مروری بر اولویت‌های دفتر فیلمنامه رسانه ملی در ۱۴۰۳
دفتر فیلمنامه رسانه ملی، سال ۱۴۰۳، با طراحی اولویت‌های نگارشی مختلف و با تکیه بر سند تحول، تلاش کرده است ریل‌گذاری هدفمندی انجام دهد.
دفتر فیلمنامه رسانه ملی، سال ۱۴۰۳ را با طراحی و اعلام اولویت‌های نگارشی در سه محور «شخصیت‌ها»، «موقعیت‌ها» و «روایت‌ها» با تکیه بر محور‌های دوازده‌گانه سند تحول، تلاش کرده است ریل‌گذاری هدفمندی را به‌منظور افزایش تمرکز موضوعی و انسجام فیلمنامه‌های در دست نگارش انجام دهد. در این میان نکته قابل توجه آنکه تقویت عدالت رسانه‌ای در توجه به ظرفیت‌های بومی در جغرافیای وسیع ایران اسلامی (سیمرغ بوم‌ها) به‌عنوان یکی از راهبرد‌های کلان سند تحول رسانه ملی در نگارش فیلمنامه‌ها مورد توجه قرار گرفته است و اولویت‌های نگارش به‌تفکیک هر استان نیز از این پس در هفته‌نامه صداوسیما منتشر میشود و در دسترس همکاران اهل قلم قرار می‌گیرد.
با مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی درباره اقدامات سه ماه اخیر و به‌ویژه اعلام اولویت‌های نگارشی سال جاری در دو سطح ملی و استانی گفتگو کرده‌ایم.
حسین اسدیزاده، گزارشی آماری از وضعیت بررسی، تأیید، صدور مجوز و نگارش طرح‌های جدید ارائه و اظهار کرد: در سامانه بررسی و تأیید آثار، دوهزارو ۹۰ طرح ثبت شده بود که همه آنها را بررسی کردیم. متوسط دریافت روزانه طرح در این سامانه چهار تا شش مورد است.
وی افزود: از مجموع طرح‌های واصله، ۳۸۴ طرح قابل‌اصلاح بوده است و فرایند‌های مربوط را طی می‌کنند.
۹۰ پروژه در دست نگارش
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی با بیان اینکه ۹۰ پروژه در دستورکار داریم، گفت: پروژه‌ها به مراکز و نهاد‌های تولیدی و مراکز استان‌ها ازجمله سیمافیلم، سیمرغ، بسیج، معاونت برون‌مرزی و... تحویل میشود. نیاز سازمانیِ تعریف‌شده در بهترین حالت کمّی و کیفی و با در نظر گرفتن پوشش تمام استان‌ها، سالانه ۲۰۰ پروژه است که امیدواریم به این سقف برسیم.
تحویل ۲۷ پروژه پلمب‌شده به مراکز
اسدیزاده درباره متونی که به مراحل پایانی کار رسیده و نگارششان رو به اتمام است، گفت: اکنون ۱۸ پروژه را به مرحله سیناپس و خلاصه‌قسمت نویسی رسانده‌ایم. وقتی کار به این مرحله می‌رسد، به گروه‌های تولیدی هم اعلام می‌کنیم که نمایندگانشان به گروه نگارش اضافه شوند. هم به لحاظ اینکه نظراتشان در فیلمنامه تأمین شود و هم اقتضائات تولید را لحاظ کنند و هم از آن‌سو، گروه فیلمنامه‌نویسی علایق و باید‌ها و نباید‌های بالادستیِ حاکم و اولویت‌ها و حساسیت‌ها را منتقل کنند که درنهایت، کاری منسجم و متنی یکدست عرضه شود.
وی ادامه داد: ۲۷ پروژه پلمب‌شده را نیز تحویل دادیم که مراحل مختلف تولید را طی می‌کنند. از این تعداد، سه پروژه در مراحل پایانی تولید قرار دارند و فرایند پس‌تولید را می‌گذرانند.
دست پر استان‌ها در تولید آثار شاخص
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی درباره فیلمنامه‌های استانی هم توضیح داد و عنوان کرد: پروژه‌هایی هم در اغلب استان‌ها تعریف شده‌اند؛ به‌عنوان مثال در استان کردستان «مستوره اردلان» و «سارو بیره» در دست نگارش است. «شیرعلی مردان خان» در استان چهارمحال و بختیاری، سریال «امیدواران» و تله فیلم «صف اول» در استان یزد و سریال «ملک‌آباد» در استان سیستان و بلوچستان مراحل نگارش را پشت‌سر می‌گذرانند. چندین کار دیگر نیز در استان‌های مختلف در حال انجام است. ازسوی‌دیگر، لوکیشن شماری از سریال‌های ملی ما نیز در استان‌هاست و قصه در مناطق مختلفی از کشور می‌گذرد و شعار «عدالت‌گستری» و «هویت‌محوری» را عینیت می‌بخشد.
حضور ناظران و مشاوران در کنار فیلمنامه‌نویسان
اسدیزاده در پاسخ به پرسش دیگری پیرامون نظارت بر فیلمنامه‌ها و روند جذب ناظران گفت: اداره‌کل آموزش، چندی پیش فراخوانی برای جذب ناظر محتوایی منتشر کرد و آن را به‌طور مستقل با قرارگاه تحول پیش می‌برد که خروجی‌اش تاکنون در اختیار ما قرار نگرفته است؛ اما خودمان در دفتر فیلمنامه سه دوره متوالی جذب و آموزش ناظر و مشاور فیلمنامه برگزار کردیم و هم‌اکنون ۳۲ نفر به گروه ما افزوده شده‌اند. در دوره سوم حدود ۱۰۰ نفر در فراخوان اولیه شرکت کرده بودند که پالایش شدند و ۱۱ نفر منتخب آموزش‌های لازم را گذراندند و کارشان را شروع کردند.
وی درباره نوع نظارت مشاوران و ناظران بر فیلمنامه‌های درحال نگارش عنوان کرد: این افراد ابتدا چند پروژه را ارزیابی می‌کنند و پس‌از آشنایی با فرایند‌ها و به‌ویژه مأموریت‌های بالادستی و اولویت‌های سازمان، وارد فرایند مشاوره می‌شوند و از فضای مشاوره به‌سمت نظارت و تولید می‌روند و فرایند نظارت از فکر تا تولید شکل می‌گیرد. درواقع، کار از ارزیابی اولیه شروع میشود به نظارت و تولید می‌رسد.
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی درباره محاسن حضور مشاوران درکنار فیلمنامه‌نویسان و اینکه آیا این کار موجب نارضایتی فیلمنامه‌نویسان نشده است، گفت: سابق بر این، فیلمنامه‌نویس‌ها می‌نوشتند و بعد در انتها، کارشان بررسی می‌شد. در این شیوه، ناظر و فیلمنامهنویس به‌صورت برخط و لحظه‌ای با یکدیگر در تماس‌اند که برکات بسیاری دارد. البته هماهنگ شدن و همیشه در دسترس بودن سخت است و تا این موضوع نهادینه شود، کمی زمانبر خواهد بود؛ اما درمجموع، با روشن شدن و تثبیت فرایند نظارت و بررسی مرحله‌به‌مرحله کار، اصلاحات حین نگارش اعمال میشود و دیگر ارزیابی متعدد پس‌از اتمام کار را نخواهیم داشت. به همین سبب، فیلمنامه‌نویس‌ها اغلب راضی‌اند.
آغاز فیلمنامه‌نویسی گروهی
اسدیزاده در پاسخ به این پرسش که اکنون نسبت طرح‌های آماده‌ای که از بیرون به دفتر شما ارائه میشود با کار‌هایی که خودتان سفارش می‌دهید، چگونه است، عنوان کرد: هنوز بیش از ۷۰ درصد پروژه‌ها به‌شکل آماده و از بیرون به دست ما می‌رسد؛ اما اخیراً فراخوانی برای فیلمنامه‌نویسی گروهی منتشر کرده‌ایم تا بتوانیم گروه‌های مختلف نگارش را با افراد منتخب سامان دهیم. براین‌اساس، این روش در آینده نه‌چندان دور برعکس میشود و ۷۰ درصد کار‌ها را فیلمنامه‌نویس‌های خودمان می‌نویسند.
وی به پرسش دیگری مبنی‌بر اینکه قبلاً تهیه‌کننده خودش طرحی را ارائه می‌داد و پس‌از تأیید، ساختش را آغاز می‌کرد، آیا تهیه‌کنندگان مشکلی با ساخت کار‌های سفارشی با طرح آماده ازسوی تلویزیون ندارند، عنوان کرد: از زاویه دیگری به موضوع نگاه کنید: تلویزیون یعنی سفارش. بنیاد تلویزیون برپایه مخاطبانش، یعنی مردم، شکل می‌گیرد و نمی‌توان بدون در نظرگرفتن اقتضائات مخاطب و به‌طور مستقل، اجازه ساخت اثری را صادر کرد.
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی افزود: حال ممکن است در این میان از واژه «سفارشی» تعبیر به برخورد ممیزانه کرد که موردنظر ما نیست. رویکرد ما اعلام اولویت‌ها و روشن بودن محور‌های محتوایی است. سفارش‌محوری به‌معنای اعلام اولویت‌ها و روشن بودن آیین‌نامه‌ها، کار درستی است و بازخوردی که گرفته‌ایم، مثبت بوده است. از یک سو، نویسنده‌ها روی اولویت‌ها متمرکز شده‌اند و از سوی دیگر، ورودی به دفتر فیلمنامه هدفمند شده و در مسیر صحیح خودش بررسی میشود.
تبیین جزئیات فراخوان اعلام اولویت‌های نگارشی ۱۴۰۳
اسدیزاده در بخش دیگری از سخنانش، جزئیات فراخوان اعلام اولویت‌های نگارشی ۱۴۰۳ را تبیین کرد و گفت: از وقتی مصادیق را اعلام کردیم، سویه نگاه نویسندگان متمرکز شده و فیلمنامه‌نویسان برحسب اولویت‌ها کار می‌کنند. پیش‌ازاین، موضوعات متفرقه و بسیار پراکنده بودند و نیروی بسیاری صرف می‌شد تا کار‌ها برحسب سند بالادستی سازمان یعنی سند تحول و نیاز‌های روز مخاطب بررسی شوند؛ اما اکنون نویسندگان براساس موقعیت‌ها و امکانات موجود شهرشان می‌نویسند.
وی ادامه داد: در ابتدای کار، با همین منطق که تلویزیون وقتی می‌خواهد با بدنه فیلمنامه‌نویسان مواجهه داشته باشد و سفارش کار بدهد، لازم است اولویت‌هایش را به شکل روشن اعلام کند، ۱۲ اولویت سند تحول را اعلام و تأکید کردیم که براساس آنها طرح می‌پذیریم؛ اما در سال ۱۴۰۳ و با نظر موافق رئیس سازمان مصادیق را نیز مشخص و اولویت‌های نگارش را در سه محور شخصیت‌ها، موقعیت و روایت‌ها اطلاع‌رسانی کردیم. این مصادیق کاملاً نمایشی‌اند.
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی با تأکید براینکه این اقدام، نقطه شروع کار است و برایمان مهم بود، لذا سنگ بنای حرکت تلویزیون را بر اساس اولویت‌ها گذاشته‌ایم. البته اعتقاد نداریم همه اولویت‌ها جامع و مانع‌اند. همه اولویت‌ها عمومی‌اند و کد هریک مشخص شده و طرح‌ها براساس کد اولویت‌هایی که باید روی طرح درج شود، بررسی می‌شوند.
اسدیزاده با بیان اینکه در اقدام دیگری اولویت‌ها را براساس زیست‌بوم هر استان معین کرده‌ایم، گفت: پژوهش گسترده‌ای به این منظور انجام شد. سال آینده نیز اولویت‌های جدیدی برحسب نیاز‌های روز مشخص خواهد شد.
وی ادامه داد: به‌عنوان نمونه، در گذشته ذکر کرده بودیم که یکی از اولویت‌ها «پیشرفت» است؛ اما اکنون ویژگی‌های مهم اقتصادی و صنعتی و مشاهیر هر استان مشخص شده است و این اولویت‌ها باعث شخصیت پیدا کردن متون نمایشی شده است. اکنون دیگر لازم نیست نویسنده درباره موضوع فرزندآوری تخیل کند؛ مستقیم می‌رود سراغ مؤسسه رویان یا دکتر کاظمی آشتیانی.
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی اضافه کرد: در تعامل با نویسندگان نیز این امکان فراهم شد و در کانال «چشمه» در پیام‌رسان «بله» هم اعلام کردیم که اگر موضوعی ازطرف نویسندگان قابلیت و اهمیت نگارش فیلمنامه دارد، به دفتر فیلمنامه ارسال کنند تا پس‌از بررسی، به اولویت‌های موضوعی اضافه شود.
هدفمندسازی تولیدات محتوایی
اسدیزاده تصریح کرد که به جای سفارشی‌سازی، شخصیت‌سازی و هدفمند شدن تولیدات محتوایی را مد نظر داریم. براساس نظرسنجی مرکز تحقیقات صداوسیما، حدود ۸۵ درصد مردم ایران می‌گویند ما تصویر خودمان را در تلویزیون نمی‌بینیم. اکنون این اتفاق و نگاه به همه قومیت‌ها و موقعیت‌ها، از رهگذر همین شخصیت‌سازی‌ها رخ می‌دهد.
فیلمنامه‌نویسان مظلوم‌ترین، مؤثرترین و کم‌حاشیه‌ترین همکاران تلویزیون
وی در خاتمه ضمن دعوت از نویسندگان برای همکاری با دفتر فیلمنامه گفت: در دفتر فیلمنامه رسانه ملی محدودیتی برای هیچ فرد و گروهی وجود ندارد و دستان هرکس را که اهل نوشتن، ادبیات، فرهنگ و تاریخ است و می‌تواند به ما کمک کند، به گرمی می‌فشاریم. این یک تعارف اداری نیست و واقعاً به‌دنبال متن خوب هستیم و هیچ ممیزی‌ای به‌لحاظ شخصیت‌ها و آدم‌ها وجود ندارد. با همه نویسندگان کار می‌کنیم.
مدیرکل دفتر فیلمنامه رسانه ملی فیلمنامه‌نویسان را مظلوم‌ترین، مؤثرترین و کم‌حاشیه‌ترین همکاران تلویزیون دانست و عنوان کرد: با آنها میشود هر اتفاق خوبی را رقم زد. بار دیگر دعوت می‌کنم به دفتر فیلمنامه بیایند و با ما همکاری کنند.
