بنابر آمار از مساحت ۱۶۵ میلیون هکتار اراضی کشاورزی ایران تنها ۳۵ میلیون هکتار آن اراضی قابل کشت است که با توجه به تغییر اقلیم و کاهش نزولات آسمانی تنها ۶ میلیون هکتار اراضی آبی و ۷ میلیون هکتار اراضی دیم قابل کشت محصولات کشاورزی وجود دارد.  از این رو کشت فراسرزمینی یکی از راهکارهای برون‌رفت از معضل کم‌آبی است که کشاورزان با توجه به شرایط اقلیم، خاک حاصلخیز و شرایط آب و هوایی می توانند از ظرفیت کشورهای دوست و همسایه بهره گیرند.

طبق آمار معاونت بازرگانی در سال گذشته معادل ۲۶ میلیون تن معادل ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب مجازی وارد کشور شده و به عبارتی این میزان آب صرفه جویی شده است. 

براساس اذعان کارشناسان نیاز کشور به انواع کالاهای اساسی آب‌بر  ذرت، جو، سویا، سایر دانه‌های روغنی یونجه و دیگر محصولات اساسی برآوردی حدود ۳۵ تا ۳۷ میلیون تن در سال است که با اجرای کشت فراسرزمینی بدنبال تامین این میزان هستیم.

طبق آمار بیش از ۱۸ میلیون هکتار از اراضی کشور زیر کشت محصولات کشاورزی قرار دارد و حدود ۸۵ درصد از آب شیرین کشور در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود که کشت فراسرزمینی هم می‌تواند میانبری برای توسعه کشاورزی باشد و هم باعث احیای منابع آبی کشور  شود.

اجرای کشت فراسرزمینی در سطح ۲ میلیون هکتار در برنامه هفتم

رضا فتوحی مجری طرح کشت فراسرزمینی گفت: بنابر آمار سال گذشته بیش از ۲۶ میلیون تن ذرت، جو، سویا، برنج و دیگر محصولات استراتژیک وارد شد که براین اساس ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب مجازی وارد کشور شده است.

به گفته او، در برنامه هفتم حدود ۲ میلیون هکتار کشت فراسرزمینی مصوب شده که در سال نخست برنامه کشت فراسرزمینی در سطح ۳۰۰ هزارهکتار عملیاتی خواهد شد. براین اساس با بخش های امور بین الملل، امور بازرگانی، معاونت اقتصادی و سازمان برنامه ریزی  پیگیر اجرای کشت فراسرزمینی درکشورهای قزاقستان، روسیه، افریقا، پاکستان، حتی عراق و تانزانیا هستیم و امیدواریم به این سقف برسیم.

فتوحی ادامه داد: با توجه به آنکه در کمربندی منطقه خشک و نیمه خشک قرار داریم، اجرای کشت فراسرزمینی می تواند راهکار مناسبی برای کاهش واردات باشد و از طرفی هم تضمین کننده امنیت غذایی کشور است. گفتنی است صرفه جویی ارزی به میزان واردات محصول بستگی دارد.

مجری طرح کشت فراسرزمینی با بیان اینکه بیش از ۸۰ میلیون هکتار کشت فراسرزمینی در دنیا اجرا می شود، افزود: با اجرای کشت فراسرزمینی بدنبال تامین محصولاتی نظیر جو، ذرت، دانه های روغنی و گوشت هستیم که قیمت محصولات نسبت واردات مناسب تر است. 

او با بیان اینکه اولویت نخست سرمایه گذاری در حوزه کشت فراسرزمینی با کشورهای همسایه و سپس آفریقاست، افزود: سرمایه گذاری با بخش خصوصی است  و دولت تنها باید مشوق هایی همچون خرید تضمینی و انعقاد قرارداد توسط پشتیبانی امور دام و بازرگانی دولتی برای سرمایه گذاران فراهم کند. همچنین از وزارت اقتصاد، وزارت امور خارجه بانک مرکزی کمک کنند تا این مهم را انجام دهندتا کشاورزان انگیزه ای بیشتری برای سرمایه گذاری داشته باشند.

با توجه به شرایط اقلیمی و بحران منابع آب های زیرزمینی، توسعه کشت فراسرزمینی در راستای تامین محصولات آب بر و اساسی باید در دستور کار قرار گیرد.

اجرای کشت فراسرزمینی راه حلی برای بی نیازی از واردات

در دنیا بعد از دهه ۱۹۸۰ به کشاورزی فراسرزمینی توجه شده است. در ایران نیز اوج‌گیری این مفهوم در وزارت جهاد کشاورزی به اواخر سال ۱۳۹۲ بازمی‌گردد، اما به رغم گذشت ۱۱ سال از این امر آن طور که باید و شاید اقدام جدی در این حوزه نشده است.

ارسلان قاسمی رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون با بیان اینکه کشت فراسرزمینی در دنیا معمول است، گفت: کشت فراسرزمینی  مصوب سال ۸۵ است و از آنجاکه همه کشورهای دنیا نمی توانند به سبب نبود شرایط مساعد آب و هوایی و کمبود بهره وری مواد مورد نیازشان را خود تامین کنند، از این رو با اجرای کشت فراسرزمینی در کشورها بدنبال تامین محصولات مورد نیاز کشاورزی هستیم.

او با بیان اینکه خط ظریفی بین کشت فراسرزمینی و سرمایه گذاری در کشورهای خارجی وجود دارد، افزود: سرمایه گذاری در کشورهای خارجی و تولید محصول کشاورزی با هدف بازارهای بین الملل داریم، درحالیکه در کشت فراسرزمینی هدف اول و نهایی این است که محصول را برای کشور خود تامین کنیم.

قاسمی ادامه داد: از زمانیکه آیین نامه کشت فراسرزمینی مصوب شد، تنها شعار اجرای آن را دادیم به طوریکه تاکنون هیچ محصولی در قالب کشت فراسرزمینی وارد کشور نکردیم و هرآنچه سرمایه گذاران در کشورهای مختلف برای محصول ذرت، جو و گندم سرمایه گذاری و در بازارهای بین الملل عرضه کردند، عملا از فرصت کشت فراسرزمینی برای ایران استفاده نکردیم.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون با بیان اینکه کشت را تنها نباید در زراعت دید، افزود: دامپروری بخشی از کشاورزی است که شامل اجرای کشت فراسرزمینی است چراکه بخشی از نیاز پروتئینی کشور از طریق واردات تامین می شود، درحالیکه در کشورهای هدف  با هدف تامین نیاز بازار داخل باید کشت فراسرزمینی را انجام دهیم که متاسفانه تا کنون از کشت فراسرزمینی بی بهره بودیم.

او با بیان اینکه سرمایه گذاری در این حوزه بستگی به تولید محصولات دارد، گفت: استفاده از سرمایه های دولتی در بحث کشت فراسرزمینی منجر به ایجاد رانت و مشکل می شود و از طرفی افرادی که بدنبال کار در این حوزه هستند، خود سرمایه گذاری می کنند و برای تحقق این امر مجموعه ای باید دست به دست هم دهند تا این اتفاق بیفتد.به عنوان مثال اگر عملکرد وزارت جهاد شرکت جهاد استقلال در خارج از کشور بخصوص کشورهای افریقایی ارزیابی کنند، به رغم آنکه تمامی امکانات را به اسم کشت فراسرزمینی گرفتند، اما کاری انجام ندادند.

با توجه به آنکه ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد، از این رو توسعه کشت فراسرزمینی برای حفظ منابع پایه و افزایش بهره وری آب و خاک  و ارتقای امنیت غذایی باید در دستور کار قرار بگیرد.

خبرنگار: آزاده محبی