رویداد «مستندسازان علمی» همزمان با سالروز تولد دیوید آتنبرو، نویسنده، تهیه‌کننده، کارگردان و مستندساز مشهور بریتانیایی به کوشش کرسی ترویج علم یونسکو در ایران با همکاری انجمن ترویج علم ایران توسط گروه «هنروتجربه» روز گذشته جمعه ۲۱ اردیبهشت در موزه سینما برگزار شد.

اسماعیل میرفخرایی، رامین حیدری فاروقی، حامد شکیبانیا، عرفان خسروی مهمانان این رویداد بودند که مدیریت آن را سیاوش صفاریان‌پور برعهده داشت. اکران مستند علمی «کاپیتان من» به کارگردانی سیاوش صفاریان‌پور و تهیه‌کنندگی بهرام رادان از برنامه‌های این رویداد بود.

صفاریان‌پور در ابتدای این رویداد گفت: از همان روز که گونه انسان خردمند روی زمین قدم گذاشت و بارقه هوشمندی در ذهن او روشن شد، خردمندی و قصه‌گویی دست در دستان هم نهادند تا ما به موجوداتی بدل شویم که توانایی زیستن فراتر از زمان خود و در دل اعصار را به دست آوریم. از همان نخستین روز‌ها با همان نخستین ابزار‌ها ما داستان‌های خود، تجربیات خود و یافته‌های خود را مستند کردیم و به آن دوام بخشیدیم.

وی ادامه داد: ما امروز بر دوش و در آغوش تجربه‌های مستند شده و قصه‌های روایت شده آنها ایستاده‌ایم که می‌توانیم کمی دورتر را کمی بهتر ببینیم. سنت انتقال دانش و تجربه و خردمندی به مدد قصه‌گویی که شاید بی‌اغراق ذات و ماهیت انسان را بیش از هر صفت و توصیف دیگری توضیح دهد، امروز اوج بروز آن را در کار و فعالیت مستندسازان جهان علم و طبیعت می‌بیند. اگر روزی بستر رسانه‌ای ما دیوار غار‌ها بود و عصاره رنگ گیاهان، امروز به مدد انقلاب‌های متوالی علم و فناوری، به هزار و یک ابزار برای ثبت و روایت مجهزیم، اما در پشت این توان فنی، همان روح کنجکاو و قصه‌گوی ماست که بی‌تابی می‌کند. در میان این نسل از میراث داران سنت قصه گویی قصه جهان، دیوید آتنبرو نمونه‌ای یگانه است که عمر پربارش نه تنها نسل‌های متوالی را با دانش و خرد جهانی که در آن زندگی می‌کنیم آشنا کرده که ماهیت قصه‌گویی و روایت این داستان‌ها را نیز تغییر داده است.

عرفان خسروی، یکی از کارشناسان حاضر در این رویداد، عنوان کرد: آتنبرو مورد خاصی در تاریخ بشر است که می‌توان او را با پلینی کبیر نویسنده «دانشنامه تاریخ طبیعی» در ۲ هزارسال پیش مقایسه کرد که کتاب او تا سده‌های بعد هم به عنوان منبع و مرجع مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: در دوره ما آتنبرو از جمله کسانی است که در آینده ماندگار خواهد شد و او را با چنین اشخاصی مقایسه خواهند کرد. شاید به تعبیر خیلی از دوستان آتنبرو کسی باشد که در زمان و مکان مناسب قرار گرفته و بدین واسطه توانسته است، موقعیتی به دست بیاورد.

پس از این حیدری فاروقی گفت: وقتی درباره چیزی سخن می‌گوییم ۲ حالت دارد اول اینکه به پاسداشت اندیشه و آگاهی پرداخته‌ایم که خوشحال‌کننده است. اما در شکل دیگر، چون بار اندیشه و آگاهی را از دوش خود برمی‌داریم آن موضوع در مخاطره از بین رفتن قرار می‌گیرد. استمرار در کار، زمان و مکان مناسب که درباره آنتبرو به آن اشاره شد شاید این موارد اختیار را از ما بگیرد، اما بزرگ‌ترین مطلب این است که ما چگونه می‌توانیم با واقع شدن در شرایط، کیفیات خود را افزایش دهیم. آگاهی را به عرصه عمومی ببریم، برای مفاهمه توجه ایجاد کنیم، تداعی و تعمیم پذیری را ممکن کنیم و به حافظه جمعی مراجعه کنیم و در آن حاضر باشیم.

وی ادامه داد: سینمای مستند آگاهی را به عرصه عمومی و در دسترس قرار می‌دهد و ما را تشویق می‌کند که حساس باشیم و بدانیم اگر از مرگ‌آگاهی سخن می‌گوییم معنای استعاری آن زادآگاهی است به معنای آنکه چطور این حیات محقق شده است.

شکیبانیا نیز عنوان کرد: کار آتنبرو رسیدن به شکوه و عظمت و نمایش آگاهی است و درام اقتضائات خود را دارد. این نمایش به سامان آگاهی در عرصه عمومی است و پژوهشکده نیست. برخی از فیلم‌های مستند در گذر زمان هرچه بیات می‌شود ارزشمندتر می‌شود. برخی از اطلاعات در گذر زمان از بین می‌رود و این مستند‌ها می‌تواند به عنوان مرجع و منبع استفاده شود. برخی فیلم‌های مستند ستاره دارند و برخی نه. فیلم‌های آتنبرو ستاره ندارند و ستاره همیشه نماینده گروهی است که اگر نباشند این کار ساخته نمی‌شود، اما آثار آتنبرو اینگونه نیست. آتنبرو نماینده تفکری است که باید برای نشان دادن تلاش همه هزینه کرد و این دیده شدن نیاز به صبر و ذهن باز دارد.

وی ادامه داد: پیشنهاد یک روز جهانی برای مستند به یونسکو آن هم روز تولد آتنبرو به نظر من یک مبارزه است تا یادمان باشد باید بودجه و حمایت باشد تا آثار درخشان تولید شود.

در انتهای این مراسم اسماعیل میرفخرایی شمع نود و هشتمین سالگرد تولد دیوید آتنبرو را خاموش کرد.