حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آستانه روز جهانی مالاریا اعلام کرد: روز ۲۵ آوریل مطابق با ۵ اردیبهشت ماه، روز جهانی مالاریا و فرصت مغتنمی است برای ارائه دستاورد کشور‌ها در مهار مالاریا و مشکلات ناشی از این بیماری در سطح جهان و بیان چالش‌هایی که ممکن است کشور‌ها به ویژه در قالب استراتژی‌ها و برنامه‌های سازمان جهانی بهداشت، با آن‌ها مواجه باشند.

خوشبختانه وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران هم راستا با نهضت مبارزه جهانی با مالاریا موفق شده طی ۴ سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ گزارش صفر موارد بومی مالاریا را در کشور گزارش نماید، که نشان دهنده پیشرفت قابل توجه برنامه کنترل مالاریا بعد از ۶ دهه مبارزه با بیماری در کشور است.

این پیشرفت‌ها در شرایط سخت سال‌های اخیر با توجه به تحریم‌های فلج کننده، محدودیت‌های دسترسی به اقلام مورد نیاز بهداشتی بین المللی و بار سنگین پاندمی کووید ۱۹ به دست آمده که بدون حمایت سازمان بهداشت جهانی و کمک‌های تکنیکال و فنی این سازمان، دستیابی به این موفقیت میسر نبوده است.

در کنار این کمک‌ها تلاش به ویژه در دانشگاه‌های علوم پزشکی جنوب و جنوب شرقی کشور؛ استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بخش جنوبی استان کرمان یعنی محدوده تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی جیرفت، سبب شده که ما در کنار کشور به شدت آلوده‌ای مثل پاکستان با تخمین بیش از دو میلیون مورد سالیانه مالاریا، چنین دستاورد بزرگی داشته باشیم.

عدم ثبت مورد بومی مالاریا طی چهار سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ در کشور/ پیشتازی ایران در منطقه در زمینه مبارزه با مالاریا را نشان میدهد. متاسفانه بدلیل افزایش بار بیماری در سال ۱۴۰۱ بدنبال وقوع سیل در پاکستان نه تنها افزایش بیش از حد تصور موارد وارده مالاریا از پاکستان و افغانستان و به دنبال آن افزایش ریسک برقراری مجدد چرخه انتقال مالاریا در داخل شهرستان‌های مرزی استان سیستان – بلوچستان را بشکل قابل توجهی افزایش داده است، که علیرغم عدم مشاهده شواهد اثبات شده مبنی بر برقراری چرخه انتقال محلی مالاریا، سازمان جهانی بهداشت بر موارد اندکی از انتقال بیماری در داخل مرز‌های کشور، نظر دارد.

باید به این نکته مهم توجه داشت که ایران یک کشور پهناور و بزرگ و قابل قیاس با کشور‌هایی نظیر امارات و مراکش که در سال‌های گذشته و دو کشور آذربایجان و تاجیکستان که سال پیش گواهی حذف مالاریا را دریافت کرده اند، نیست. ما بیش از ۸۰ میلیون جمعیت داشته و در جوار کشور‌هایی مانند پاکستان و افغانستان قرار داریم که آمار بیماری مالاریا در آن‌ها بیش از خیلی از کشور‌های منطقه است.

یکی از دستاورد‌های خوب ایران، علیرغم سختی‌های همه گیری کووید، گسترش نظام تشخیص آزمایشگاهی مالاریا به ویژه سطح تشخیص میکروسکوپی بوده است در حدی که در مدیترانه شرقی به زعم همه کارشناسان بین المللی ایران در این زمینه پیشتاز است. دکتر فرشیدی خاطرنشان کرد: در دو سال گذشته متاسفانه بعد از نزدیک به ۱۰ سال کاهش موارد مالاریا، افزایش مواردی را شاهد بودیم که همه این موارد، موارد وارده از مرز‌های جنوب و جنوب شرقی کشور وعمدتا از کشور پاکستان بوده و بهرحال برنامه ما را متاثر خواهد ساخت. نگرانی ما و همکاران این است که موارد وارده از کشور‌های افغانستان و پاکستان تبعاتی برای برنامه ایران در مهار و حذف مالاریا به همراه داشته باشد.

این افراد همگی مسافرت‌های مرزی به مناطق سیستان بلوچستان به ویژه شهر‌های سرباز، چابهار و سراوان داشته اند، و عمدتا مربوط به نیرو‌های نظامی و انتظامی شاغل در منطقه و کسانی که در امر جابجایی سوخت بین مناطق مرزی ما و پاکستان اشتغال داشته اند، می‌باشند.

 سال گذشته پرونده موارد مالاریای کشور با حدود ده هزار مورد بیماری بسته شد که به اعتقاد ما، همه این موارد، اعم از داشتن ملیت ایرانی، افغان یا پاکستانی وارده از خارج از کشور بوده اند. همانطور که ذکر شد ایرانی‌هایی که از موارد وارده این بیماری را گرفته اند به دلیل شغل حمل سوخت قاچاق در مرز‌های جنوب شرقی یا حسب ضرورت‌های شغلی دیگر در مناطق صفر مرزی مشغول به خدمت بوده یا به آنسوی مرز‌های شرقی کشور تردد داشته اند.

امیدواریم بتوانیم با مشارکت نیرو‌های نظامی و انتظامی، حمایت مسئولان سیاسی و تلاش پزشکان و کارکنان بخش سلامت، با حساسیت هر چه بیشتر در راستای شناسایی به موقع و درمان فوری و کامل بیماران هشیارانه عمل کرده و افقی روشن برای برنامه مبارزه با مالاریا ترسیم نماییم.