آیت‌الله لطف‌الله دژکام پیرامون «همایش بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای»، ضمن تشکر از دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای، جامعه المصطفی و حرم مطهر حضرت احمدبن موسی (ع) در برگزاری این همایش، گفت: این اجلاسیه سبب خواهد شد، بعد قرآنی رهبر عظیم الشأنمان که جزو شاخصه‌های اصلی شخصیت ایشان از پیش از انقلاب اسلامی تاکنون انقلاب بوده است بیشتر مورد توجه قرار گیرد و از این جهت نقش ایشان به عنوان الگو برای جامعه علمی تشیع و جهان اسلام اِن‌شاالله بیشتر واضح شود.

او ادامه داد: آنچه که مسلم است رهبر عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی به عنوان یک صاحب سبک و اسلوب ویژه‎ در کار قرآنی و تفسیر، از سال‌های پیش از انقلاب شناخته شده بودند، یعنی به نظر می‌رسد شخصیت ایشان به عنوان مفسر، قبل از شخصیت ایشان به عنوان یک فقیه، مطرح بوده و این مسئله خصوصا در حوزه مشهد که حیطه فعالیت ایشان در یک مدت قابل توجه‌ای بوده و بعدا در محیط‌های علمی تهران و قم مشهود و برداشت‌های عمیق ایشان از مفاهیم قرآن کریم در اذهان علماء و اهل فضل مطرح بوده است.

نماینده ولی فقیه در استان فارس با اشاره به کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن»، گفت: در سال‌های پیش از انقلاب، مجموعه جلسات ایشان در ماه‌های مبارک رمضان، که محور آن بحث قرآنی بوده است به صورت کتاب چاپ شده و مورد استفاده عموم است.

او در ادامه به اسلوب و سبک مقام معظم رهبری در زمینه تفسیر قرآن کریم، اشاره کرد و گفت: می‌دانید که هر کدام از مفسرین با توجه به نوع علائق، توانمندی‌ها و مهارت‌های خاص علمی که دارند، وقتی به اقیانوس بی‌کران قرآن می‌رسند، متناسب با آن توانمندی‌ها، از قرآن برداشت می‌کنند و به همین جهت تفاسیر ما به تفاسیر کلامی، تفاسیر فقهی، تفاسیر روایی و تفاسیر عرفانی تقسیم می‌شود. البته وقتی کسی با هر سلیقه به قرآن مراجعه می‌کند، دست پُر بر می‌گردد؛ یعنی این مائده الهی که نزول پیدا کرده است، برای همه‌ی افراد، مطلب متناسب با سلیقه و ذوقشان دارد، اما رهبر عزیز ما در این راستا، سبک خاص خود را دارند، گرچه می‌دانیم که ایشان در فقاهت و در ادبیات عرب_که تفسیر‌های ادبی خود سِنخی از تفاسیر هستند_ نیز خبره هستند، خصوصا در زمینه ادبیات ایشان شاگرد ادیب نیشابوری بوده اند و واقعا توانمند هستند.

آیت الله دژکام، گفت: رهبر معظم انقلاب، نقاد ادبی هستند و در زمینه تفسیر می‌توانستند وارد این سبک و عرصه شوند، اما وقتی متون تفسیری رهبری را می‌خوانیم یا سخنرانی‌های ایشان را بررسی می‌کنیم، معمولا ایشان از آیات قرآن، استفاده و بهره برداری می‌کنند، ادبیات را حجاب و فیلتر نمی‌کنند که تفسیرشان از این کانال بگذرد، بلکه برای فهم عمیق‌تر قرآن کریم، ادبیات را ابزار می‌کنند و به همین شکل فلسفه را، که ایشان در این زمینه هم بحمد الله بسیار قَدَر هستند، لذا فلسفه حجاب نمی‌شود بلکه ابزار است.

او ادامه داد: بنده گاهی به تناسب اینکه مطالعات فلسفی داشته ام، در مطالبی که رهبری می‌فرمایند و از قرآن برداشت می‌کنند، دقت و بررسی کرده‌ام و می‌بینم که با برهان کاملا هماهنگ است و این ویژگی کار آقا است، ولی به نحوی نیست که بگوییم فیلسوفی این سخنان را گفته‌اند و می‌خواهند مطلب فلسفی ارائه دهند، بلکه رهبری می‌خواهند سخن قرآن را برای عموم مردم بیان کنند و وظیفه مفسر همین است، مفسر نمی‌خواهد فیلسوفی کند و می‌خواهد کلام خدا را بفهمد و بفهماند، برهان اگر در فهم کلام خدا کمک می‌دهد از آن استفاده می‌شود، اما لازم نیست بر جانب فهم آیات، غلبه کند.

امام جمعه شیراز، تفسیر قرآن با قرآن را از ویژگی‌های سبک تفسیری امام خامنه‌ای دانست و اظهار کرد: در بیان و توضیحات رهبری، اگر کسی اهل برهان باشد می‌فهمد که این حرف برهانی بود، اما هیچ وقت برهان، غالب نمی‌شود تا چهره تفسیر را به نفع فلسفه تمام کند، بلکه در خدمت قرآن می‌آید تا فهم عمیق تری ارائه گردد و اینکه از خود آیات قرآن استفاده می‌شود. این سبک را مرحوم علامه طباطبایی به نوعی مطرح کردند که تفسیر قرآن با قرآن باشد و این کار خیلی مهارت و آشنایی با مفاهیم و مضامین قرآنی می‌خواهد، که رهبری در این جهت هم خیلی زیبا آیه را بر آیه دیگری عرضه و در نهایت نتیجه‌گیری می‌کنند و این از توانمندی‌هایی است که بحمدالله در ایشان جمع شده است. خدای متعال به همه لطف کرده که بتوانند یک فهم خیلی عمیق از قرآن را با یک عبارت خیلی عامیانه و خودمانی دریافت کنند و این یکی دیگر از ویژگی‌های تفسیر ایشان است.

او با بیان اینکه تفسیر رهبر معظم انقلاب، قابل فهم برای عامه هست، گفت: مقام معظم رهبری مطلب را با بیان اصطلاحات پیچیده به سمتی نمی‌برند که عموم وقتی می‌شنوند متوجه نشوند و نیاز باشد کسی برای آنها توضیح دهد، بنده خصوصا در مباحث عرفانی می‌بینم که یک نکته خیلی ناب عرفانی را ایشان با زبانی بیان کرده که انسان اصلا در خط اصطلاح عرفانی نمی‌رود و نکته را می‌گیرد و این کار خیلی مهارت می‌خواهد؛ یعنی اگر کسی توانست حرف‌های بسیار عمیق را با بیانی بزند که عموم بفهمند، این اوج تسلط است وگرنه اصطلاحات را می‌توان پشت سر هم ردیف کرد. این جهت هم در تفسیرات و هم در بیانات ایشان خیلی برای بنده قابل توجه است و انسان به شعف می‌آید که حرف عالی عرفا را ایشان تبیین فرموده، اما از اصطلاحات سنگین استفاده نشده و مطلب از خود آیه برداشت می‌شود.

نماینده ولی فقیه در استان فارس، اظهار کرد: بنده به یاد دارم سابقا کتابی می‌خواندیم به نام «مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب» که امروز در حوزه‌ها دائر نیست و این کتاب روش تجزیه و ترکیب آیات قرآن را یاد می‌داد و بسیار کتاب پر بهره‌ای در این زمینه بود. وقتی این کتاب را می‌خواندیم ۱۱ جزء آیات قرآن، تجزیه و ترکیب و اِعراب آنها بیان شده است، در مقدمه این کتاب «ابن هِشام انصاری» که از دانشمندان ادبیات عرب در مصر بوده گفته است که آمده ام تا مروارید‌هایی که باید در عمق دریا صید کنید در ساحل در اختیار شما قرار دهم تا زحمت نکشید؛ همین تعبیر را شایسته است که پیرامون تفاسیر رهبر معظم انقلاب به کار ببریم که مروارید را صید می‌کنند، اما چنان به ساحل نشینان عرضه می‌کند که به راحتی در دسترس آنها باشد. این از توانمندی‌هایی است که خدای متعال به ایشان عنایت فرموده است و در سبک تفسیری ایشان قابل ملاحظه است؛ این همایشی که پیش رو داریم برای این شکل گرفته است که اهل و صاحبان فن بیایند و این نکات را دقیقا به فضلا و علمای شرکت کننده ارائه کنند و در همین عرصه توانمندی‌ها و جلوه‌گری‌های خاصی که تفسیر ایشان در بین عموم دارد نیز بیان شود.

او پیرامون مبنای تفسیر رهبر معظم انقلاب اظهار کرد: به عقیده بنده مبنای تفسیر ایشان، این است که «قرآن، کتاب زندگی بشر است» و قرآن برای تمام عرصه‌های زندگی بشر، مطلب دارد. اگر ما با این فرض سراغ قرآن بیاییم، یک قسمت هم عرصه حکمرانی می‌شود و انصافا در این باب هم ایشان این نوآوری دارند. کمتر آیه‌ای بوده که بنده به مناسبت‌های مختلفی که در عرصه حکمرانی پیش می‌آید بخواهم مطرح کنم و رهبری در موردش یک بحث زیبا و تازه‌ای نفرموده باشند. بنده خیلی اوقات نگاه که می‌کنم می‌بینم که رهبری آن برداشت عمیق و عالی خود در باب مسائل مربوط به اداره کشور و اجتماع و مسائل مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی را از نگاه قرآن کریم و با برداشت از آیات مبارک قرآن انجام داده اند.

نماینده ولی فقیه در استان فارس، در بخش دیگری از این مصاحبه با اشاره به تحت الشعاع قرار گرفتن بعد قرآنی رهبری گفت: ابعاد شخصیت وقتی زیاد است یک بُعد تحت الشعاع بُعد دیگری قرار می‌گیرد، طبیعی است کسی که رهبری سیاسی جهان اسلام را عهده دار می‌باشد، سایر ابعاد شخصیتی ایشان کمتر مورد توجه قرار گیرد، لذا شایسته است عزیزانی که در فضا‌های علمی و حوزه‌ها حضور دارند، بیشتر به آن ابعاد بپردازند. رهبری در همه مواضعی که دارند، مبانی تفکر و تصمیم‌گیری بر پایه دستورات قرآن را مدنظر دارند.

او با بیان اینکه آنهایی که دغدغه دین و حضور آن در عرصه تمدن امروز جهان را دارند، تفکرات مقام معظم رهبری در خصوص این مسئله، بسیار مفید فایده است و باید مرتب به آن پرداخته شود، گفت: بنده خدمت دبیر علمی کنگره صحبت می‌کردم و گفتم که باید اهداف کنگره را به صورت دقیق مشخص کنیم، هدف اصلی و هدف فرعی، سوال اصلی و سوال فرعی در هر کنگره‌ای واضح باشد و باید بدانیم دقیقا به چه هدفی می‌خواهیم دست پیدا کنیم. رهبر معظم انقلاب برای کنگره پانزده هزار شهید استان فارس فرمودند که ارزیابی کنید که چقدر موفق بوده اید؟ چه کسی می‌تواند ارزیابی کند؟ کسی که شاخص داشته باشد، شاخص را چگونه باید شناسایی کنیم؟ باید هدف را بشناسیم و شاخصه‌ها را متناسب با آن هدف معرفی و بعد ارزیابی کنیم. در کنگره هم قاعدتا ما باید اهداف خود را مدنظر قرار دهیم؛ برخی از اهداف جنبه پژوهشی دارد و کسانی که متخصص امر تفسیر هستند، باید به آن بپردازند.

آیت الله دژکام با بیان اینکه، توجه به جنبه ترویجی کنگره، بسیار حائز اهمیت است، گفت: مهم است که نگاه رهبری را به قرآن کریم و نوع برداشت‌هایی که انجام می‌دهند را به عموم کارشناسان علوم دینی و مخاطبان آن برسانیم تا با نوع نگرش، سبک کار و در نهایت آرای رهبری آشنا شوند. آراء، منطبق بر یک مبانی اندیشه‌ای هستند که اگر آن مبانی را به هر کسی آموزش دهید، پیرو رهبری خواهد بود. امروز رأی مقام معظم رهبری حجت است، همان‌طور که در زمان امام خمینی (رحمت الله علیه)، رای امام (ره) حجت بود و خود مقام معظم رهبری (دام ظله)، نسبت به رای ایشان تسلیم بودند. 

او با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب، در مبانی اندیشه قرآنی و اینکه قرآن، امروز پاسخگوی نیاز بشر است حرف دارند، ادامه داد: از این جهت بنده احساس می‌کنم که جامعه ما نیاز به این کار ترویجی دارد که عده‌ای این اندیشه‌های والای رهبری را تبیین کنند. ممکن است در مواردی مسئله گفتمانی باشد و برخی موارد، پارادایمی است و مقداری این متفاوت است و دیسکورس یا گفتمان با پارادایم یا مبانی متفاوت است. رهبری دستوراتی در زمینه اجرایی شدن قرآن دارند که سوای اندیشه‌های قرآنی حضرت آقا است و برای عملیاتی شدن کلام قرآن می‌باشد. رهبری برای تعلیم و فهم قرآن کریم، دستورات مفصلی دارند و اینکه ما چقدر موفق بوده ایم، بماند ولی ایشان در یک برهه، ده میلیون حافظ قرآن را مطرح فرمودند یعنی همه با قرآن باید اینگونه آشنا شوند، اگر می‌خواهیم قرآن کریم را عملیاتی و اجرایی کنیم، از همان مرحله «یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ...»؛ «تا آیاتش را بر آنها بخواند»؛ شروع می‌شود که خوب قرائت کردن، حفظ کردن و فهمیدن است که همه مقدمه و قبل از تفسیر است و در ادامه وقتی مفاهیم را شناختیم، دیگر در یک جا‌هایی باید نقاب از چهره عروس قرآن به تعبیر شعرا برداشته شود و این کار مفسران است و در این عرصه هم رهبری کار مفصلی انجام داده اند. ما به صورت مستمر می‌بینیم که مقام معظم رهبری در صحبت‌ها و سخنرانی‌ها از قرآن شروع و در ادامه توضیح می‌دهند و تبیین می‌کنند و برداشت‌های نو و تازه ارائه می‌دهند. خداوند به ایشان سلامتی و طول عمر دهد که بیشتر بهره‌مند شویم و به شما توفیق دهد که کار کنید و بالاخره ما باید کار تحقیقی، ترویجی و آموزشی را به شکل‌های مختلف پیگیری کنیم و اِن‌شاءالله خدا کمک می‌دهد و به جا‌های خوبی می‌رسیم.

نماینده ولی فقیه در استان فارس، در پایان ضمن تشکر از حرم مطهر حضرت احمدبن موسی الکاظم علیهماالسلام در برپایی چنین همایش‌هایی گفت: انصافا از حضرت آیت الله کلانتری در این نوع کار‌ها باید بیشتر فیض برده شود و ایشان در این زمینه یک عمر کار کرده اند و در کار‌های علمی و برگزاری همایش‌ها و مدیریت آن چیره‌دست هستند و باید از حضور ایشان، حسن استفاده کنیم.