یزد شهری با دیوار‌های کاهگلی که همچنان تاریخ، آن را به رخ جهانیان می‌کشد

یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست. همین دو ویژگی کافی است تا ایرانیان بدانند کشوری به وسعت تاریخ جهان دارند و شهری کویری که می‌توانند خشت به خشت، ریگ به ریگ و لحظه به لحظه تاریخ آن را به رخ جهانیان بکشند.

در بافت تاریخی یزد، دیوار‌های تنومند کاهگلی با آبی آسمان در هم آمیخته و همزیستی هوشمندانه انسان و طبیعت سرسخت در لابه‌لای طاق‌ها، بادگیر‌ها و ساباط‌ها به خوبی حس می‌شود.

اخیرا کاربران با راسال  مطلبی در فضای مجازی مبنی بر استقامت بنا‌های تاریخی یزد نسبت به بنا‌ها در بعضی از کشور‌ها نوشته اند؛ درحالی که قطعات فولادین برج ایفل تا به امروز ۱۲ بار تعویض شده است! بافت خشتی یزد ۸۰۰ سال باد و باران را پشت سرگذاشته و همچنان عظمت به رخ می کشاند.

استحکام سازه‌های خشتی در قیاس با مصالح امروزی بیشتر است

 محمد حسن سخاوی کارشناس فنی و ناظر مرمت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان یزد در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت:  بنا‌های خشتی دارای ماندگاری زیادی هستند و اگر محافظت شوند تا قرن‌ها آسیب نمی‌بینند. چون خشت و گِل ماده خام است و خراب شدنی نیست.

وی با اشاره به سازه های فولادی یا آهنی کار رفته دربعضی بناها افزود:  قطعات فولاد که در بنا‌های جدید و همچنین  در ساخت برج ایفل به کار رفته بعد از مدتی دچار زنگ زدگی شده و ضعیف می‌شوند به همین دلیل باید برای پیشگیری از تخریب، سازه ها تعویض شوند که این کار هزینه های زیادی  برای صاحبان بناها و معماران را  در بر دارد.

سخاوی ادامه داد: شباهت‌هایی که بین بنا‌های تاریخی و برج ایفل وجود دارد این است که  عریض بودن پای سازه در برج ایفل و کم عرض بودن بالای اشاره کرد. در دیوار‌های خانه‌های تاریخی و برج و بازوی یزد پایین دیوار‌ها عریض‌تر از بالای آن است اما، سبک معماری، مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها همگی با ظرفیت حرارتی بالا و بسیار مقاوم هستند که باعث پایداری و استقامت بیشتر این بنا‌ها شده است.

کارشناس فنی و ناظر مرمت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان یزد گفت: این استحکام و مقاومت را می توان  به دلیل رعایت اصول معماری  در ساخت آب انبار‌ها در بافت تاریخی، آب انبار شش بادگی، ساباط‌ها، میدان وقت‌الساعت و  خانه های قدیمی در محله‌های بافت تاریخی تاریخی یزد مشاهده کرد.

به گفته وی،کاهگِل  علاوه بر اینکه به همه ساختمان‌های بافت قدیمی یزد راه یافته و رنگ گرم آن نیز روح و حیات به شهر بخشیده است.

سبک  بسیار جالب معماری یزدی‌ها

یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های آن این است که تمامی بنا‌های تاریخی این شهر به صورت کاملا فشرده و متراکم ساخته شده  و از طرف دیگر تمامی عمارت‌ها و خانه‌ها نیز در دل یکدیگر و به صورت متصل و بدون هیچ فاصله‌ای قرار دارند.

کاهگل، مصالح اصلی معماران یزدی برای ساخت خانه 

کاهگل اصلی‌ترین و شاخص‌ترین مصالح شناخته شده در معماری بافت تاریخی یزد به شمار می‌رود؛ این ماده به خاطر ویژگی‌های عایقی و استقامت بالا، عبور نکردن گرما و سرما از آن، نشت نکردن باران در پوشش‌های گنبدی و سقف‌های طاقی کاهگلی و ارزان بودن از ابتدا با زندگی مردمان ایران زمین آمیخته شده است.

 یزد با عناوینی همچون شهر بادگیرها، شهر کار و کاریز و کاهگل، دارالعباده، دارالعلم و دارالعمل، حسینیه ایران، شهر دوچرخه‌ها، شیرینی، شهر قنات، قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب شناخته می‌شود.

وی اضافه کرد: این در حالی است که در زلزله و سیل، بنا‌های خشتی نسبت به ساختمان‌های جدید آسیب کمتری دیدند.

سکونت‌گاه‌های استان یزد ۲ هزار و ۲۷۰ هکتار بافت تاریخی دارد و یزد به‌عنوان نخستین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان دارای بافت تاریخی به مساحت عرصه ۷۴۳ هکتار و مساحت حریم پنج هزار هکتار است که ۲۰۰ هکتار عرصه آن در ۱۸ تیر ۱۳۹۶ در چهل و یکمین نشست کمیته میراث جهانی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در کراکوف لهستان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.

در بافت تاریخی یزد بیش از ۱۷۰۰ اثر وجود دارد؛ این بافت دارای ویژگی‌های بسیار منحصر به فردی دارد به گونه‌ای که تا به امروز دوام آورده و همچنان استوار و محکم است.

بافت تاریخی یزد در مرکز این شهر قرار دارد و یک محدوده توریستی به حساب می‌آید و البته صرفا یک منطقه توریستی نیست و زندگی مسکونی در این محدوده در جریان است.

یکی از شاخص‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های معماری در بافت تاریخی یزد، بادگیر‌ها و مناره‌ها هستند، در واقع این بادگیر‌ها در گذشته اهمیت زیادی داشتند و به همین دلیل همیشه به عنوان یک نشان یا نماد از این شهر تاریخی یاد می‌شوند.

یزد در کنار استان‌های فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران مقصد اول گردشگران خارجی و اروپایی بوده به گونه‌ای که استقبال گردشگران خارجی از این شهر تا پنج برابر افزایش داشته و همین امر گردشگری را محور توسعه استان قرار داده است.

این استان ۲ هزار و ۲۷۰ هکتار بافت تاریخی دارد و شهر یزد به عنوان نخستین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان دارای بافت تاریخی ارزشمندی است.

بافت تاریخی یزد دارای ۷۷ محله با قدمتی به طول ۲۵۰۰ سال می‌باشد که در ۱۸ تیرماه سال ۹۶ در سازمان ملی میراث جهانی یعنی یونسکو به ثبت رسید و یکی از بافت‌های دست نخورده مسکونی در جهان و تاریخ بشر محسوب می‌شود و همچنان زندگی در این بافت جریان دارد.