سالمندی، موضوعی که چند صباحی است سر زبان‌ها افتاده و سیاست‌گذاران را درمورد آینده کشور نگران کرده است. آینده‌ای که قرار است در همه زمینه‌ها متاثر از این موضوع باشد و باید نظام سلامت کشور را با توجه به آن تنظیم کرد.

سیدمحمد طباطبایی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران، اسفند ۱۴۰۱ گفته بود: «نرخ رشد جمعیت در سال ۱۴۰۱ به ۶/۰ درصد رسید.»

طباطبایی ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ هم اعلام کرد: «در صورت ادامه روند فعلی در سال ۱۴۳۰ حدود ۳۰ درصد جمعیت کشور سالمند خواهند بود، یعنی به‌ ازای هر سه نفر یک سالمند خواهیم داشت.»

این بدان معناست که سالخوردگی جمعیت در آینده‌ای نه چندان دور به وقوع خواهد پیوست و این یعنی نیاز‌های جامعه که تابع مستقیمی از سن جامعه است، به شکل انبوهی دستخوش تغییر خواهد شد. برای مثال، طبق اعلام شورای عالی انقلاب فرهنگی، یافته‌ها نشان می‌دهند تا سال ۱۴۳۰ به سه برابر تخت‌های بیمارستانی، پنج برابر مراکز فیزیوتراپی و چهار برابر آزمایشگاه‌های موجود در ایران، نیاز خواهد بود.

حال و آینده نظام سلامت

همان‌طور که اشاره شد، نظام سلامت یکی از مهمترین حوزه‌های نیازمند تنظیم و برنامه‌ریزی اساسی برای مواجهه با سالخوردگی جمعیت در سال‌های آینده است. نظام سلامتی که نیاز به تغییرات اساسی برای انطباق با شرایط سی سال آینده دارد. طبق اعلام شورای عالی انقلاب فرهنگی، ایران تا سال ۱۴۳۰، نیازمند تربیت سالانه چند صد متخصص طب سالمندی است. همچنین هزاران میلیارد ریال برای درمان فقط سالمندان دیابتی و بخشی بزرگ از بودجه جاری برای آموزش‌های پیشگیرانه لازم است.

یکی از مهره‌های اساسی سیستم درمان هر کشور، پزشکان عمومی و متخصص آن کشور هستند. مهم‌ترین معیار برای درمان، ابتدا وجود کافی پزشک به ازای جمعیت یک کشور است. اشخاصی که به‌عنوان سرحلقه زنجیره درمان شناخته می‌شوند. یکی از معیار‌های دسترسی به این سرحلقه، سرانه پزشک است که تعداد پزشکان موجود به ازای هر ده هزار نفر از جمعیت را بررسی می‌کند. این شاخص در کشور‌های منطقه حدود ۲۵ پزشک به ازای هر ده هزار نفر است. در حالی که این رقم در ایران حدود ۱۴ است. این موضوع نشان می‌دهد که در همین زمان حال نیز وضعیت دسترسی به پزشک مطلوب نیست و حتی با کشور‌های منطقه نیز فاصله اساسی دارد.

طبق گزارش خبرگزاری دانشجو، «جایگاه ایران در نمودار از بسیاری از کشور‌های جهان پایین‌تر است؛ ولی این موضوع زمانی که ایران را با کشور‌های منطقه مقایسه می‌کنیم بیشتر به عنوان یک معضل به چشم می‌آید. ایران در بین ۲۷ کشور آسیای میانه و آسیای غرب در جایگاه بیستم قرار دارد.»

سالمندان مزمن

اهمیت موضوع زمانی بیشتر می‌شود که به این نکته توجه شود که بار بیماری نیز در کشور‌های سالمند به علت افزایش بیماری‌های مزمن مانند دیابت، مشکلات قلبی، کلیوی و ... افزایش می‌یابد. این یعنی درخواست برای خدمات درمانی به شدت افزایش خواهد یافت. همین مورد باعث شده است که سرانه پزشک در کشور‌های سالخورده حدود ۳۸ باشد.

در هر حال، با مقایسه وضعیت موجود با سایر کشورها، سرانه پزشک در ایران حدود دو و نیم برابر کمتر از کشور‌های سالمند است. با توجه به این نکته و لزوم برنامه‌ریزی برای آینده، این واقعیت غیرقابل کتمان است که نظام سلامت به معنای واقعی کلمه نیازمند یک تکان اساسی در زمینه تربیت پزشک است تا حداقل بتواند در حوزه نظام سلامت، باری از بحرانی که در آینده منتظر کشور است، بکاهد.