طرح نهضت ملی مسکن، تامین مسکن برای اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه و ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی را سرلوحه خود قرار داده است. سیاست و اقدامات دولت سیزدهم، به‌ویژه در زمینه تامین زمین و مردمی‌سازی مسکن، زمینه ساز کاهش رشد تورم آن نسبت به سال ۱۴۰۰ و فرصت ایجادشده برای بهره‌برداری از ۲.۵ میلیون واحد مسکونی در دولت چهاردهم است.

نیاز مسکنی کشور باید سالانه تامین شود

طرح نهضت ملی مسکن و اقدام ملی مسکن، از بزرگترین پروژه‌های دولت سیزدهم است که تاکید آن بر خانه‌دار کردن مستاجران و دهک‌های پایین و متوسط درآمدی جامعه بوده است. طرحی که بر اساس آن، دولت از وعده ساخت سالانه یک میلیون مسکن خبر داد.

این در حالی است که پیش از این در همین رابطه محمود محمودزاده، معاون سابق وزیر راه و شهرسازی در آذرماه ۱۴۰۰ اعلام کرد، با مصوبه شورای‌عالی مسکن، طرح اقدام ملی مسکن و نهضت ملی مسکن در هم ادغام شدند تا ثبت‌نام‌شدگان از مزایای یکسان برخوردار باشند.

البته طبق ماده یک قانون جهش تولید مسکن که شهریورماه ۱۴۰۰ در ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم توسط مجلس ابلاغ شد، دولت موظف است نیاز سالانه مسکن کشور را بر اساس اعلام وزارت راه‌ و شهرسازی در مناطق شهری و روستایی تامین کند.

 طبق قانون جهش تولید مسکن  طی ۴ سال از ابلاغ  این قانون باید  سالانه به طور متوسط حداقل یک میلیون واحد مسکونی در کشور برای متقاضیان واجد شرایط عرضه شود. این الزام، به قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، مصوب اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۷ بازمی گردد‌.

دولت با توجه به اهمیت و اولویت ساخت واحدهای مسکونی به منظور کاهش قیمت مسکن، اهتمام و تمرکز خود را بر احداث سالانه یک میلیون واحد مسکونی قرار داد. سیاست‌های دولت برای تحقق این موضوع، تامین و عرضه زمین به مردم، ساخت مسکن ویلایی و یک‌طبقه با ارائه تسهیلات، افقی‌سازی به جای توسعه عمودی شهرها، واگذاری زمین مجانی طبق قانون جوانی جمعیت، معافیت مالیات شرکت‌های تعاونی‌های مسکن و در مجموع، مردمی‌سازی مسکن بوده است. 

هرچند با وجود اقدامات انجام شده، وضعیت موجود با ساخت سالانه یک میلیون مسکن فاصله دارد، اما اقدامات دولت به کاهش رشد تورم مسکن نسبت به پایان دولت دوازدهم و افزایش واحدهای در حال ساخت منجر شده است. طی حدود سه سال فعالیت دولت سیزدهم، آمار و ارقام مسکن در حال ساخت، بر اساس طرح نهضت ملی مسکن، به ۲.۵ میلیون واحد مسکونی رسیده است.

ساخت ۲میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکونی در حال ساخت است 

براساس این گزارش مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، در خصوص آخرین اقدامات انجام شده در حوزه مسکن  اعلام کرده است: بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکونی در عملیات بزرگ نهضت ملی مسکن در سراسر کشور آغاز شده است.

 وی با بیان اینکه میزان زمین دولت در این پروژه، بیش از ۱۰۰هزار هکتار در شهرها و روستا است، گفت: دو میلیون و ۵۶۰ هزار ‌واحد مسکونی در حال ساخت است. بر این اساس، رشد تولید بخش مسکن و ساختمان پیش از شروع کار دولت سیزدهم، منفی ۱۳ بوده اما در ۹ ماهه سال گذشته، مثبت شده است.

۲میلیون و ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در حال ساخت است

در همین زمینه حسینی کارشناس مسکن در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: تعیین تکلیف و جانمایی ساخت بیش از دو میلیون و ۱۰۰هزار واحد مسکونی اجرایی شده است که تکمیل و تزریق این واحدها خود می‌تواند زمینه ساز بهبود رونق بازار مسکن شود.

وی اظهار کرد: تکمیل مسکن مهر، افزایش ساخت واحدهای مسکن روستایی، خودمالکان شهری، بافت فرسوده، نیروهای مسلح، واگذاری زمین اجاره ۹۹ساله در شهرها و روستاها، واگذاری زمین طرح جوانی جمعیت و واحدهای حمایتی تعریف‌شده موثر به صورت انبوه‌سازی، از مهم ترین برنامه ها در حوزه مسکن به شمار می رود.

وی یادآور شد: گرچه این آمار را نمی‌توان به معنای حدود دو میلیون مسکن احداث‌شده دانست اما نشانه روند فزآینده تولید مسکن نسبت به گذشته و برجای نهادن میراث ارزشمند برای بهره‌برداری از پروژه‌های ساخت مسکن در سال‌های آغازین عمر دولت چهاردهم است.

 طرح نهضت ملی مسکن، یکی از مهم‌ترین طرح های اجرا شدنی  است

همچنین در این زمینه  هادی عباسی معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به سوال باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه باساخت یک میلیون مسکن در سال، یک ضرورت است گفت: قانون جهش تولید مسکن نیز بر اجرای تاکید شده و صرفا وعده یا شعار انتخاباتی دولت نبوده، بلکه محصول اقدامات کارشناسی‌شده از زمان طرح تا تصویب قانون است.

وی افزود: با وجود عدم تحقق ساخت سالانه یک میلیون مسکن تاکنون، با بازنگری در روش‌ها و تداوم تلاش‌ها، اجرای طرح نهضت ملی مسکن، شدنی است. 

عباسی بیان کرد: اصل طرح نهضت ملی مسکن، درست و به جا بوده  اما نحوه اجرا و شیوه مقابله با چالش‌ها در سال‌های اخیر، باید اصلاح شود.

وی اظهار کرد: عرضه زمین، تامین منابع مالی، افزایش قیمت مصالح ساختمانی، نظارت بر اجرای طرح خصوصا ساخت مسکن توسط پیمانکاران، ارائه تسهیلات بانکی با توجه به امکان بازپرداخت آن، شناسایی خانه‌های خالی و مالیات بر آنها، از جمله چالش‌هایی است که با غلبه بر آن، می‌توان به تحقق اهداف مسکنی امیدوار بود.

وی  افزود: اقداماتی که در زمینه تامین زمین، با جدیت در حال انجام است و تداوم موفقیت در این حوزه، مسیر ساخت مسکن را هموارتر خواهد کرد. 

همچنین برخلاف برخی انتقادات که حضور دولت در حوزه تامین مسکن را عامل ناکامی و آشفتگی بازار تولید مسکن می‌دانند، اتفاقا مداخله هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده دولت، از طریق حمایت، هدایت و نظارت، برای عرضه زمین به مردم و نظارت بر فعالیت‌های پیمانکاران، بانک‌های تخطی‌کننده از الزامات قانونی و مقابله با متخلفانی که از واگذاری زمین‌ها سرپیچی می‌کنند، می‌تواند به تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار مسکن کمک کند.

با این حال، برخی معتقدند با توجه به شناسایی خانه‌های خالی کلان‌شهرها و واگذاری آنها، احداث مسکن جدید اولویت ندارد.

مردمی سازی زمینه ساز افزایش حس مشارکت در ساخت مسکن را افزایش می دهد

در همین زمینه صالحی کارشناس مسکن  به باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: این نظرات در حالی مطرح می‌شود که واحدهای مسکونی خالی، عمدتا در مناطق بالای شهر، با متراژهای بزرگ و بعضا مجلل واقع شده‌اند و نمی‌توانند نیاز اقشار متوسط و کم‌درآمد را برآورده کنند. آنها اغلب به دنبال مسکن‌ با متراژ کمتر، در مناطق متوسط یا پایین‌تر شهر، متناسب با توان مالی و بازپرداخت اقساط وام دریافتی هستند. 

وی افزود: با تاکید طرح نهضت ملی مسکن بر خانه‌دار کردن مستاجران و دهک‌های پایین و متوسط درآمدی، راه‌حل برخورداری این طیف از یک سرپناه دائمی، بدون دغدغه برای اجاره، صرفا با اجرای طرح خانه‌های خالی و مالیات‌ستانی از مالکان محقق نمی‌شود و ساخت‌وساز مسکن جدید ضروری است.

صالحی با  بیان اینکه  دولت با درک چالش‌هایی مانند عدم امکان تامین منابع مالی برای پروژه‌های ساخت‌وساز، راهکارهایی برای بهبود وضعیت ارائه داده است، گفت:  یکی از این راهکارها، عرضه زمین و ارائه تسهیلات به خود مردم و مردمی‌سازی مسکن به جای اتکا به پیمانکاران است. این رویکرد می‌تواند به تولید مسکن بیشتر و باکیفیت‌تر منجر شود.

وی افزود: مردمی‌سازی مسکن، از طریق مشارکت مستقیم آنها در فرایند ساخت‌وساز، نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه حس مالکیت و تعلق به مسکن را نیز افزایش می‌دهد. 

با این همه، برخی معتقدند طرح نهضت ملی مسکن با مداخله دولت برای تامین مسکن اقشار کم‌درآمد و متوسط، ناکارآمد و از اساس، نشدنی و اشتباه است. حتی اگر این نگرش را نیت خیرخواهانه و نقد دلسوزانه بدانیم، باز هم پیامدهای ناخواسته به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین آنها، ایحاد ناامیدی در مردم، ترغیب اقشار کم‌درآمد به ترک کلان‌شهرها و جستجوی مسکن در مناطق حاشیه‌‌نشین یا دورافتاده است.

خبرنگار: محبوبه کباری