در هر کوچه این روستا که گام می‌گذاری، فرش سنگی زیر پا، احساسی زیبا را در وجود انسان ایجاد می‌کند، تمام کوچه‌ها جدول کشی شده و مانند شهری زیبا به نظر می‌رسد، چراغ‌های روشنایی زیبایی که مناسب سنگ‌فرش هاست کنار پیاده رو تعبیه شده است.

پا بر روی سنگ فرشِ کوچه پس کوچه‌های این روستا که می‌گذاری گویا چند قرن به عقب بازمی گردی. فضای سنتی و نوستالژیک این روستا هر گردشگری را به "ورکانه" می‌کشاند.

ورکانه، روستایی با معماری دوره رنسانس

در دامان رشته کوه الوند و در ۲۰ کیلومتری همدان روستایی شکل گرفته که معماری آن تصویری از اروپا در دوره رنسانس را نمایان می‌کند، روستایی که بیشتر ساختمان‌ها و کوچه‌های آن از سنگ، لاشه سنگ و چوب بنا شده است.

روستای ورکانه یکی از منحصر به فردترین روستا‌های ایران است که خانه هایش از سنگ ساخته شده و ساختمان‌های آن با استفاده از مصالح سنگ لاشه، چوب و ملات گل تشکیل یافته است.

روستای ورکانه به خاطر معماری منحصر به فرد و سابقه ۴۰۰ ساله‌اش، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

ساخت و ساز‌های جدید و خطر جدی از بین رفتن بافت تاریخی ورکانه

در کنار بافت زیبا و منحصر به فرد، باغ‌های متراکم و آب و هوای معتدل در تابستان‌ها یکی از دلایلی است که گردشگران را راهی این روستا می‌کند.

روستای ورکانه در شهرستان همدان و در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق همدان و در ارتفاع حدود ۲ هزار و ۲۵۰ متری از سطح دریا واقع است، چهره روستا همیشه تمیز و بهداشتی است و نمای سنگی خانه‌ها در هنگام غروب تصاویر اروپای دوران رنسانس را یادآور می‌شود.

«اصطبل مری لیلی قراگوزلو» به عنوان یکی از آثار ملی کشور در این روستا قرار دارد، به گفته کارشناسان به دلیل نزدیکی ورکانه به شهر زیرزمینی ارزانفود آینده گردشگری این روستا درخشان است، اما تهدید بافت تاریخی و از بین رفتن تدریجی آن خطری جدی پیش روی این روستاست.

اما حالا «چشمه قُُلقُلِ» سریال «علی البدل» با ساخت و ساز‌هایی همچون معماری شهری روبروست، ساختمان‌هایی که نمای آنها با معماری سنگی ورکانه متفاوت است و ذوق هر گردشگری را جریحه‌دار می‌کند. گویا اهالی ورکانه با اینگونه ساخت و ساز‌ها به فکر معماری منحصر به فرد این روستا نیستند.

حالا کم‌کم زادگاه پروفسور «توفیق موسیوند»، نخستین سازنده قلب مصنوعی در جهان، دیگر آن رنگ و بوی سابق را ندارد و اگر این گونه پیش برود به یک روستای عادی تبدیل می‌شود.

بی تفاوتی به تاریخ، فرهنگ و گردشگری، عشق به ساخت ساختمان‌هایی با سبک و سیاق شهری، بی اطلاعی روستاییان از ارزش بافت تاریخی و معماری کهن، گستردگی روستا‌ها و کمبود نیروی مورد نیاز برای شناسایی روستا‌های دارای بافت تاریخی، مرگ معماری کهن و به عبارتی بافت تاریخی روستا‌های ورکانه را رقم زده است.

دهیاری ورکانه باید هرچه سریع‌تر از ساخت و ساز‌های غیر مجاز جلوگیری کند چراکه اگر ساخت و ساز‌ها به این شکل ادامه داشته باشد روستای ورکانه از فهرست آثار ملی ایران خارج می‌شود.

بنیاد مسکن باید برای حفظ بافت تاریخی ورکانه پای کار بیاید

به شماره افتادن نفس معماری قدیم و ساخت ساختمان‌هایی چند طبقه به سبک شهری هویت روستا‌ها ورکانه را خدشه‌دار و فرهنگ و آداب و رسوم آنها را به سمت دیگری هدایت می‌کند.

اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در رابطه با ساخت و ساز‌های غیر متعارف مکاتباتی با دستگاه‌های مرتبط انجام داده است، اما بخشداری مرکزی همدان و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان باید به طور جد با متخلفان برخورد کنند.

ساخت و ساز‌های غیر مجاز موجب نابودی بافت گردشگر پذیر روستا‌های ورکانه و دیگر روستا‌های دارای بافت سنگی همچون روستای سیمین، خاکو و حیدره قاضی‌خان می‌شود.

بر اساس آمار‌های اعلام شده از سوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی میزان بازدید گردشگران از روستای ورکانه در سال‌های قبل از کرونا به ۳۰۰ هزار گردشگر نیز رسیده بود، اما تغییر بافت سنتی این روستا آمار گردشگران را به میزان چشمگیری کاهش داده است.

اهالی این روستا باید خودشان دغدغه حفظ معماری سنتی ورکانه را داشته باشند و پیش از اینکه اقدامات قانونی برای پیشگیری از ساخت و ساز‌های نامتعارف صورت گیرد اقدام به حفظ معماری سنتی روستای خود کنند.

نابودی معماری ورکانه یکی از چالش‌های کنونی حوزه گردشگری استان همدان است و باید هرچه سریع‌تر از آن جلوگیری شود.

روستای ورکانه با جمعیتی حدود یک هزار نفر از حدود ۱۷۰ خانوار، در دل کوهستان‌های زاگرس در شرق رودخانه ارزانفود و نزدیک قنات روستا واقع شده است که قدمت آن به اوایل دوره صفوی می‌رسد و تابستان‌های خنک، دلپذیر و زمستان‌های سخت و خشن دارد.

رهاورد:

بافت تاریخی شهر‌ها و روستا‌ها در همه جای دنیا نشانگر هویت، تاریخ و فرهنگ گذشتگان یک ملت بوده و حفظ آن یک وظیفه همگانی تلقی می‌شود، بنابراین نباید اجازه داد میراث فرهنگی یک جامعه براحتی در معرض تخریب و تعدی قرار بگیرد.

باید محوریت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بنیاد مسکن کارگروهی ویژه برای حفظ بافت تاریخی و واجد شرایط روستا‌های همدان به ویژه ورکانه تبدیل شود تا با برنامه ریزی و اقدامات پیششگیرانه و حفاظتی از تخریب بیشتر این بافت‌های تاریخی و زیبا جلوگیری شود.