مدرسه عشایری یا مدرسه سیار عشایری، به نوعی از مدرسه گفته می‌شود که از گذشته‌های دور در جامعه عشایری رواج داشته است. این مدرسه معمولاً در چادر برپا می‌شود و معلم آن همراه با ایل کوچ می‌کند.

طبق اسناد معتبر، بنیانگذار و پدر آموزش عشایری حداقل از ۷۰۰ سال پیش «سلطان محمد خدابنده الجایتو» بوده است. به دستور وی مدرسه سیار ایجاد شد که همراه با اردوی سلطان در ییلاق و قشلاق در حرکت بود، بنابراین مدرسه متحرک به وجود آمد.

 در سال ۱۳۳۰ مدارس سیار عشایری در استان کهگیلویه و بویراحمد به وسیله «دکتر محمود حسابی»، به شکل رسمی پایه‌گذاری شد و بعد از آن نیز در انقلاب اسلامی این فعالیت‌ها و مدارس عشایری در ابعاد گسترده، به وسیله اداره آموزش و پرورش عشایری توسعه پیدا کرد و مدارس عشایری فراوانی ایجاد شد.

مدرسه عشایری باید سبک و قابل حمل باشد. یک چادر کوچک برای نشستن ۲۰ کودک، یک فرش، یک تخته سیاه، یک میز برای معلم و کتاب برای این مدرسه سیار کافی است. چنین مدرسه‌ای در مدت ۱۰ دقیقه قادر به بارگیری خواهد بود.

میثم رضازاده چگینی، مدیر اداره آموزش و پرورش عشایر استان فارس در پاسخ به این سوال که اکنون چند مدرسه عشایری و کپری در استان فارس وجود دارد؟

امروز در استان فارس مدرسه کپری نداریم، اما ۵۳۵ مدرسه عشایری داریم که در ۳ مقطع ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم به صورت شبانه‌روزی فعال هستند. این مدارس در استان فارس، بوشهر و بخش‌ها و روستای دیگر فعالیت می‌کنند.

مدارس عشایری با ۲ ویژگی کوچندگی و پراکندگی شناخته می‌شوند. امروز بیش از ۲۹۵ مدرسه چادری داریم که در ۴ فصل سال دایر هستند؛ تعدادی مدرسه کانکسی داریم که امسال آنها را تبدیل به مدارس ساختمانی می‌کنیم و بقیه مدارس هم ساختمانی هستند که به صورت مدارس شبانه‌روزی اداره می‌شود.

آیا در مدارس عشایری کمبود نیرو وجود دارد؟

 در سال تحصیلی جاری در مدارس عشایری کمبود نیرو نداریم. در ۳ سال گذشته نیرو‌های جدیدی که وارد آموزش و پرورش شدند، بخش قابل توجهی از نیاز ما را تأمین کردند. اکنون از نظر نیرو در شرایط عالی نیستیم و کمبود نیرو احساس می‌شود، اما خیلی حاد و اضطراری نیست. امسال برای اولین بار در فارس مدرسه و کلاس بدون معلم نداشتیم.

چه تعداد مدرسه عشایری در سال جاری به بهره‌برداری خواهد رسید؟

ان‌شاءالله تا پایان آبان‌ماه ساخت نزدیک به ۵۵ الی ۶۰ مدرسه تمام خواهد شد. چالش‌هایی در خصوص مدارس چادری وجود دارد که باید همراه دانش‌آموز و خانوار کوچ کنند تا بتوانند بچه‌ها را از لحاظ تحصیلی پوشش دهند.

تمام تلاشمان را کردیم تا بتوانیم با یک سازوکار مناسب، شرایط تحصیل را فراهم کنیم. مدارس چادری به دلیل کوچ مداوم عشایر باید به همراه ایل کوچ کنند و در مسیر کوچ به امر تحصیل دانش‌آموز بپردازند.

آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل چه تعدادی است؟

این آمار هنوز به‌روزرسانی نشده است، اما همه ساله نسبت به مناطق دیگر آمار بازمانده از تحصیل در بین عشایر بیشتر است. برای کاور کردن دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل کار‌های مختلفی انجام می‌شود که این نقص را جبران کند، لذا به تناسب با آمار‌های جدید شروع به سیاست‌گذاری خواهیم کرد.

کمتر از ۱۰ درصد از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل را نتوانستیم متقاعد و جذب کنیم، اما بسیاری از دانش‌آموزان عشایر را متقاعد کردیم تا به پای درس و مشق بیایند و بسیاری از دانش‌آموزان عشایر را در قالب مدارس شبانه‌روزی پوشش دادیم.

آموزش و پرورش فارس چقدر از نخبه‌های عشایر حمایت می‌کند؟

حمایت‌های خوبی از دانش‌آموزان و نخبه‌های عشایر می‌شود. در سال تحصیلی جاری ۲۰ میلیارد تومان تجهیزات به مدارس عشایری برای تحقق عدالت آموزشی اختصاص یافت. اعتبار این تجهیزات عمدتاً از سازمان برنامه و بودجه، سازمان نفت و گاز و اداره کل آموزش و پرورش فارس تأمین شده است، اما با همه اینها نقایصی هم وجود دارد. به ۲ دلیل کوچندگی و پراکندگی عشایر، استهلاک تجهیزات این مدارس بالا است و نیاز به به‌روزرسانی و نوسازی دارند که باید هر ساله اتفاق بیفتد.

در بحث قوانین بالادستی اشکالات و چالش‌هایی در آموزش و پرورش عشایری داریم. بند و لوایحی که بتواند چالش‌های آموزش و پرورش عشایری را ببینند خوب صورت نگرفته است. بحث سهمیه دانش‌آموزان عشایری در کنکور یک امر بسیار ضروری است و بحث سهمیه جامعه عشایری در استخدام‌ها که در این موضوع نیز چالش وجود دارد.

 این جامعه محدودیت فضای فیزیکی، امکانات، محدودیت دسترسی به رسانه و اطلاعات دارد که باعث می‌شود نتواند در رقابت با سایر اقشار در روستا یا شهر آن‌گونه که بقیه دانش‌آموزان به امکانات دسترسی دارند رقابت کند و نیاز است که سهمیه ویژه‌ای برای آنها دیده شود. اما به صورت کلی توجه خوبی به دانش‌آموزان عشایری شده است.

انعطاف در برنامه‌ها و تناسب‌سازی با شرایط جامعه عشایری، بومی کردن نیروی انسانی در فعالیت‌های مرتبط با عشایر، فرهنگ‌سازی برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در عشایر، عدالت آموزشی و پرورشی و برابرسازی فرصت‌های آموزشی، تأسیس و توسعه مراکز دارالقرآن عشایری، ترویج و توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی، توسعه فعالیت‌های ورزشی در مدارس عشایری بین دانش‌آموزان، کیفیت‌بخشی به روش‌های یاددهی و یادگیری معلمان و دبیران مدارس عشایری، محوریت دانش‌آموز و مدرسه در آموزش عشایری، توسعه مدارس عشایری در استان و ارائه خدمات آموزشی و پرورشی و بهره‌مندی این دانش‌آموزان از سرانه خاص مدارس عشایری و سهمیه کنکور و اشتغال می‌تواند در جذب این قشر از جامعه ایرانی که بسیار فعال، پویا و گا‌ها با استعداد‌های درخشان هستند، کمک کند.