آتشفشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی درسراسر کره زمین است که در طول تاریخ زمین شناسی وجود داشته و در ایجاد و تحول و تکامل پوسته و گوشته زمین نقش اساسی داشته است.

 سیروس قنبری عضوهیئت علمی دانشگاه سیستان وبلوچستان گفت: ایجادآ تشفشان‌ها و عوامل مؤثر در ایجاد آنها از عهد پرکامبرین تاع صر حاضر تغییرزیادی نداشته ‌و آنچه در این راستا تغییر کرده نوع دانش بشری و چگونگی مطالعه درمورد آن و نحوه مواجهه و مقابله ‌آن بوده است.

 سیروس قنبری افزود : آتشفشانها در اکثر نقاط کره زمین و حتی در سایر کرات منظومه شمسی دیده می شوند .ناگفته نماند که پوشش سطحی کره ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و مهمترین ارتفاعات سیاره مریخ توسط آتشفشانها بوجودآمده است.

وی بیان کرد: علم آتشفشان شناسی به مواردی مانند چگونگی تشکیل و تحول مواد مذاب(‌ماگما) و چگونگی جابجایی آن گدازه ها و چگونگی فعالیت آتشفشان ها وحرکت مواد آتشفشانی در سطح زمین وچگونگی تغییر این مواد ماگمایی و غیره اشاره دارد.

قنبری گفت: علم آتشفشان شناسی از علومی مانند پترولوژی ، تکتونیک، ژئوشیمی، چینه شناسی‌، رسوب شناسی‌، ژئوفیزیک ‌و بعضی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک و ریاضی یاری می جوید.

وی اظهار کرد: آتشفشان پدیده ای است که سطح زمین را با مناطق درونی زمین‌، یعنی جایی که بر اثر بالا بودن دما، سنگها به صورت مذاب‌ دیده می شوند، مرتبط می‌کند که از آن گدازه‌های آتشفشانی مواد آذرین و گازهایی خارج می‌شود. هنگامی که مواد مذاب به سطح زمین می‌رسد غالبا اشکال خاصی ایجاد می‌کنند. فعالیت در برخی از آتشفشانها به یکباره تمام نمی شود ولی در اکثر موارد مراحل خروج مواد یا مراحل فعالیت آتشفشانها با آرامش همراه است. مرحله آرامش یک آتشفشان که ممکن است بسیار هم طولانی باشد، به نام مرحله خاموشی آتشفشان نامیده می‌شود مثل آتشفشان سهند درآذربایجان شرقی.

عضوهیئت علمی دانشگاه سیستان وبلوچستان گفت: واژه آتشفشان معمولا تصوری از کوه مخروطی را در ذهن تداعی می‌کند که قله آن شکل قیف مانند داشته و دهانه آتشفشان در داخل آن قرار دارد و معمولا از آن دود وبخارآب خارج می‌شود. بسیاری از اندیشمندان و زمین شناسان تلاش کرده‌اند برای فعالیتهای آتشفشانی که به اشکال مختلف صورت می‌پذیرد ترتیب و نظم قائل شده و آنها را براین اساس طبقه بندی نمایند.

وی افزود: گازهای آتشفشانی، مجموعه‌ای از ترکیبات گازی هستند که از آتشفشان‌های فعال و گاهی اوقات از آتشفشان‌های خاموش و نیمه فعال خارج می‌شوند. این گازها شامل دی‌اکسید کربن (CO۲)، بخار آب (H۲O)، دی‌اکسید گوگرد (SO۲)، کلرید هیدروژن (HCl)، فلورید هیدروژن (HF) و ترکیبات دیگری هستند که می‌توانند تأثیرات مهمی بر محیط زیست و سلامت انسان و حتی تغییرات آب و هوایی داشته باشد.

دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه سیستان وبلوچستان در ادامه اظهار کرد: برخی از این گازها در بافت حفره‌ای سنگ‌های آتشفشانی وجود دارند و برخی دیگر از موادگدازه ای موجود آزاد می شوند. همچنین برخی از گازها ممکن است به طور غیر مستقیم از طریق گردش آب گرم لابلای گدازه ها به وجود آمده باشند.

به گفته قنبری، گازهای آتشفشانی می‌توانند تأثیرات مختلفی بر روی محیط زیست طبیعی و سکونتگاه های انسانی داشته باشند. برای مثال، دی‌اکسید گوگرد می‌تواند با آب و اکسیژن واکنش نشان داده و به باران اسیدی تبدیل گردد که برای زندگی گیاهی و جانوری بسیار مضر می باشد. همچنین این گازها می‌توانند بر سلامت انسان تأثیرگذار باشند، بخصوص اگر به مقدار زیاد و در نزدیکی مناطق روستایی وشهری آزاد گردند.

وی ادامه داد: کوه تفتان که در جنوب‌شرقی ایران و دراستان سیستان وبلوچستان واقع شده است، این کوه یک آتشفشان نیمه‌فعال است و به دلیل فعالیت‌های آتشفشانی خود شناخته شده است. اخیراً و در دو هفته گذشته، گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد خروج گاز و بخار آب از دهانه‌های این کوه افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌ها و نظرات برخی از همکاران اینجانب از جمله دکتر صمد فتوحی ژئوموفولوژیست دانشکده جغرافیا وبرنامه ریزی محیطی دانشگاه سیستان وبلوچستان، این افزایش در خروج گاز و بخار آب به دلیل نزولات آسمانی بیشتر در سال جاری بوده و به نظر نمی‌رسد که نشانه‌ای از فوران آتشفشانی باشد.

عضوهیئت علمی دانشگاه سیستان وبلوچستان گفت: بارشهای خوب زمستان گذشته و بهار امسال و ایجاد روان آبهای سطحی فراوان دراستان سیستان و بلوچستان و نفود به لایه های درونی زمین و ترکیب با گوگردهای این کوه سبب گردیده تا هم بخار آب خروجی زیادتر گردد و هم گازگوگرد ناشی ازحل شدن گوگرد در آب‌های نفوذی درهنگام خروج بیشتر شود.

قنبری افزود: گوگرد کوه تفتان می‌تواند در صورت خروج به مقادیر زیاد، تأثیراتی بر محیط زیست و سلامت انسان‌های روستایی و شهری پیرامون کوه تفتان داشته باشد. با این حال، مسئولین محلی و کارشناسان زمین‌شناسی دانشگاه سیستان وبلوچستان وسازمان زمین شناسی استان تأکید کرده‌اند که فعالیت‌های اخیر کوه تفتان خطری برای سکونتگاههای انسانی پیرامون آن ندارد و بارها در طی سالهای پیشین اتفاق افتاده است.

دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه سیستان وبلوچستان خاطرنشان کرد: گازهای آتشفشانی نقش مهمی در فرآیندهای زمین‌شناسی دارند و می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر محیط زیست و سلامت انسان داشته باشند. درک این ترکیبات و تأثیرات آن‌ها برای مدیریت مخاطرات آتشفشانی و حفاظت از سکونتگاهای انسانی و اکوسیستم‌های آسیب‌پذیر ضروری است.