در روز‌های خودنمایی گوزن‌های قرمز نر برای پیدا کردن جفت در گوشه و کنار جنگل‌های هیرکانی، نگرانی دوستداران محیط زیست و حیات‌وحش از حضور شکارچیان غیرقانونی به اوج رسیده است.

گوزن قرمز از جمله نماد‌های تنوع زیستی جنگل‌های هیرکانی و از گونه‌های حمایت‌شده محسوب می‌شود و مناطق جنگلی و بلند گلستان از جنگل‌های بندرگز و نوکنده در غرب تا پارک ملی گلستان در شرق از مهمترین زیستگاه‌های این گونه به شمار می‌رود.

گاوبانگی، جفت‌گیری مرال‌هاست که از شهریور آغاز می‌شود و به مدت یک ماه ادامه دارد و در این دوره مرال‌های نر با درآوردن صدایی بسیار بلند مرال‌های ماده را به مراسم جفت‌گیری و مرال‌های نر را به مبارزه می‌طلبند، این صدای بلند که از فواصل بسیار دور هم شنیده می‌شود به دلیل شباهتش به صدای گاو به گاوبانگی شهرت پیدا کرده است.

طبق رسم هر ساله به گفته وحید خیرآبادی معاون اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان، امسال در مجموع ۲۸ چادر گاوبانگی به صورت ثابت در پارک ملی گلستان و مناطق حفاظت‌شده جهان نما، هیرکانیا و لوه و بعضی از زیست‌گاه‌های آزاد مثل محدوده جنگلی بندرگز، دهنه زرین گل و دهنه محمدآباد علی‌آبادکتول و منطقه شش آب رامیان مستقر شد.

دوستداران محیط زیست خواستار بیشترشدن تعداد چادر‌های گاوبانگی به چند برابر شده و تاکید کردند فعالان این بخش با جان و دل آمادگی کامل برای همراهی با محیط بانان در برپایی چادر‌ها و حضور در جنگل‌های هیرکانی برای نگهداری از مرال‌ها را دارند و تمام وسایل مورد نیاز از لباس و کفش تا دوربین فیلم برداری و یا عکاسی و خورد و خوراک خود را فراهم می‌کنند.

علاوه بر آن با تاکید بر اینکه لازمه حمایت از محیط زیست، حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی آن است خواستار بیشترشدن بیش از پیش تاوان شکار حیوانات از جمله مرال‌ها در کنار بکاربردن تنگناهی اجتماعی برای بزهکاران شدند چرا که شکارچیان بزهکار با سوء استفاده از موسم جفت گیری به پیروی صدای مرال‌های نر تلاش دارند مرال‌های ماده را برای شکار به سمت خود بکشانند.

محیط‌بانان و دوستداران محیط زیست برای جلوگیری از شکار مرال‌های قرمز توسط شکارچیان بزهکار به صورت شبانه‌روزی با جاگرفتن در چادر‌ها و گشت‌زنی در جایگاه‌های جنگلی گلستان، نگهداری از این گونه را تا پایان موسم گاوبانگی در اواخر مهر انجام می‌دهند.

به گفته رییس پارک ملی گلستان، مرال یا همان گوزن قرمز بالغ نزدیک به ۱۳۷ سانتی‌متر بلندی دارد و وزنی بین ۲۳۰ تا ۳۲۰ کیلوگرم پیدا می‌کند و یکی از ویژگی‌های آن شاخ‌های بلند و محکم است که به ۱۲۰ سانتی‌متر نیز می‌رسد و در موسم گاوبانگی جفت‌گیری می‌کند و پس از دوره هشت ماهه بارداری در فصل بهار یک تا ۲ نوزاد به‌دنیا می‌آورد.

احمد رادمان با تاکید بر اینکه گاوبانگی یکی از مراحل مهم و حیاتی در زندگی مرال بشمار می‌رود و بقا و تولید مثل مرال به این دوره وابسته است، بیان کرد: گوزن قرمز گونه‌هایی در حال انقراض هستند که بقای آنها تا حد زیادی به آگاهی و مسوولیت‌پذیری انسان بستگی دارد.

استفاده از ۳۰۰ همیار طبیعت در چادر‌های گاوبانگی پارک ملی گلستان

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان هم با قدردانی از اعلام آمادگی مردم برای همکاری در استقرار چادر‌های گاوبانگی، گفت: با بازتاب تجربیات خود در رابطه با بهره‌گرفتن از گنجایش دوستداران محیط زیست در سرشماری و نگهداری از مرال‌ها در موسم گاوبانگی در پارک ملی گلستان، سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۱۴۰۰ این رویکرد را به صورت شیوه‌نامه گردآوری و دستور داد.

وحید خیرآبادی افزود: در شیوه‌نامه همکاری جوامع محلی و دوستداران محیط زیست در زمینه نگهداری مسائل گوناگونی مطرح شده که از جمله آن کمک گرفتن از افراد آشنا با حیات وحش و گونه‌های جانوری آن است.

وی ادامه داد: اولویت خود را در این رابطه استفاده از دانشجویان رشته‌های مهندسی منابع طبیعی و محیط زیست قرار دادیم چرا که در کنار گذراندن دوره کارورزی بدون نیاز به فراگیری آموزش، یک سری اطلاعات اولیه نسبت به حیات وحش دارند و در مرحله بعدی کوهنوردان، طبیعت گردان و عکاسان را به این فهرست اضافه کردیم.

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: امسال برای نخستین بار با همکاری موسسه حفاظت حیات وحش شیردال، یک بازه زمانی را برای ثبت نام از علاقمندان در تارنمای موسسه برگزیدیم که نتیجه آن اعلام آمادگی ۳۰۰ نفر بود تا هر کدام به مدت سه شبانه روز در کنار نیرو‌های محیط بانی با حضور در ۱۰ چادر گاوبانگی استوار در پارک ملی گلستان برای نگهداری از مرال‌ها کمک کنند.

خیرآبادی افزود: این افراد با داشتن تمام ابزار‌های مورد نیاز مانند جیره غذایی، کفش و لباس مناسب و دوربین عکاسی و فیلم‌برداری به عنوان همیار طبیعت با حضور در چادر‌های گاوبانگی همراه با محیط بانان در تلاش برای نگهداری و تصویرگری از فریاد مستانه مرال‌ها و صحنه‌هایی از جفت‌گیری آنان هستند.

وی مهمترین هدف در موسم گاوبانگی را ایجاد آرامش برای جفت‌گیری مرال‌ها دانست و بیان کرد: امسال علاوه بر حضور ۱۳۰ محیط‌بان، حدود ۳۰ تا ۴۰ نفر از کارشناسان اداری، ۳۵۰ همیار طبیعت در پارک ملی گلستان و سایر زیستگاه‌های مرال‌ها در استان برای انجام برنامه‌های دیده‌بانی و ثبت صدا‌های این گونه همکاری دارند.

وی تاکید کرد: با انتقال تجربیات موفق استفاده از دوستدران طبیعت برای نگهداری از مرال‌ها در موسم گاوبانگی در پارک ملی گلستان، تلاش داریم سال آینده این زمان در سطح گسترده‌تر برای دوستداران طبیعت در تمام زیستگاه گوزن قرمز در استان فراهم شود.

جریمه ۲ میلیارد و ۹۶۰ میلیون ریالی شکار مرال نر

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان با اشاره به بیشتر شدن بهای جانوران وحشی گفت: پیش از این تاوان شکار هر راس مرال نر ۴۵۰ میلیون ریال و مرال ماده سه برابر این عدد (یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون ریال) بود که امسال با بیشترشدن تاوان، اعداد به ترتیب به ۲ میلیارد و ۹۶۰ میلیون و هشت میلیارد و ۸۸۰ میلیون ریال رسید.

خیرآبادی افزود: علاوه بر بیشترشدن تاوان، باید با بهره‌گیری از تجربیات کشور‌های دیگر، بکاربردن تنگنا‌های اجتماعی مانند لغو پروانه بردن جنگ‌افزار یا پروانه شکار همچنین لغو گواهینامه رانندگی برای شکارچیان بی‌پروانه بکاربرده می‌شود.

  پارک ملی گلستان در سال ۱۳۳۶ شمشی با نام «آلمه و ایشکی» مورد حفاظت قرار گرفت و نخستین پارک ایران است که از سال ۱۳۵۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان یکی از ۵۰ ذخیره‌گاه محیط زیستی کره زمین ثبت شد.

این ذخیره‌گاه زیست کره به دلیل موقعیت جغرافیایی، توپوگرافی و رویشگاهی شامل طیف وسیعی از زیستگاه‌ها، اکوسیستم‌ها و رویشگاه‌های تپه ماهوری با عناصر شاخص ایرانی تورانی مانند درخت تاغ، گونه آهوی ایرانی، قوچ و میش، رویشگاه‌های هیرکانی با عناصری مانند درخت راش، گونه جانوری مرال و زیستگاه‌های کوهستانی با عناصری مانند درخت ارس و گونه‌های پلنگ ایرانی و کل و بز است.

مرال از خانواده گوزن‌ها و از بزرگترین گونه‌های جانوران علفخوار و زیستگاه طبیعی آن جنگل‌های هیرکانی شمال کشور است که به طور معمول به صورت گله‌ای زندگی می‌کند، ماده‌ها تک قلوزا هستند و طول دوران آبستن این حیوان به هشت و نیم ماه می‌رسد.

منبع: ایرنا