سمیه خلیلی-در آستانه نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش‌ها و گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال صدور قطعنامه‌ای جدید علیه ایران شدت گرفته است. این گزارش‌ها به ویژه در پی بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به صحنه سیاست ایالات متحده و رویکرد‌های خصمانه‌تری که وی در قبال ایران دنبال کرده، به اوج خود رسیده است. به نظر می‌رسد که کشور‌های غربی به ویژه ایالات متحده و متحدان اروپایی آن، قصد دارند با استفاده از مجامع بین‌المللی فشار بیشتری بر ایران وارد کنند، در حالی که جمهوری اسلامی همواره بر حق خود برای ادامه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز تأکید کرده است.

در نشست شورای حکام که قرار است از ظهر امروز چهارشنبه برگزار شود، انتظار می‌رود کشور‌های غربی بار دیگر تلاش کنند تا ایران را به خاطر آنچه که «نقض تعهدات هسته‌ای» خوانده می‌شود، تحت فشار قرار دهند. در حالی که ایران به‌طور مستمر اعلام کرده است که برنامه هسته‌ای این کشور تحت نظارت دقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد و تمامی اقدامات ایران در چارچوب معاهده ان‌پی‌تی صورت می‌گیرد، اما رویکرد‌های خصمانه و عدم پذیرش ایران به عنوان یک بازیگر مشروع در عرصه جهانی از سوی آمریکا و متحدانش، این نگرانی‌ها را تقویت کرده است.

سایه بازگشت ترامپ بر سر شورای حکام

یکی از عواملی که این فشار‌ها را تشدید کرده، بازگشت احتمالی ترامپ به سیاست‌های خود در قبال ایران است. ترامپ که در دوران ریاست‌جمهوری خود یکی از بزرگترین تصمیمات سیاسی خود را اتخاذ کرد و برجام را به طور یک‌جانبه لغو کرد، سیاست «فشار حداکثری» را علیه ایران به اجرا گذاشت. این سیاست که به تشدید تحریم‌ها و برخی محدودیت‌های اقتصادی علیه کشورمان منجر شد، نه تنها به هدف تغییر رفتار ایران در زمینه هسته‌ای یا سیاست‌های منطقه‌ای این کشور نرسید، بلکه منجر به افزایش تنش‌ها در منطقه خاورمیانه شد. 

بی‌نتیجه شدن فشار حداکثری تحریم‌ها علیه ایران 

تحریم‌ها که قرار بود ایران را به تسلیم وادار کند، در واقع نتیجه‌ای عکس به دنبال داشت و به اذعان بسیاری از کشور‌های غربی موجب تقویت همه جانبه کشورمان در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی شد. علاوه بر این، بازگشت ترامپ به سیاست فشار حداکثری نه تنها ایران را در مسیر مقاومت بیشتر سوق داد، بلکه باعث تقویت استقلال کشور در بسیاری از حوزه‌ها گردید. ایران توانست با توجه به شرایط اقتصادی سخت و تحریم‌های شدید، به سرعت برنامه‌های هسته‌ای خود را با موفقیت به پیش ببرد و در زمینه‌های صلح آمیز هسته‌ای فعالیت‌های خود را گسترش دهد.

نکته جالب توجه این است که حتی خود کشور‌های غربی اخیراً اذعان کرده‌اند که سیاست‌های فشار حداکثری علیه ایران هیچ‌گونه فایده‌ای در دستیابی به اهداف آنها نداشته است. مقامات و تحلیلگران اروپایی به صراحت اعلام کرده‌اند که تحریم‌ها نه تنها نتوانسته خللی در نظام و ساختار‌های مختلف کشورمان وارد کند، ایران را در ادامه مسیر سیاسی و اجتماعی خود مصمم‌تر از گذشته کرده است. در این بین، بسیاری از مقامات غربی به این نتیجه رسیده‌اند که ادامه این مسیر به هیچ‌وجه منجر به تغییرات مطلوب نخواهد شد و در واقع ایران را در موقعیت‌های قوی‌تری قرار خواهد داد.

در این شرایط، با توجه به بازگشت ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات متحده و ادامه سیاست‌های فشار حداکثری، کشور‌های غربی دوباره به فکر تشدید فشار‌ها و اعمال قطعنامه‌هایی جدید علیه ایران در شورای حکام و دیگر مجامع بین‌المللی افتاده‌اند. با این حال، این سیاست‌ها نه تنها موفق به دستیابی به اهداف غربی‌ها در زمینه محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران نشده است، بلکه موجب افزایش بی‌اعتمادی کشور‌های مختلف به این سیاست‌ها و عدم تمایل به پیروی از تحریم‌ها شده است.

تقویت روابط ایران با شرق

در سطح جهانی، بسیاری از کشور‌ها به ویژه در منطقه خاورمیانه و آسیای شرقی، نه تنها از سیاست‌های تحریمی علیه ایران حمایت نکرده‌اند، بلکه حتی برخی از آنها با ارائه کمک‌های اقتصادی و تجاری به ایران، نشان داده‌اند که به قدرت اقتصادی و استراتژیک ایران در منطقه احترام می‌گذارند. این تحولات نشان می‌دهد که سیاست‌های تحریمی که ترامپ و برخی از کشور‌های غربی دنبال کرده‌اند، در دنیای امروز به شدت با چالش‌های جدیدی روبه‌رو هستند و بسیاری از کشور‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تحریم‌ها به هیچ وجه در برابر ایران کارآمد نبوده‌اند.

در مجموع، در حالی که نشست فصلی شورای حکام در پیش است و کشور‌های غربی احتمالاً همچنان به دنبال فشار به ایران هستند، شاید یادآوری این نکته خالی از لطف نباشد که بازگشت به سیاست‌های ناکام ترامپ و تحریم‌های بیشتر علیه ایران هر بار به جای نتیجه دلخواه غربی‌ها به تقویت موضع داخلی کشور و گسترش همکاری‌های بین‌المللی با سایر کشور‌ها منجر شده است.