تلاش‌های دولت شهید سید ابراهیم رئیسی برای ایجاد سیاست خارجی پویا، چندوجهی و متوازن کشورمان در نظام بین‌الملل به بار نشسته است و پس از سال‌ها انتظار اولین حضور ایران به عنوان عضو کامل و رسمی در اجلاس سران سازمان شانگهای رقم خورد. بیست و چهارمین اجلاسی که به میزبانی قرقیزستان انجام می‌گرفت، اما محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری جای خالی شهید رئیسی را در این اجلاس پر کرد. حالا همان طور که علی باقری کنی سرپرست وزارت خارجه کشورمان نیز به آن اشاره کرد اگر تا دیروز فقط «همکار» کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای بودیم، اما اکنون به برکت ابتکار دولت شهید رئیسی «شریک در تصمیم‌گیری» اعضای این سازوکار سیاسی-امنیتی بین‌المللی هستیم. بی تردید شهید رئیسی با تمرکز بر تقویت روابط با همسایگان و اصلاح نگاه متوازن در حوزه بین‌الملل توانست بعد از سال‌ها عضویت ایران را از ناظر به عضو کامل در سازمان شانگهای تبدیل کند.

اهمیت و پیام‌های عضویت کامل ایران
نباید فراموش کرد که سازمان شانگهای سازمان مهمی است که در نگاه امنیت‌محور از آن به «ناتوی شرقی» تعبیر می‌شود و از دیدگاه اقتصادی نیز می‌تواند با توفیق در پایان دادن به استیلای دلار بر معاملات اقتصادی زمینه‌ساز تغییری بزرگ در مسیر تبادلات مالی و تجاری در جهان باشد. مجموع صادرات و واردات کشور‌های ذیل سازمان شانگهای نیز به بیش از ۷ تریلیون دلار می‌رسد که از این میزان ۷/۳ تریلیون دلار مربوط به صادرات و ۴/۳ تریلیون دلار واردات این کشورهاست.

سازمان شانگهای با عضویت نصف جمعیت جهان، توان امنیتی و اقتصادی قابل توجه و آینده‌ای قابل تامل در نظم نوین جهانی دارد و از همین رو از این پس «تهران» به عنوان نهمین عضو اصلی این سازمان در میدانی به بزرگی شانگهای در جست وجوی منافع خود خواهد بود. رویدادی که می‌توان آن را نقطه عطفی در ایجاد تعادل و توازن در روابط آسیا با غرب دانست.

درواقع همکاری ایران به عنوان یکی از کشور‌های نقش آفرین و ثبات ساز در غرب آسیا و منطقه با دیگر کشور‌های چند جانبه گرای عضو شانگهای را می‌توان گامی مهم در کم رنگ شدن یک جانبه گرایی غرب و به ویژه آمریکایی‌ها قلمداد کرد. این مسئله از آن جایی حائز اهمیت است که مقامات کشور‌های غربی و به طور ویژه آمریکا بار‌ها از نگرانی خود نسبت به انتقال قدرت هژمونیک از غرب به شرق سخن گفته‌اند. در چنین شرایطی، می‌توان عضویت و حضور فعال ایران در سازمان همکاری شانگهای را یادگار ماندگار شهید رئیسی برای رئیس‌جمهور آینده نامید که باید قدر آن دانسته شود. نکته مهم دیگر به اصالت نگاه راهبردی و لزوم ایجاد هم‌پیمانی‌های راهبردی در حوزه سیاست خارجی کشورمان باز می‌گردد.

در حوزه روابط بین‌الملل، هر کشوری نیازمند رصد تهدید‌ها و فرصت‌های خود و پیدا کردن شرکایی است که در کوتاه و بلندمدت بتواند در قالب توافق‌ها و تفاهم‌های راهبردی با آنها هم‌افزایی داشته باشد و این زمینه اکنون بعد از چین با روسیه نیز فراهم شده است. به عبارت بهتر، گرچه منافع ملی هر کشور تعریف و مختصات خاص خود را دارد و هر کشوری در نظام بین‌الملل قطعا با دیگر کشور‌ها دارای افتراق و نقاط اختلاف است، اما در کنار ایجاد و تقویت مولفه‌های قدرت‌زا و اقتدارآفرین، بی‌تردید بخش قابل توجهی از منافع ملی را باید در چارچوب بازی هنرمندانه در همین میدان جست وجو و تامین کرد، بنابراین در ذیل یک نگاه کلان راهبردی، این هنر مجموعه دستگاه‌های تصمیم‌ساز و مجری سیاست خارجی کشور است که در عین حفظ خطوط قرمز خود، با تمرکز بر اصل تامین منافع ملی و تکیه بر راهبرد دیپلماسی منطقه‌ای و تعامل با همسایگان بتواند منظومه‌ای را تعریف کند که نیاز‌ها و خواسته‌های خود را در مقاطع گوناگون برطرف سازد.

 این اتفاق به خوبی در روند عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای رخ داده و می‌تواند به الگویی عملیاتی در راستای شکل دادن همکاری‌های راهبردی دیگر در حوزه روابط بین‌الملل تبدیل شود. در این میان، اما محمد مخبر که جای خالی رئیس جمهور شهید را در سفر به قرقیزستان پر کرده بود با حال و هوایی متفاوت در اجلاس سران شانگهای و در اولین حضور ایران به عنوان عضو کامل شرکت کرد. سرپرست ریاست جمهوری هنگام نشست آغازین شانگهای قاب عکسی از رئیس‌جمهور شهید را روی میز گذاشت که مورد توجه رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفت.

مخبر تاکید کرد: با توجه به تجربه به دست آمده ذیل اتحادیه بانکی سازمان، به نظر ما «تاسیس بانک مشترک شانگهای» می‌تواند موجب ارتقای سطح همکاری کشور‌های عضو در حوزه‌های مالی و اقتصادی شود.

پیام رهبر انقلاب از طریق مخبر به پوتین
برنامه‌های مخبر تنها به حضور در بیست و چهارمین نشست اجلاس سران شانگهای ختم نشد و در حاشیه این نشست با مقامات دیگر کشور‌ها از جمله چین و روسیه نیز دیدار و گفتگو کرد. محمد مخبر سرپرست ریاست‌جمهوری در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه تاکید کرد: «رهبر ایران گفتند به شما بگویم که مسائل بین ایران و روسیه بسیار عمیق هستند که با تغییر دولت‌ها تغییر نخواهند کرد.»

 مخبر روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه را عمیق، راهبردی و تغییرناپذیر توصیف و با اشاره به نقش و تاثیر این روابط مستحکم بر تحولات جهانی بر ضرورت تسریع در تکمیل مبانی حقوقی همکاری جامع دو کشور و تصویب و اجرایی شدن آن تاکید کرد و گفت: «روابط راهبردی ایران و روسیه، نظم ناعادلانه مبتنی بر یکجانبه‌گرایی را به چالش کشیده است.» پوتین نیز در این دیدار با تاکید بر تقویت همکاری‌های ایران و روسیه در زمینه انرژی و تکمیل و بهره‌برداری از پروژه مشترک خط‌آهن رشت-آستارا خاطرنشان کرد که رابطه دو کشور دوستانه، ناگسستنی و تغییرناپذیر است.

مخبر همچنین ضمن دیدار با شی جین پینگ رئیس جمهور چین گفت: روابط ایران و چین راهبردی بوده و متکی بر منافع و احترام متقابل در حال گسترش است. سران دو کشور برای تداوم و گسترش همکاری‌های فیمابین در زمینه‌های اقتصادی، تجاری و انرژی عزم جدی دارند.

شی جین پینگ نیز در این دیدار تاکید کرد: سیاست چین برای گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار نمی‌گیرد.

منبع: روزنامه خراسان