دقایقی پس از نیمه شب پنجشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ برابر با ۲۰ ژوئن ۱۹۹۰ میلادی زلزله‌ای به شدت ۷.۴ ریشتر شهرستان رودبار در جنوب استان گیلان را لرزاند. در این حادثه دلخراش هزاران نفر از هموطنان ما زیر آوار جان باختند و هزاران هزار خسارت، تخریب، آوارگی و بی خانمانی بر جای ماند. این زمین‌لرزه در زمان خود، جزء ١٠ حادثه مرگبار جهان شناخته شد.

گفته شده که ارتعاشات حاصل از امواج لرزه‌ای آن در سایر شهرستان‌های گیلان و در بخش‌هایی از استان‌های زنجان، آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان، قزوین و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس و موجب وحشت عمومی شد. بر اثر رخداد این زمین لرزه، آسیب‌های جدی به سد سفیدرود، نیروگاه لوشان، پل‌ها، جاده‌ها، بیمارستان‌ها، سازه‌های عمومی و مسکونی وارد شد.

بر این اساس بعد از زلزله رودبار مسئله افزایش مقاوم سازی سازه‌ها و مستحکم کردن منازل روستایی و شهری مورد توجه قرار گرفت. به طور مثال طرح باز آفرینی شهری که با هدف توجه به افزایش استحکام منازل روستایی و بافت‌های فرسوده اجرا می‌شود؛ در این طرح نقاطی که دارای بافت فرسوده هستند، شناسایی و در طرح بازآفرینی در چارچوب نوسازی قرار می‌گیرند.

دستاورد‌های زلزله مهیب رودبار و منجیل

در گزارش‌ها و پژوهش‌های متعدد آمده است که زلزله سال ۱۳۶۹ گیلان نقطه عطفی در مطالعات زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در ایران شد. پس از این واقعه تلخ اقدامات بسیاری برای آمادگی، پیشگیری و مقابله با این رخداد طبیعی در کشور آغاز شد، از جمله؛ تشکیل ستاد مدیریت بحران وزارت کشور، تأسیس سازمان نظام مهندسی، تدوین آیین‌نامه‌های ساخت و ساز مقاوم در کشور، توسعه مراکز پژوهشی مرتبط با زلزله، قرار دادن مطالعات زمین لرزه به عنوان بخشی از سرفصل‌های دروس زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تجهیز و توسعه شبکه شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و ....

 ضرورت شناسایی بافت‌های فرسوده در گیلان

پشت سرگذاشتن تجربه‌هایی چنین تلخ، آموزه‌هایی به همراه دارد که ضرورت رعایت مجموعه مقررات حوزه ساختمان سازی را نشان می‌دهد، رعایت قوانین و ضوابط می‌تواند همچون سدی مقاوم در مقابل خطر‌ها عمل کند و باعث کاهش صدمات و خسارات ناشی از حوادث و رخداد‌های طبیعی شود.

چنین مناسبت‌هایی فرصت مغتنمی است تا با مروری بر توانمندی‌های ملی و استانی زمینه‌های کاهش خطرپذیری، پیشگیری و آمادگی عموم و انسجام دستگاه‌های اجرایی را فراهم کنیم تا بیش از پیش راهکار‌های کاهش اثرات آسیب‌ها و بلایای طبیعی مورد توجه قرار گیرد.

اسدالله عباسی، استاندار گیلان در آخرین جلسه شورای مسکن استان گفت: باید بافت‌های فرسوده بلااستفاده در این استان شناسایی و سپس تعیین تکلیف شوند.

او همچنین با بیان اینکه در حوزه مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده در استان خوب کار شده است، افزود: مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده روستایی در استان باید با جدیت دنبال شود.

۳۴ سال پیش هزاران امید در زیر خاک دفن شد 

مهرداد گودرزوند چگینی، نماینده مردم رودبار در مجلس شورای اسلامی در نطق میان دستور خود در جریان جلسه علنی مجلس در روز چهارشنبه ۳۰ خرداد ماه گفت: زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ این شهرستان را به تلی از خاک تبدیل کرد.

او یاد و خاطره جانباختگان زلزله رودبار را گرامی داشت و افزود: در آن حادثه تلخ، هزاران امید در زیر خاک دفن شد.

نماینده مجلس دوازدهم تصریح کرد: از همین جا از هیئت دولت و مدیران اجرایی درخواست دارم که مشکلات شهرستان رودبار در بخش‌های زیرساختی را دنبال و مرتفع کنند. 

زلزله ۶۹ واقعه‌ای هولناک که گیلان را برای همیشه داغدار کرد

هادی سلیمی، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان گیلان نیز در پیامی این مناسبت تلخ و غمبار را به مردم استان تسلیت گفت. 

در بخشی از این پیام آمده است: زلزله سال ۱۳۶۹ واقعه‌ای هولناک بود که خانواده‌های بسیاری را در گیلان برای همیشه داغدار عزیزانشان کرد. اگرچه بیش از ۳ دهه از این حادثه دلخراش می‌گذرد، اما هنوز یادآوری آن روز تلخ، بغضی سنگین و غمی عمیق بر دل ایرانیان نوعدوست و به ویژه اهالی این مناطق می‌نشاند.

امروز در سالروز این واقعه غم‌انگیز که چندین هزار واحد مسکونی در ۲ استان زنجان و گیلان تخریب و صد‌ها هزار نفر بی‌خانمان شدند، خسارات عمده‌ای به تأسیسات و اماکن عمومی در این استان‌ها وارد شد و عده کثیری جان خود را از دست دادند، ضروری است تا اهمیت بازسازی و ایجاد استحکام در بنا‌های مسکونی شهر‌ها و روستا‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد تا بار دیگر در رویداد‌هایی این چنین، شاهد آسیب‌های عظیم انسانی و ساختمانی در شهر‌ها و روستا‌ها نباشیم.

گیلان دارای گسل‌های جوان و فعال است

به عقیده کارشناسان، رخداد زمین لرزه ‏های تاریخی در گیلان و وجود گسل‏‌های فعال در گستره استان نشان دهنده لرزه‏ خیزی بالای این منطقه است.

گیلان در زمره مناطق پرخطر از دیدگاه لرزه خیزی، سیل و زمین لغزش قرار دارد که بر همین اساس شناسایی و مطالعات زمین شناختی از گسل‌های استان ضروری است.

همچنین وجود گسل‌های فعال و جوان در گیلان، مقاوم سازی سازه‌ها و بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌ها را طلب می‌کند. شناسایی هرچه بهتر گسل‌ها به عنوان سرچشمه‌های لرزه زا، ساخت و ساز ایمن با رعایت کامل اصول مهندسی از دیگر راهکار‌های کاهش تلفات و صدمات مخرب زمین لرزه‌های بزرگ احتمالی در گیلان است. 

متخصصان زمین شناسی نیز گفته اند: وقوع زلزله‌های کوچک اگرچه ممکن است خسارات جانی و مالی زیادی در بر نداشته باشد، اما این پیام را دارد که استان گیلان در زمره مناطق پرخطر از نظر زمین لرزه است و هر لحظه باید آمادگی لازم برای مقابله با این رخداد طبیعی را داشته باشد.

احمد شکرزاده، رئیس مرکز لرزه نگاری گیلان در گفت‌وگویی اعلام کرد: سال گذشته تعداد ۵۹ زمین لرزه در این استان به ثبت رسید که تالش، رودبار و آستارا به ترتیب دارای بیشترین فراوانی زمین لرزه بودند.

او همچنین از کمبود ایستگاه لرزه نگاری در گیلان خبر داد و گفت: در حال حاضر ۴ ایستگاه لرزه نگاری در لاهیجان، رودبار، رضوانشهر و آستارا فعال است، این در حالی است که استان گیلان به ۴ ایستگاه لرزه نگاری دیگر در شهرستان‌های رودسر، فومن، شفت و تالش نیاز دارد.

اهمیت آموزش همگانی آمادگی در برابر زلزله

آموزش مردم در برابر زمین لرزه به منظور آشنایی و آمادگی برای عملکرد صحیح قبل، حین و پس از زلزله و مدیریت صحیح و اصولی در مواجهه با این رخداد، رعایت اصول ایمنی، کسب آمادگی در مقابل مخاطرات طبیعی و آگاهی بخشی جامعه از عوامل مؤثر و کارساز در پیشگیری و کاهش خسارت است.

امروزه آن قدر که وقت مردم صرف سرگرمی و فیلم و جوک در فضای مجازی می‌شود، برای آموزش انواع نکات ایمنی زمان گذاشته نمی‌شود، حال آنکه مرور حتی یک بار این موارد شاید جایی و زمانی به درد ما و دیگران بخورد. 

هنگام زلزله چه باید کرد؟

با وجود تغییرات اقلیمی احتمال بروز سیل و زلزله بیش از گذشته شده است؛ بنابراین هنگام وقوع زلزله باید بدانیم دقیقا چه کنیم؟ در این موقع خونسرد باشید، اصول مهمی که ذکر می‌شود توجه کنید و آنها را عملی کنید. در حالی که ساختمان در حال لرزیدن است سعی نکنید از آن خارج شوید، چرا که امکان سقوط اشیا و آسیب‌های ناخواسته وجود دارد. به زیر میز بروید، با یک دست محکم آن را بگیرید و با دستی دیگر از سر خود محافظت کنید. اگر میز در نزدیکی نیست، در کنار یا کنج دیوار (مرکزی خانه) در موقعیت نیمه نشسته قرار بگیرید و با دستتان از سر خود محافظت کنید یا می‌توانید لای چارچوب در قرار بگیرید. 

اگر در رختخواب هستید، به روی شکم بخوابید و با بالشت از سر و گردن خود محافظت کنید. از پنجره، کمدها، تابلو‌ها و هر اثاثیه‌ای که امکان ریزش آن وجود دارد، دور بمانید. آشپزخانه محل خطرناکی است؛ از آن خارج شوید و از وسایل حرارتی فاصله بگیرید. همچنین اگر خارج از خانه هستید، همان‌جا بمانید. از راه پله استفاده کنید. از آسانسور استفاده نکنید. 

به فضای باز بروید. از ساختمان‌ها، دیوارها، درختان، تیر‌ها و کابل‌های انتقال برق و هر چیزی که امکان افتادن آن هست، فاصله بگیرید. همچنین اگر در حال رانندگی هستید خودرو را با احتیاط متوقف کنید و ترمز دستی را بکشید. تا پایان یافتن لرزه درون خودرو بمانید تا حد امکان از توقف روی پل‌ها، درون تونل‌ها یا در نزدیکی درختان، چراغ‌های راهنما و هر چیزی که امکان ریزش آن وجود دارد، خودداری کنید. بعد از زلزله هم خود و دیگران را معاینه کنید تا آسیب ندیده باشید. به افرادی که نیاز به کمک دارند (کودکان، سالمندان، افراد ناتوان و آسیب‌دیده و ...) یاری برسانید. خطوط گاز، آب و برق را بررسی کنید. در صورت آسیب‌دیدگی، ورودی آنها را قطع کنید. 

باید توجه داشت آتش‌سوزی و حریق معمول‌ترین رخداد‌های پس از زلزله هستند. اگر در خانه هستید با توجه به اینکه احتمال پس‌لرزه وجود دارد، می‌توانید با احتیاط از آن خارج شوید و منتظر دستورالعمل مراجع ذیربط بمانید. اخبار را از منابع موثق دنبال کنید. از تلفن همراه به غیر از موارد اورژانسی استفاده نکنید. اگر در خارج از خانه هستید و شرایط ایمن شده است، می‌توانید با احتیاط به خانه بازگردید. از ساختمان‌ها و اشیای آسیب‌دیده دور بمانید.