قزل اوزن به معنی طلای روان رودخانه نام آشنای شمالغرب کشور است، این رودخانه پر آب‌ترین و طولانی‌ترین رودخانه شمال غرب کشور محسوب می‌شود که از کوه‌های چهل چشمه استان کردستان سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از استان‌های آذربایجان شرقی و زنجان در نهایت به عنوان اصلی‌ترین منبع تامین کننده آب سد منجیل، به این سد می‌ریزد.

پیش از این حجم آب رودخانه قزل اوزن به قدری زیاد بود که اهالی روستاهای اطراف مسیر این رودخانه به کاشت برنج و پرورش و نگهداری ماهی قزل آلا مشغول می شدند، اما خشکسالی‌های پیاپی و طولانی موجب شده است تا این رودخانه خروشان که در گذشته‌های نه‌چندان دور آن را رودخانه وحشی در فصل پاییز می‌نامیدند تا حدودی خشک شده و به یک رودخانه فصلی تبدیل شود.

خشکی رودخانه قزل اوزن معضلات فراوانی ایجاد کرده است که برای نمونه می‌توان به نبود آب کافی برای مساحت عظیمی از شالیزارهای حاشیه رودخانه و مراکز پرورش ماهی اشاره کرد، هرچند اقدامات مقطعی برای رفع این کمبود انجام گرفته است اما به نوعی "مسکن" محسوب می شود.

کمی بارش ها، خشکسالی، احداث چند سد مختلف بر روی این رودخانه، استفاده غیر مجاز و بی رویه کشاورزان از آب این رودخانه و بسیاری از عوامل دیگر می تواند برای همیشه عظمت این رودخانه عظیم را از بین ببرد.

قزل اوزن برای شهرستان طارم زنجان فقط یک رودخانه نبوده و نیست بلکه شاهرگ زندگی مردمانی است که شبانه روز در مزارع خود تلاش و زندگی را به معنای سخت آن تعریف می کنند.

کشاورزان این منطقه می گویند این رودخانه پر آبِ در سال های گذشته، هم اکنون حال خوشی ندارد، به طوری که پایین دست آن کاملا خشک شده و امیدی برای احیای آن نیست و یا شاید به سختی امکانپذیر باشد.

خشکسالی قزل اوزن به شرایط جوی و بارندگی بستگی دارد که در حال حاضر در آن آب جریان دارد منتهی مثل گذشته پر آب نیست.

مدیر دفتر حفاظت و مهندسی رودخانه های شرکت آب منطقه ای زنجان با بیان اینکه رودخانه قزل اوزن بزرگترین رودخانه استان به شمار می رود، گفت: این رودخانه از پنج شهرستان استان گذر می کند و جزو حوضه آبریز سفید رود محسوب می شود و عمدتا در طول سال جریان دارد.

علیرضا حاجی میری افزود:خشکسالی قزل اوزن به شرایط جوی و بارندگی بستگی دارد که در حال حاضر در آن آب جریان دارد منتهی مثل گذشته پر آب نیست اما اینکه بگوییم خشکسالی در رودخانه به وجود آمده درست نیست و به عبارتی کم آبی آن را شاهد هستیم.

وی در خصوص احتمال خشکسالی کامل رودخانه نیز اضافه کرد: اگر شرایط کاهش بارندگی ادامه داشته باشد ممکن است شاهد خشکسالی رودخانه باشیم البته نظارت بر رودخانه صورت می گیرد تا برداشت های بی رویه از طریق افراد سودجو و غیرمجاز اتفاق نیفتد.

این مسوول با بیان اینکه با توجه به کمبود بارش ها و خشکسالی‌های متوالی و کاهش آب رودخانه قزل‌ اوزن طی چند سال اخیر با پیگیری ها و برنامه ریزی های لازم، از سد آیدوغموش، آب خریداری شده است،گفت: این آب در شالیزارها و باغهای زیتون شهرستان طارم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برداشت های بی رویه نابودی قزل اوزن را به دنبال دارد

رئیس اداره مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق حفاظت محیط زیست استان زنجان نیز با بیان اینکه روخانه قزل اوزن یکی از بزرگترین رودهای کشور و استان است، ادامه داد: همچنین این رودخانه، یکی از مهمترین زیستگاه‌های آبزیان، دوزیستان، پرندگان آبزی و کنار آبزی و انواع گونه های پستاندار و خزنده است.

علی قره جه لو افزود: این رود بزرگ به عنوان یکی از جاذبه‌های دیدنی استان، منبع ارتزاق و درآمد مردم شهرستانهای استان است.

وی اضافه کرد: متاسفانه زیاده خواهی برخی موجب ضعیف شدن و حتی نابودی این نعمت بزرگ خواهد شد چرا که در سال های اخیر برداشت های بی رویه از این منبع موجب شده که این رودخانه در طول مسیر خود دچار کم آبی شدید، منفصل شدن جریان دائمی آب و ایجاد چالاب در طول مسیر رودخانه شود که این امر باعث نابودی گونه های منحصر به فرد رودخانه قزل اوزن خواهد شد.

این کارشناس ادامه داد: افزایش بی رویه واحدهای آبزی پروری در حاشیه این رودخانه و فقدان بهره برداری اصولی از آن به این بحران افزوده است، به طور مثال وقتی مجوز آبزی پروری صادر می شود این امر به شرط بازگشت آب به بستر و جریان اصلی رودخانه است که متاسفانه این امر اتفاق نمی افتد و با لوله کشی در اراضی بالا دست واحد آبزی پروری برای کشت محصولات آبی از قبیل خربزه، هندوانه و گوجه اقدام می شود و هیچ برگشت آبی به رودخانه صورت نمی گیرد.

برداشت های غیر مجاز یکی از معضلات این رودخانه است.وی اظهار داشت: از طرفی برداشت های غیر مجاز آب و واحدهای غیر مجاز نیز یکی از این معضلات است، به عنوان مثال یک واحد بدون هیچ کنترلی آب زیر زمینی را بیش از حد مجاز برداشت می کند و بدون بازگرداندن آن به رودخانه مورد استفاده قرار می دهد و موجب هدر رفت آب رودخانه می شود.

قره جه لو با بیان اینکه هرچقدر نزولات آسمانی کمتر می شود بهره برداری از این رود افزایش می یابد، افزود: متاسفانه با خشکسالی های اخیر افت سطح آب رودخانه باعث شده مردم به حفر چاه، افزایش عمق مجاز چاه ها و بهره برداری بی رویه از این منبع اقدام کنند که این امر علاوه بر خشکی کامل بستر و لایه های زیرین رودخانه، منبع و منشاء ایجاد آلایندگی خواهد بود.

به گفته رئیس اداره مدیریت زیستگاه ها و امور مناطق حفاظت محیط زیست استان زنجان، ایجاد سد و آب بند و انحراف چند رود فصلی منطقه که به عنوان تغذیه کننده اصلی این رودخانه هستند یکی از دلایل خشکی بستر رودخانه قزل اوزن است.

قره جه لو با بیان اینکه کشت های بی رویه برنج و افزایش باغها در طول مسیر این رودخانه از بدو ورود رودخانه تا خروج از استان هم یکی از این تعارضات است، افزود: اگر اقدام عاجلی از سوی مسئولان و مردم صورت نگیرد در آینده نه چندان دور قزل اوزن نیز مانند زنجانرود به خاطره ها می پیوندد و تمام مردمی که منبع درآمد آنان این رودخانه عظیم است دچار بحران شدیدی خواهند شد.

وی خاطر نشان کرد: باید از هم اکنون نسبت به مدیریت صحیح و اصولی مصرف آن اقدام کنیم تا ضمن مصرف پایدار و اصولی،این نعمت بزرگ را برای استان خود حفظ کنیم.

فرماندار طارم نیز با بیان اینکه قزل اوزن رودخانه شریانی و مهم کشور است که آب مورد نیاز کشاورزان و باغهای شهرستان را تامین می کند، گفت: آب این رودخانه همه ساله اواخر خرداد و یا تیرماه خشک می شود.

رضا انبارلو افزود: خشکسالی رودخانه از سال ۹۷ تاکنون به وقوع پیوسته است و از طرفی با راهکارهایی در سدهای بالادستی، رهاسازی آب اتفاق افتاده به طوری که تا حدود زیادی قزل اوزن جانی دوباره گرفته است.

وی با بیان اینکه به خاطر بارش های سال زراعی جاری وضعیت آب رودخانه قزل اوزن تا پایان تیر امسال مناسب بود، اظهار داشت: پس از این، آب رودخانه کمتر شده به طوری که کشاورزان و باغداران نمی توانند آب مورد نیاز خود را تامین کنند و به عبارتی دیگر کفاف آنها را نمی دهد.

این مسئول ادامه داد: با پیگیری مسئولان استانی و نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، امسال از سدهای بالا دستی رها سازی آب رخ داد و با این اقدام مشکل کم آبی شهرستان رفع شد.

بروز همین مشکلات، کم آبی رودخانه قزل اوزن و اقدامات موقت ایجاب می کند باید فکری به حال مشکلات کنونی کرد.وی با بیان اینکه بروز همین مشکلات، کم آبی رودخانه قزل اوزن و انجام اقدامات موقت ایجاب می کند فکری دائمی برای حال مشکلات کنونی اندیشیده شود، اظهار داشت: به نظر می رسد اقدامات اساسی از قبیل احداث یک سد باید صورت بگیرد البته این موضوع مهم در حال پیگیری است تا شهرستان در فصل کم آبی یا خشکسالی متضرر نشود.

فرماندار طارم خاطرنشان کرد: کشاورزان طارمی در این زمینه نگران خشک شدن محصولات کشاورزی خود هستند و مطالبه آنان احداث یک سد در خود شهرستان است که این موضوع نیز باید مورد توجه قرار گیرد.