حوزه‌های مختلف مانند عکاسی، فیلم‌سازی، طراحی و ... برای جذب جوانان خلاق و مستعد، خاصیت جذب کنندگی دارد.

ایجاد گروه‌های گفت‌و‌گو: ایجاد گروه‌های گفت‌و‌گو در شبکه‌های اجتماعی برای بحث و تبادل نظر درباره مسائل مختلف و ایجاد ارتباط بین بسیجیان و جوانان، از الزامات است.

تولید محتوای تصویری و ویدئویی: تولید محتوای تصویری و ویدئویی جذاب و کوتاه برای جذب مخاطبان بیشتر در صدر اولویت هاست.

استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی: طراحی و توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی با مزیت‌های ویژه برای ارائه خدمات مختلف به بسیجیان و جذب جوانان می‌تواند در تسریع و تسهیل این اهداف راهگشا باشد.

همکاری با استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان: همکاری با استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه ابزار‌ها و فناوری‌های جدید در این راستا، می‌تواند انحصار‌ها را بشکند و بسیج را در مرز دانش و فناوری‌های حوزه پیشتاز نماید.

از این روی تاکید می‌شود؛ بسیج به عنوان نهادی با پیشینه تاریخی و ارزش‌های خاص خود، همواره با چالش‌هایی در زمینه ارتباط بین نسل‌های مختلف مواجه بوده است. تفاوت در نگرش‌ها، ارزش‌ها، سبک زندگی و همچنین پیشرفت‌های تکنولوژیکی، از جمله عواملی هستند که بر این ارتباط تأثیر می‌گذارند؛ و فضای مجازی فرصت‌های بی‌نظیری را برای بسیج فراهم کرده است تا بتواند با نسل جوان ارتباط برقرار کند و آنها را به فعالیت‌های خود جذب کند. با استفاده از راهکار‌های مناسب و خلاقانه، بسیج می‌تواند در فضای مجازی حضوری فعال داشته باشد و نقش مؤثری در شکل‌دهی افکار و رفتار جوانان ایفا کند. اما می‌بایست به اقضائاتی نیز توجه کافی داشته باشد. توجه به اینکه محتوای تولید شده باید متناسب با نیاز‌ها و علایق جوانان باشد. زبان استفاده شده در محتوا باید ساده و روان باشد تا برای همه قابل فهم باشد. پاسخگویی به سوالات و نظرات مخاطبان و ایجاد ارتباط مستمر و دو طرفه بسیار مهم است. بسیج باید همواره به روز باشد و از آخرین فناوری‌ها و ابزار‌های موجود در فضای مجازی استفاده کند.