پوشاک کرد‌ها متنوع و دارای رنگ‌های شاد و زنده است که با توجه به موقعیت‌های اجتماعی و تغییرات فصول تغییر می‌کند. هرچند به علت تنوع فرهنگی حتی در میان لباس‌ِ کرد‌های هر منطقه نیز تفاوت‌هایی وجود دارد؛ چنانچه در لباس زنانه کُردی می‌توانیم چهار نوع متفاوت لباس شامل سقزی، سورانی، سنه‌ای و اورامی را پیدا کنیم.
در واقع لباس و پوشاک بسته به خواستگاه جغرافیایی و مذهبی هر منطقه دارای تفاوت‌هایی است تا معرف عناصر فرهنگی مردمان آن منطقه باشد. هرچند به دلیل کوهستانی بودن مناطق کردنشین و سابقه مردمان این خطه در دفاع از جغرافیای ایران در ادوار مختلف، استفاده از رنگ‌های گرم در پوشاک از نقاط مشترک لباس‌های مردمان کرد است.
لباس کُردی هم مانند لباس محلیِ سایر نقاط کشور نسبت به گذشته تغییراتی کرده است؛ مثلا در گذشته لباس‌ها گشادتر، پوشیده‌تر و بلندتر بودند. با این وجود، اما شلوار کردی، کِراس، سَەروەنی، چاروکە، کلاش و... از اجزاء اصلی لباس محلی زنان و مردان کرد است.
پوشاک زنان کُرد
پیراهنی بلند و گشاد با آستین‌های بلند و یقه گرد با دوختی ساده دارد بخش اصلی پوشش زنان کرد است که «کِراس» نام دارد که دو پارچه مثلثی بلند به نام «سورانی» به سر آستین‌های آن دوخته می‌شود. زنان کرد در جشن‌ها و پایکوبی‌ها از سورانی‌های رنگارنگ برای رقص‌های محلی استفاده می‌کنند.
آنها بر روی «کِراس» نیم تنه‌ای شبیه به جلیقه به اسم «کلنجه» یا «سوخمه» می‌پوشند. کلنجه معمولا از پارچه زری بافت یا مخمل دوخته می‌شود و تزئینات دیگری نیز روی آن انجام می‌شود. میزان تزئینات این بخش از لباس می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت مالی فردی باشد که آن را به تن کرده است.
زنان کرد روی کمر خود شال می‌بندند؛ این شال‌ها معمولا رنگ‌های متنوعی دارند و گاهی نواری و گاهی مربع هستند. بستن این شال باعث می‌شود تا دامن آنها از مچ پا پایین‌تر نرود و مانع راه رفتن آنها نشود.
«کلاو» جزء دیگر پوشش زنان کرد است. این سَرپوش از دو قسمت کلاه و سربند تشکیل می‌شود و در دو مدل «کلاوفس» و «کلاوزر» شناخته می‌شوند. «کلاوفس» از دو لایه تشکیل می‌شود؛ لایه رویی از جنس ابریشم یا مخمل و لایه زیرین آستر نرم است. نواردوزی حاشیه کلاوفس با مهره و منجوق انجام می‌شود. «کلاوزر» تزیینات بیشتری نسبت «کلاوفس» دارد و به همین دلیل در گذشته بیشتر مورد استفاده دختران جوان قرار می‌گرفت.
زنان کُرد همچنین برای محافظت از خود در مقابل سرمای کوهستان از سربندی که به آن «سەروەنی» یا «رەشتی» گفته می‌شود استفاده می‌کردند. البته این سربند این روز‌ها مورد توجه و استقبال جوان‌تر‌ها قرار نگرفته و استفاده از آن بیشتر در میان افراد سن و سال‌دارتر رایج است.
همچنین آویختن میخک به لباس نیز یکی از ویژگی‌های لباس زنانه کُردی است که علاوه بر ایفای نقش زیبایی ظاهری، باعث خوش‌بو شدن لباس هم می‌شود.
پوشاک مردان کُرد
مردان کرد پیراهنی یقه گرد و حجم‌دار به تن می‌کنند و روی آن کت دگمه‌داری که شبیه یونیفورم‌های نظامی است، می‌پوشند. شلوار گشادی که نزدیک دَمپا تنگ می‌شود و به شلوار کردی (دَمه قُپان) معروف است نیز از مشخص‌ترین اجزای پوشاک مردان کرد است. تنگ بودن دم‌پای شلوار به این علت است که هم جلوی نفوذ سرما به بدن را بگیرد و هم راه رفتن در نقاط کوهستانی را آسان‌تر کند.
البته شلوار کردی با تغییرات محدودی در نوع دوخت و میزان استفاده از پارچه، به دلیل راحت بودن در میان مردان سایر اقوام نیز طرفدار پیدا کرده است.
بر انتهای آستین لباس مردان نیز همچون آستین لباس زنان، پارچه‌ای بلند و با زبانه‌ای مثلث شکل دوخته شده است که به دور مچ بسته می‌شوند. این «سورانی» را در حالت عادی، روی آستین به صورت باز می‌بندند.
همچنین مردان کرد پارچه‌ای نخی با طرح‌های متفاوت و یا ساده را به شکل مثلثی تا زده و سپس به شکل نواری برای گرم نگه داشتن بدن به کمر می‌بندند.
در گذشته بستن قطاری از فشنگ‌ها، فانوسقه و خنجر بر شال کمر با «پشتوین» از مفاخر مردان کرد و جزئی از زیورآلاتِ پوشاک آنها به شمار می‌رفت. «پشتوین» معمولا با ٣ گره بر روی کمر بسته می‌شود تا نمادی از سه عنصر اصلی دین زرتشت یعنی پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک باشد. برخی مردان نیز کیسه توتون و چُپُق به شال کمر خود می‌آویختند. البته این روز‌ها استفاده از این زیورآلات کمرنگ‌تر شده است.
«فره‌نجی» یا «قوته‌بال» لباس مردانه کردی دیگری است که بیشتر عشایر از آن استفاده می‌کنند. کوتاه و بلندی این لباس نشان دهنده جایگاه اجتماعی فرد است. در طراحی «فره‌نجی» نکات ظریفی وجود دارد به عنوان مثال برآمدگی‌های روی شانه‌های به بخشی از سرنوشت کُرد‌ها در زمان ضحاک ماردوش اشاره می‌کند.
مردان کرد همچنین از دستار یا کلاه به عنوان سربندی برای جلوگیری از سرمای کوهستان استفاده می‌کنند. «کلاش» نیز پاپوشی است که آنها در تابستان می‌پوشند. این پاپوش از بدبو شدن پا جلوگیری می‌کند و پا را خنک نگه می‌دارد.
منبع: ایسنا
