اسرائیل، «بلندی‌های جولان» سوریه را طی جنگ ۱۹۶۷ اشغال کرد و در سال ۱۹۸۱ کنست قانون بلندی‌های جولان را تصویب کرد که براساس آن این منطقه در نظام شورا‌های محلی اسرائیل ادغام می‌شد و عملاً این بخش از خاک سوریه به رژیم اشغالگر ملحق می‌شد.

اما این اقدام تنها در زمان ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» در مارس ۲۰۱۹ رسما توسط آمریکا به رسمیت شناخته شد، اقدامی که پس از آن «جو بایدن»، رئیس جمهور دموکرات آمریکا نیز از آن عقب‌نشینی نکرد.

با آغاز تجاوز نظامی اسرائیل علیه نوار غزه در پی عملیات طوفان الاقصی، حزب الله لبنان به حمایت از مقاومت فلسطین نقاط و اهداف نظامی اسرائیل در شمال فلسطین اشغالی و منطقه الجلیل را هدف گرفت، در این حملات حزب الله هیچ‌گاه مناطق غیرنظامی اسرائیل را هدف نگرفت، اگرچه ارتش اسرائیل بار‌ها و بار‌ها روستا‌ها و شهرک‌های مسکونی جنوب لبنان را بمباران کرد و موجب شهادت غیرنظامیان شد. 

تا این‌که ارتش اسرائیل شامگاه شنبه گذشته مدعی حمله موشکی حزب الله به روستای «مجدل شمس» و کشته شدن ۱۱ نفر و زخمی شدن ده‌ها نفر شد. درحالی که حزب الله دست داشتن در چنین حمله‌ای را به شدت و قاطعانه و تأکید کرد، یکی از موشک‌های رهگیری گنبد آهنین ارتش اسرائیل موجب این حادثه شده است.

وضعیت بلندی‌های جولان در حقوق بین الملل

بلندی‌های جولان ارتفاعاتی راهبردی در مرز مشترک فلسطین اشغالی و سوریه است که به جنوب لبنان مشرف است. این منطقه در سال ۱۹۶۷ توسط اسرائیل اشغال شد. پس از اشغال اسرائیل این منطقه را به سرزمین‌های اشغالی ملحق کرد، اما جامعه بین المللی این اقدام را به رسمیت نشناخت.

آن‌چه جولان اشغالی نامیده می‌شود، در واقع دو سوم از بخش غربی بلندی‌های جولان و همچنین «جبل الشیخ» است که اسرائیلی‌ها آن را «کوه هرمون» می‌نامند. 

سازمان ملل جولان را به عنوان بخشی از سوریه به رسمیت می‌شناسد و قطعنامه ۲۴۲ سازمان ملل از اسرائیل می‌خواهد، از جولان و دیگر مناطقی که در سال ۱۹۶۷ اشغال کرده بود، از جمله نوار غزه، کرانه باختری و قدس شرقی عقب‌نشینی کند.

اما اسرائیل بار‌ها این موضوع را رد کرده و در سال ۱۹۸۱ رسماً الحاق این سرزمین‌ها را به خود اعلام کرد.

از سال ۱۹۷۴، یک نیروی سازمان ملل بر نقطه تماس و آتش‌بس بین سوریه و اسرائیل نظارت و در خط مرزی بین مناطق تحت کنترل سوریه و اسرائیل در جولان گشت‌زنی می‌کند. پس از توافق آتش‌بس، اسرائیل شروع به شهرک‌سازی در جولان و انتقال شهرک‌نشینان یهودی به آن‌جا کرد که نقض آشکار قوانین بین‌المللی است.

در مارس ۲۰۱۹، دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا، فرمان اجرایی را امضا کرد که به موجب آن حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های اشغالی جولان به رسمیت شناخته می‌شد، اقدامی که توسط جامعه جهانی به عنوان نقض قوانین بین المللی محکوم کرد که کشور‌ها را از تصاحب اراضی با زور منع می‌کند.

با وجود همه انتقادات صورت گرفته در آن زمان، پس از برکناری ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، دولت بایدن از تصمیم خود عقب‌نشینی نکرد و از منطقه جولان به عنوان «شمال اسرائیل» و نه سوریه یا سرزمین‌های اشغالی نام برد.

ساکنین جولان

جنگ سال ۱۹۶۷ صد‌ها هزار سوری را مجبور کرد، از جولان به مناطق دیگر سوریه فرار کنند. جمعیت این منطقه اکنون ترکیبی از اعراب سوری، دروزی‌ها، برخی مسیحیان و برخی شهرک‌نشینان یهودی اسرائیلی است.

از زمان تحمیل جنگ جهانی علیه سوریه در سال ۲۰۱۱، برخی از گروه‌های مسلح و تروریستی سوری در این منطقه مستقر شدند تا از حمایت‌های اسرائیل بهره‌مند شوند و برخی از آنها حتی تابعیت اسرائیلی گرفتند، اگرچه ساکنین منطقه سال‌هاست، به این خواسته اسرائیل تن نداده و آن را رد کرده‌اند.

جمعیت جولان اشغالی را درحال حاضر ۲۳ هزار دروزی و ۲۵ هزار شهرک‌نشین یهودی اسرائیلی تشکیل می‌دهند که طبق قوانین بین المللی در شهرک‌های غیرقانونی زندگی می‌کنند.

دروزی‌ها یک طایفه مذهبی هستند که عمدتاً در بلاد شام، شامل سوریه، لبنان و فلسطین زندگی می‌کنند. اعتقاد بر این است که این شاخه، یکی تز شاخه‌های تشیع اسماعیلی است که در قرن یازدهم توسعه یافت. گفته می‌شود، باور‌های دروزی‌ها با ادیان و فلسفه‌های دیگری از جمله گنوسیزم و نوافلاطونی در آمیخته که قرن‌ها در شرق مدیترانه رایج بوده است.

برخلاف سایر شهروندان عرب، دروزی‌های اسرائیل ملزم به خدمت در ارتش اسرائیل هستند و نسبت به شهروندان فلسطینی مسلمان و مسیحی بیشتر در جامعه اسرائیل ادغام شده‌اند. 

در مقابل، دروزی‌های بلندی‌های جولان اشغالی تابعیت اسرائیلی رد و هویت و تابعیت سوری خود را حفظ کردند. اسرائیل اگرچه این دروزی‌ها را شهروند این رژیم نمی‌داند و آنها نمی‌توانند در انتخابات شرکت یا با پاسپورت اسرائیلی سفر کنند.

چرا جولان برای اسرائیل اهمیت راهبردی دارد

اعتقاد بر این است که جولان حدود یک سوم آب شیرین اسرائیل را تامین می‌کند و آب از جولان به دریاچه الجلیل و رود اردن می‌رسد. در مقایسه با سایر مناطق اشغال شده توسط اسرائیل که ممکن است، برای این رژیم در درجه اول حائز اهمیت راهبردی یا فرهنگی باشند، درگیری بر سر جولان عمدتاً مبتنی بر منابع طبیعی و ثروت‌های زیر زمینی و رو زمینی است.

این منطقه به عنوان تنها مرز زمینی اسرائیل با سوریه، از نظر راهبردی نیز اهمیت دارد. اسرائیل بر این باور است که تهدید مداوم ایران، سوریه و حزب الله لبنان این رژیم را ملزم می‌کند، کنترل جولان را حفظ کند و این منطقه را به منطقه‌ای حیاتی برای تأمین امنیت اسرائیل تبدیل کرده است.

در این منطقه هنوز صحنه‌هایی از جنگ ۱۹۷۳ و پایگاه‌های نظامی و پاسگاه‌هایی که در دهه‌های بعد از آن ایجاد شدند، وجود دارد و به چشم می‌خورد.

اوایل ماه جاری، حزب‌الله حملاتی را علیه یکی از پایگاه‌های نظامی اسرائیل روی کوه «میرون» انجام داد و سامانه‌های اطلاعاتی و جاسوسی اسرائیل در آن را منهدم کرد. در صورت ادامه بیش از پیش تنش‌ها و تشدید آن بین اسرائیل و لبنان، بلندی‌های جولان نقش مهمی در امنیت منطقه ایفا خواهد کرد.

حادثه مجدل شمس و تلاش برای فتنه‌انگیزی

اصابت موشک به مجدل شمس که منجر به کشته شدن ۱۱ نفر شد، بار دیگر نگاه‌ها را به دروزی‌های و بلندی‌های جولان سوریه جلب کرد.

از همان ابتدا اسرائیل، حزب الله متهم کرد و همان طور که گفته شد، حزب الله قاطعانه این ادعا را رد کرد. 

حقایق نیز این اقدام را رد می‌کند، چون حزب الله هیچ‌گاه غیرنظامیان را در هیچ شرایطی هدف نگرفته، علاوه بر این‌که مجدل شمس، روستایی دروزی سوری است که روابط نزدیکی با دمشق دارد و در طول این سال‌ها در برابر اسرائیل و اشغالگریش مقاومت کرده است.

افزون بر آن، طایفه دروزی جزیی مهم از جامعه لبنان را تشکیل می‌دهد و برخی از رهبران آن مانند طلان ارسلان، رهبر حزب دموکرات و وئام وهاب، رئیس حزب توحید دارای روابط خوب و متحد حزب الله هستند.

حزب الله با ولید جنبلاط، رهبر دروزی‌های لبنان و رهبر سابق حزب سوسیالیست ترقی‌خواه رابطه نزدیکی دارد. وی بار‌ها پیش از این درباره فتنه‌انگیزی دشمن اسرائیلی در داخل لبنان هشدار داده و تأکید کرده بود، در کنار مقاومت است. حالا به نظر می‌رسد، اسرائیل با این اتهام‌زنی‌ها درصدد بهر‌ه‌برداری از این حادثه است.

از سوی دیگر، ساکنان مجدل شمس ضمن اعتراض شدید به حضور وزرا و مسئولان اسرائیلی، از جمله بنیامین نتانیاهو جهت شرکت در مراسم خاکسپاری قربانیان، خواستار بازگشت آنها شدند.

شبکه ۱۲ اسرائیل در این‌باره گفت که اعضای کنست با محکومیت و انتقاد‌های گسترده از سوی اهالی مجدل شمس مواجه شدند، آنها بر این باورند، این حضور صرفا تبلیغاتی است و آنها را قاتل و آدمکش خواندند.

آنها همچنین تأکید کردند، روایت حزب الله در اصابت موشک به مجدل شمس را باور دارند و روایت‌های سران اسرائیل و رسانه‌های عبری را باور نمی‌کنند و همچنان کنار مقاومت هستند.

داستان روستای مجدل شمس

درصد از خاک سوریه را تشکیل می‌دهد، درحال حاضر اسرائیل حدود ۱۱۷۶ کیلومترمربع از مساحت جولان را اشغال کرده است.

مجدل شمس بزرگ‌ترین روستا از چهار روستای دروزی واقع در بلندی‌های جولان یعنی «بقعتا»، «مسعده» و «عین قنیه» که جمعا ۲۱ هزار نفر جمعیت دارند و ۱۲ هزار نفر آنها در مجدل شمس زندگی می‌کنند. تا قبل از اشغال جولان بیش از ۱۳۰ هزار سوری در آن‌جا زندگی می‌کردند.

مجدل شمس در دامنه جبل الشیخ قرار دارد و مانند ساکنان بقیه مناطق جولان، مردم این روستا نیز هویت سوری خود را حفظ کرده‌اند و ده‌ها سال است که در برابر تلاش‌های اسرائیل برای تحمیل قوانین این رژیم و تغییر هویت خود مقاومت کرده‌اند. 

ساکنین مجدل شمس با این‌که شهروند سوری محسوب می‌شوند، اما اسرائیل تلاش کرده، از سال ۱۹۸۱ به آنها تابعیت اسرائیلی دهد که همه این تلاش‌ها تاکنون با شکست مواجه شده و تا پایان سال ۲۰۱۸ کمتر از ۲۰ درصد ساکنین این روستا راضی به تغییر تابعیت خود شده‌اند.

در حال حاصر به جز دروزی‌های دو میلیون آواره از اعراب اهل سنت، شرکس‌ها، ترکمان‌ها و مسیحیان نیز در جولان اشغالی زندگی می‌کنند. در تمام این سال‌ها اسرائیل تلاش کرده ساکنین اصلی جولان را وادار به مهاجرت کند.

«آویشای کاتز»، فرمانده لشکر مهندسی ۶۰۲ ارتش اسرائیل در سال ۲۰۱۵ در یک مصاحبه مطبوعاتی گفته بود: «پس از جنگ ۱۹۶۷ و تصرف بلندی‌های جولان به من دستور داده شد، فورا بلندی‌های جولان را نابود کنم، به همین منظور ما هر روز عملیات تخریب کامل منطقه از خانه‌ها را انجام می‌دادیم. این وضعیت تا ۵ سال ادامه داشت، طوری که دیگر حتی یک خانه سوری سالم در منطقه یافت نمی‌شد.»

«تابیتا پاتران»، مورخ اسرائیلی ضمن تأیید این اظهارات تأکید کرد که «در شش ماه پس از جنگ، اسرائیل ۹۵ هزار سوری را با ویران کردن روستاها، قطع منابع آب و غذای آنها از جولان بیرون کرد و این اقدامات با تهدید به شکنجه و اعدام برای کسانی که حاضر به خروج نشدند، همراه بود».

اسرائیل، اما این چهار روستای دروزی را در چارچوب تلاش برای جذب دروزی‌ها باقی نگه‌داشت. در مقابل بسیاری از دروزی‌های جولان شروع به تشکیل هسته‌های مخفی کردند تا اطلاعات نظامی و غیرنظامی درباره اسرائیل را جمع‌آوری کنند و آنها را به اطلاعات سوریه منتقل کنند.

دروزی‌های جولان در تمام این سال‌ها موضع ضد اسرائیلی خود را حفظ کرده و فرزندان خود را با آموزه‌های ضد صهیونیستی، ضد اسرائیلی و مقاومت در برابر اشغالگران تربیت می‌کنند.

در این راستا، تاکنون حدود ۸۰۰ دروزی به اتهام جاسوسی برای دولت سوریه، حزب الله و مقاومت یا تخریب بازداشت و به سال‌ها زندان محکوم شده‌اند.

دروزی‌های جولان همچنان روابط نزدیک خود با خاک مادری را حفظ کرده و نزدیکان و آشنایان بسیاری از آنها در نقاط مختلف سوریه زندگی می‌کنند. گذرگاه «قنیطره» تنها گذرگاه مرزی بین سوریه و جولان اشغالی است.

منبع: فارس