صنعت نوغانداری با قدمت ۲۶۰۰ ساله یکی از فعالیت‌های دیرین حوزه کشاورزی و میراث کهن فرهنگی و اقتصادی کشور است که بنابر آمارهای موجود، ایران هشتمین تولیدکننده ابریشم جهان است که افزایش قیمت خرید پیله ابریشم در سال های اخیر از علل اصلی رونق و احیای این صنعت محسوب می شود.

علی رغم پتانسیل و ظرفیت بالای صنعت فرش دستباف کشور، اما طی سال های اخیر شرایط تحریم صادرات را با چالش هایی روبرو کرده است، درحالیکه سال‌ها پرچمدار فرش جهان بودیم. بنابراین نیاز فعلی سالانه نخ ابریشم نسبت به سال های پررونق صادرات فرش کاهش یافته است به طوریکه حداکثر ۶۰۰ تن نخ ابریشم در سال مورد نیاز این صنعت است که نیمی از آن از طریق تولید داخل و مابقی واردات تامین می شود. 

با وجود آنکه هنر فرش بافی در ایران به هزاران سال پیش باز می‌گردد و فرش دستباف در تمام دنیا با نام ایران شناخته می شود، اما صادرات فرش طی ۲ دهه اخیر بدلیل شرایط تحریم به یک دهم رسیده است به طوریکه بنابر آمار صادرات فرش از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار به حدود ۵۰ میلیون دلار در سال گذشته است که با توسعه صنعت نوغانداری و تامین خودکفایی ۱۰۰ درصدی نخ ابریشم‌ مورد نیاز در داخل انتظار می رود که رونق صادرات فرش مجدد از سرگرفته شود‌.

سالانه ۶۰۰ تن نخ ابریشم مورد نیاز کشور است

 رضا صورتی زنجانی رئیس مرکز تحقیقات ابریشم کشور گفت: با توجه به استقبال بی نظیر نوغانداران از قیمت پیله، امکان خودکفایی نخ ابریشم در داخل وجود دارد چراکه در گذشته فروش پیله بدلیل نازل بودن قیمت ها، تکاپوی زحمات نوغانداران را نمی داد، اما امروز بدلیل قیمت پیله بالای ۴۰۰ هزارتومان تا حدودی هزینه های تولیدی جبران می شود.

او با بیان اینکه سالانه ۴۵ هزارجعبه تخم نوغان در کشور مصرف می شود، افزود: بنابر آمار سالانه ۱۷۰۰ تا ۲ هزارتن پیله کرم ابریشم تولید می شود که از این میزان کمتر از ۳۰۰ تن معادل ۲۵۰ تا ۲۷۰ تن نخ ابریشم در داخل تولید می شود.

صورتی زنجانی با بیان اینکه سالانه ۶۰۰ تن نخ ابریشم مورد نیاز کشور است، گفت: بنابر آمار سالانه نیمی از ابریشم‌ در داخل تامین و نیمی وارد می شود. با توجه به تحریم‌های ظالمانه، صادرات فرش رونق ۲ تا ۳ دهه گذشته ندارد، براین اساس حداکثر نیاز سالانه نخ ابریشم ۶۰۰ تن است و قطعا با رونق صادرات، میزان نخ ابریشم مورد نیاز افزایش می یابد.

رئیس مرکز تحقیقات ابریشم کشور قیمت هرکیلو نخ ابریشم وارداتی را بالای ۴ تا ۵ میلیون تومان اعلام کرد و افزود:  بنابر آمار سالانه بیش ۱۵ میلیون دلار ارز معادل بیش از هزار میلیارد تومان برای تامین ۴۰ تا ۵۰ درصد کسری نخ مورد نیاز صنعت فرش از کشور خارج می شود، درحالیکه با افزایش تولید پیله و نخ، وابستگی در تامین نخ وارداتی مورد نیاز صنعت فرش کاهش می یابد.

بسیاری از کارشناسان براین باورند که با تداوم سیاست های حمایتی دولت در ارائه تخم نوغان و نهال توت یارانه ای و افزایش بهره وری توتستان های فعلی امکان دستیابی به خودکفایی وجود دارد، البته تولید نهال های جدید و احیای توتستان ها به خودکفایی سرعت می بخشد.

نیمی از نخ ابریشم مورد نیاز از طریق واردات تامین می شود

آمارها حاکی از آن است که در دهه ۸۰ و ۹۰  تولید داخلی نخ ابریشم به ۲۸ درصد نیاز کشور متاثر از عوامل عدیده به ویژه کاهش شدید تعرفه واردات نخ ابریشم رسید که خوشبختانه طی سال‌های اخیر با افزایش حمایت ها شاهد رونق مجدد این حرفه شده ایم به طوریکه ارتقای خودکفایی تولید داخل از ۲۸ درصد به ۵۲ درصد رسیده است.

در ادامه مجید فرزانه رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور گفت: براساس آمار در ۳۱ استان کشورحدود ۱۶۲۵ تن پیله ابریشم تولید کردیم که ۲۶۰ تن نخ خام از این میزان بدست می آید که این رقم نیمی از نیاز صنعت فرش کشور را تامین می کند.

او با بیان اینکه ۵۰ درصد نخ ابریشم‌ مورد نیاز از طریق واردات تامین‌می شود، افزود: برای تحقق خودکفایی و بی نیازی از واردات در این حوزه نیاز به زیرساخت ها داریم تا بتوانیم با افزایش پرورش به تولید ۳۲۰۰ تن پیله ابریشم دست یابیم، در این راستا بنابر برنامه ریزی های صورت گرفته برای احیای توتستان و ایجاد توتستان های جدید تفاهم نامه ای معاونت امور دام با معاونت آبخیزداری کشورانجام داده است که سالانه یک میلیون تن نهال تولید شود.

 فرزانه گفت:  باتوجه به شرایط فعلی برنامه سالانه بر آن است که با افزایش توتستان ها و تخم نوغان طی یک برنامه ۵ ساله بتوانیم ۵۰ درصد کسری نیاز کشور را تامین کنیم به طوریکه در تامین نخ ابریشم مورد نیاز صنعت فرش از واردات بی نیاز شد.

 بنابر آمار در شرایط کنونی بیش از نیمی از ابریشم مورد نیاز صنعت فرش دستباف به عنوان هنر دیرینه ایرانیان در داخل تولید و مابقی از طریق واردات تامین می شود که با اتخاذ برخی سیاست ها مسئولان بدنبال خوداتکایی ۱۰۰ درصد تامین نخ ابریشم مورد نیاز صنعت فرش در برنامه هفتم هستند تا براین اساس از خروج سالانه ۱۵ میلیارد دلار ارز جلوگیری شود.

خبرنگار: آزاده محبی