پایتخت‌نشینان طی شهریورماه سال جاری ۲۴ روز هوای قابل قبول و هفت روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس تنفس کردند که سه روز آلاینده ازن و چهار روز ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون موجب آلودگی هوا شده بود. بیشینه آلودگی هوای تهران طی این ماه، ۷ شهریور ثبت شد که در این روز غلظت آلاینده «ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون» به ۱۳۶ رسید.

همچنین در فصل تابستان سال جاری شهروندان تهرانی ۴۵ روز هوای قابل قبول، ۴۷ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز هوای ناسالم را تنفس کردند که ۷ مرداد با آلاینده شاخص ازن و غلظت هوا به ۱۷۱ رسید.

کیفیت هوای تهران طی شش ماهه اول امسال، پنج روز هوای پاک، ۱۲۲ روز شرایط قابل قبول، ۵۷ روز وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و دو روز شرایط ناسالم را ثبت کرد که بیشینه آلودگی هوای تهران ۷ مرداد با غلظت آلاینده «ازن» شاخص ۱۷۱ بود. تهرانی‌ها طی ۱۵ روز از نیمه اول امسال بیش از یک آلاینده را تنفس کردند.

وضعیت کیفیت هوای تهران طی ۶ ماه اول ۳ گذشته

طی ۱۸۶ روز ابتدایی سال ۱۴۰۲، آلاینده‌های ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون و ازن هر کدام طی ۲۶ روز و ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ میکرون طی ۱۰ روز فراتر از حد مجاز بودند. در بعضی از روز‌ها بیش از یک آلاینده به‌صورت همزمان در شرایط نامطلوب قرار داشتند.

سال گذشته پایتخت نشینان هشت روز هوای پاک، ۱۳۱ روز در شرایط قابل قبول، ۴۲ روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و ۵ روز در شرایط ناسالم را تجربه کردند.

بالاترین میزان آلودگی هوا طی این مدت ۵ شهریور ماه ۱۴۰۲ با آلاینده شاخص ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون با غلظت ۱۶۵ ثبت شد. طی این روز ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون نیز با شاخص ۱۲۶ در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت. بهترین کیفیت هوا طی ۶ ماه اول سال ۱۲ فروردین ماه با میانگین ۴۰ و آلاینده شاخص ذرات معلق کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون ثبت شد.

سال ۱۴۰۱ تهران کیفیت هوای بسیار ناسالم حتی خطرناک را تجربه کرد. طی شش ماه نخست سال ۱۴۰۱ کیفیت هوای تهران دو روز در شرایط پاک و ۹۴ روز در شرایط قابل قبول قرار داشت. ۷۹ روز شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس، هشت روز شرایط ناسالم، یک روز شرایط بسیار ناسالم و دو روز نیز شرایط خطرناک به ثبت رسید.

 طی این مدت آلاینده ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون در ۵۳ روز و ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ میکرون در ۲۰ روز فراتر از حد مجاز قرار داشتند و آلاینده ازن نیز ۴۷ روز در شرایط نامطلوب بود. در بعضی از روز‌ها بیش از یک آلاینده به‌صورت همزمان در شرایط نامطلوب هوا نقش داشتند.

شش ماه اول سال ۱۴۰۰، کیفیت هوای تهران، یک روز در شرایط ناسالم و ۳۱ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت. کیفیت هوای تهران در بقیه روز‌های نیمه اول سال گذشته در شرایط مجاز بود.

نیمه نخست سال ۱۴۰۰ ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون ۱۳ روز و ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ میکرون سه روز شرایط فراتر از حد مجاز بودند. آلاینده ازن نیز ۲۳ روز در شرایط نامطلوب قرار داشت.

از آلاینده‌های شاخص هوای تهران چه می‌دانیم؟

یکی از مهمترین آلاینده‌های شش ماه نخست سال «ازن» است. گاز ازن از ترکیب سه اتم اکسیژن ایجاد می‌شود و یک اکسید کننده قوی است. این گاز به‌طور مستقیم در هوا منتشر نمی‌شود بلکه توسط واکنش‌های شیمیایی بین اکسید‌های نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید ایجاد می‌شود. از این رو میزان ازن در تابستان و در وسط روز بیش از سایر مواقع است.

این آلاینده به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی در غلظت‌های بالا اثرات تخریبی بر مخاط و اندام‌های تنفسی انسان، جانوران همچنین بافت‌های گیاهان می‌گذارد و خطر مواجهه با میزان زیانبار ازن در ســطح زمین طی ماه‌های تابســتان به‌ویژه در ساعات آفتابی روز به بالاترین حد خود می‌رسد. این آلاینده همچنین باعث بروز مشکلات تنفسی در انسان از جمله درد قفسه سینه، سوزش گلو و چشم، سردرد، حملات آسمی، برونشیت و سایر بیماری‌های ریوی می‌شود. در مواجهه با ازن، کودکان در معرض بیشترین خطر هستند چراکه ریه‌های آنها در حال رشد و تکامل است و معمولاً فعالیت آنها در خارج از منزل، در زمانی که سطح ازن بالاست، زیاد است. 

ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون یکی دیگر از آلاینده‌های شاخص هوای تهران و دارای قطر ۲.۵ میکرون و یا کمتر است که تقریبا یک سی‌ام قطر موی انسان است و به عنوان ذرات ریز (fine) نیز شناخته می‌شود. ترکیب شیمیایی ذرات بسته به محل، زمان و آب و هوا متفاوت است و منابع انتشار آن شامل انواع فعالیت‌های احتراقی (وسایل نقلیه موتوری، نیروگاهی، سوزاندن چوب، و غیره) و فرایند‌های صنعتی خاص می‌شود. این ذرات هم به‌طور مستقیم ساطع می‌شوند و هم به شکل آلاینده ثانویه در جو شکل می‌گیرند.

به‌طور کلی عمده‌ترین منابع انتشار ذرات معلق نیز احتراق سوخت مانند سوزاندن زغال سنگ و چوب، خودرو‌های دیزلی فاقد فیلتر دوده، فرایند‌های صنعتی و کشاورزی و انتشار از خودرو‌ها است. مطالعات علمی متعدد درباره ذرات معلق نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض این آلاینده باعث بروز مشکلات زیادی می‌شود. مرگ زودرس در مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی، بروز حملات قلبی غیرکشنده، ضربات قلب نامنظم، ابتلا به سرطان ریه، تشدید آسم، کاهش عملکرد ریه و افزایش علائم تنفسی مشکلاتی است که آلودگی هوا برای سلامت انسان ایجاد می‌کند.

بنا بر آخرین سیاهه انتشار شهر تهران، در تهران سالانه بیش از ۱۰ هزار تن ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون تولید می‌شود. مطالعات سال ۲۰۱۸ بانک جهانی نیز نشان می‌دهد که آلودگی هوا سالانه ۲.۶ میلیارد دلار به تهران خسارت وارد می‌کند. این رقم برای کل کشور ۷ میلیارد دلار گزارش شده است.

گفتنی است که شاخص کیفیت هوا (AQI) به شش دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا "پاک"، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا "قابل قبول (سالم) یا متوسط"، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا "ناسالم برای گروه‌های حساس"، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا "ناسالم برای همه گروه‌ها"، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا "بسیار ناسالم" و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا "خطرناک" است.