سوم خرداد از مهمترین تاریخ‌های انقلاب و اسلامی و هشت سال دفاع مقدس کشورمان است. روزی که خرمشهر، از مهمترین شهر‌های اشغال شده ایران توسط رژیم بعث عراق آزاد شد. پس از این آزادی، اما جمله ای ماندگار توسط امام خمینی (ره) گفته شد. جمله این بود خرمشهر را خدا آزاد کرد.

آزادی که البته سختی‌های فراوانی داشت و روز‌های دشواری را برای مردم خرمشهر و ایر ان اسلامی ایجاد کرد.

از ابتدای جنگ تحمیلی خرمشهر زیر آتش سنگین ارتش عراق قرار گرفت و انبوهی از آتش خمپاره‌ها و توپ‌های دشمن که روی شهر ریخت. شهر در آتش می‌سوخت و صدای انفجار لحظه‌ای قطع نمی‌شد و همه مردم غافلگیر شدند. برای اینکه مردم برای مقاومت سازماندهی شوند، رو به مسجد جامع (نماد مقاومت) و دیگر پایگاه‌ها آمدند و طولی نکشید که بیمارستان پر از مجروحان و شهیدان شد.

عملیات بیت المقدس عملیاتی که تحت لوای آن خرمشهر آزاد شد از جمله طولانی‌ترین عملیات‌های دوران دفاع مقدس است که در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ با رمز «یا علی ابن ابی‌طالب» به فرماندهی مشترک سپاه و ارتش و با هدف آزادسازی خرمشهر آغاز شد.

این عملیات طی چندین مرحله انجام شده و در نهایت در سوم خرداد ماه آزادی خرمشهر را رقم زد و رهبر کبیر انقلاب در این رابطه در اوج خداباوری و اخلاص، فرمود: «فتح خرمشهر فتح خاک نیست، فتح ارزش‌های اسلامی است. خرمشهر شهر لاله‌های خونین است. خرمشهر را خدا آزاد کرد».

دهم اردیبهشت ۱۳۶۱ بعد از اینکه حدود ۳ هزار کیلومتر از مناطق اشغالی آزاد شده بود، بالاخره نوبت رسید به فتح خرمشهر. شهری که چهارم آبان ۱۳۵۹ بعد از ۳۴ روز مقاومت در مقابل ارتش بعثی، اشغال شده بود و حدود یک سال و نیم بود که در اشغال به سر می‌برد.

در این روز  عملیات شروع شد و در طی ۲۱ روز نبرد، حدود ۶ هزار شهید تقدیم این خاک شد. اتفاق شگفت‌انگیزی که در فتح خرمشهر افتاد تسلیم شدن حدود ۱۹ هزار نفر از سربازان و افسران ارتش عراق بود. اتفاقی که در روز بیست و یکم نبرد خرمشهر، یک غافلگیری به حساب می‌آمد. چرا که نیرو‌های ما در محاسبات خودشان گمان می‌کردند که باید حدود یک ماه دیگر باید این نبرد ادامه پیدا کند تا پیروزی حاصل شود. به هر حال ۱۹ هزار نیروی عراقی داخل شهر بود و این اصلاً عدد کمی نیست. کسی نمی‌تواند باور کند که شهری که با ۱۹ هزار نفر نیروی نظامی دارد مقاومت می‌کند، ناگهان شکست بخورد.  

سوم خرداد یک حماسه ملی است؛ اگر حضور ملت در صحنه جبهه‌های دفاع نبود، نه حماسه آن پیروزی تحقق می‌یافت و نه حماسه حضور مردم در جشن پس از پیروزی.

در جریان عملیات آزادسازی خرمشهر علاوه بر ایثار و فداکاری‌های بی‌شائبه مردم این شهر و سربازان، نقش فرماندهان بسیار تاثیرگذار بود؛ فرماندهانی همچون شهید صیاد شیرازی، شهید قاسم سلیمانی، محسن رضایی، شهید حسن باقری، شهید همت، احمد متوسلیان، مرتضی قربانی، شهید زین‌الدین، رحیم صفوی، غلامعلی رشید، رضا مجیدی، محسن غرضی، شهید بقایی و مرتضی صفاری و امین شریعتی از جمله این فرماندهان هستند.

بر اساس گفته سردار نائینی رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، طی عملیات بیت‌المقدس تعداد ۶ هزار و ۲۴۳ نفر شهید و ۱۶ هزار و ۷۱۰ نفر جانباز شدند. همچنین نباید از نقش محوری تکاوران نیروی دریایی ارتش، دانشجویان دانشگاه افسری و نیرو‌های مردی غافل شویم.

سوم خرداد ۱۳۶۱ یکی از بارزترین جلوه‌های نصرالهی و یکی از مهمترین و زیباترین روز‌های انقلاب اسلامی ایران می‌باشد. در این روز خرمشهر که پس از ۳۵ روز پایداری و مقاومت در ۴ آبان ۱۳۵۹ به اشغال دشمن در آمده بود، پس از ۵۷۸ روز (۱۹ ماه)، بار دیگر توسط رزمندگان اسلام فتح شد و پرچم اسلام بر فراز مسجد جامع و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز در آمد.