زن مسلمان ایرانی دارای ویژگی‌هایی است که اورا از زنان جوامع دیگر متمایز می‌کند. عفیف و محجبه بودن ازجمله مشخصه‌های برجسته زن ایرانی است که با همین شاخصه‌ها، پرچم استقلال هویتی خود را در مقابل زن غربی به چشم آورده است. در طول تاریخ پرفرازونشیب کشورمان، موضوع حجاب به‌عنوان یک مسأله مهم و حساس مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

به گونه‌ای که در دوران پهلوی اول، سیاست‌هایی برای حذف حجاب اجرا شد و این سیاست‌ها یکی از عواملی بود که باعث بروز جریان بدحجابی در جامعه ایرانی شد. شگرد و ترفند دشمن که در سطح فرهنگی جنگ نرم، با تخریب نماد‌ها و رفتار‌های فرهنگی و ارزشی مردم و در مقابله با حجاب، نمایان شد. به‌هرحال موضوع حجاب علاوه بر ابعاد دینی و فقهی، دامنه‌ای اجتماعی دارد و مسأله‌ای همچون بدحجابی از بعد جامعه‌شناختی قابل بررسی و تبیین است.

حجاب و پوشش اسلامی از موضوعات مهم جامعه امروز ایران است و علل پدیده بی‌حجابی یا بدحجابی باید از جنبه‌های مختلف و از دو منظر خرد و کلان مورد بررسی قرار بگیرد. مسأله مهمی که چند سالی است قدرت‌های استکباری به بهانه‌های مختلف، حجاب و حیای زن مسلمان ایران را نشانه گرفته و با استفاده از تکنیک‌های رسانه‌ای به عقاید زن مسلمان هجوم آورده‌اند. این درحالی‌است که موضوع حجاب پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با پایان‌یافتن سیاست‌های غرب‌گرایانه رژیم پهلوی، به‌عنوان یک حق شخصیتی، اجتماعی و یکی از نماد‌های فرهنگی و هویتی ایرانیان مطرح شد. البته بماند که تلاش دشمن و عوامل داخلی آن برای تضعیف حجاب و عفاف ید طولایی در تاریخ دارد و ازجمله نقاط مهم در روند توطئه‌های ضدحجاب دشمنان واقعه کشف حجاب در ۱۷ دی ۱۳۱۴ بوده است. بااین‌حال تحولات پوششی در کشور قابل تامل است.

نقش رسانه‌ها در اشاعه بدحجابی

زمانی که به فلسفه و ریشه بی‌حجابی نگاه می‌کنیم، متوجه این موضوع می‌شویم که حجاب از عواملی است که موجب سلامت روحی و روانی و تکامل فرد و جامعه می‌شود. در مقابل آن برهنگی و بدحجابی، سقوط و انحطاط معنوی و فکری را به دنبال دارد. درباره پدیده بدحجابی در ایران باید ببینیم بی‌حجابی اولیه یا ثانویه (بدحجابی زنان و دخترانی که در پیشینه خودشان محجبه بوده اند) چگونه برای ما قابل فهم می‌شود و چگونه می‌توانیم آن را تبیین کنیم. بخشی از این مسأله به تحولات ساختاری رخ‌داده در جامعه بازمی‌گردد. برای مثال، نقش رسانه‌های امروز با رسانه‌های گذشته متفاوت است و ماهیت استفاده کاربر از آن نیز به‌شدت فرق کرده است. کلیت رسانه امروز در خدمت نقد و فاصله‌گرفتن از الگوی مطلوب حجاب است و جریان غالب فرهنگ و رسانه، فضای حجاب نیست. این فضا، فضای منتقد حجاب، مدیریت بدن و مصرف است.

 به‌هرحال رسانه یکی از قدرتمندترین ابزار در ترویج و اشاعه هر ارزش یا ضد ارزشی است. کما این‌که شبکه‌های ماهواره‌ای و گسترش بیش از پیش فضای مجازی در اشاعه اباحه‌گری و فرهنگ برهنگی گام‌هایی برداشته و از هیچ کوششی فروگذار نشده است. حضور بلاگر‌های حجاب‌استایل در شبکه‌های اجتماعی و استفاده از حجاب در کنار مد نیز در این فضا بی‌تاثیر نیست. این موضوع بدان معناست که تو حجاب داشته باش، اما به قدری زیبا و خوش‌تیپ باش که همه به تو نگاه کنند؛ اما این دیگر کارکرد حجاب را ندارد چراکه تشریح حجاب یعنی این‌که دیده نشوی. اگر قرار است به گونه‌ای ظاهر شوی که دیده بشوی، این دیگر حجاب‌نیست.

تبدیل حجاب به یک مقوله سیاسی

 در سال‌های اخیرحجاب به یک مقوله سیاسی تبدیل شده است و این‌گونه عنوان می‌شود که هرکس با حکومت مخالف است، حجابش را بر‌دارد. به نظر می‌رسد یک نوع لجبازی سیاسی در این مسأله به چشم می‌خورد. این به‌آن معنی است که تقریبا در یکصد سال اخیر مسأله کانونی گفتمان‌های درگیر در ایران مسأله حجاب است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حجاب فصل ممیز گفتمان‌های درگیر شده و حجاب هم تبدیل به الگوی انقلابیونی شده که مسأله‌شان اسلام است. از طرفی چادر هم تبدیل به مقوله گفتمانی و درواقع همنشین موضوع حجاب شده است. این معنایش آن است که هر وقت گفتمان حجاب و گفتمان چادر، اعتبار سیاسی‌اش پررنگ باشد، حجاب یا پوشش‌های چادر و نزدیک به آن هم در جامعه رواج پیدا می‌کند و هرگاه این گفتمان اقتدارش ضعیف شود نشانه آن هم در جامعه ضعیف می‌شود. این مسأله سیاسی‌شدن تا جایی پیش رفته است که دشمن با استفاده از ابزار‌های مختلف همچون تشکیل کمپین‌هایی ازجمله «آزادی‌های یواشکی» یا «چهارشنبه‌های سفید»، برای مقابله با حکومت استفاده کرد. از سوی دیگر به زنان جامعه این موضوع را القا می‌کند که با برداشتن حجاب، آزادی‌هایی که از آنان سلب شده است را به دست می‌آورند و با حکومتی که این آزادی را سلب کرده نیز مقابله می‌کنند.

حجاب از منظر زیبایی‌شناختی

موضوع حجاب مسأله زیبایی شناختی هم دارد. بسیاری از افرادی که کشف حجاب می‌کنند، فقط به‌دنبال این نیستند که کار خلاف شرع انجام دهند، بلکه گمان می‌کنند این‌گونه زیباتر هستند؛ بنابراین با این‌که حکم فقهی این موضوع مشخص است، اما مسأله فرد زیبایی شناختی است و باید مسأله حجاب را با زیبایی برای آنان تبیین کرد. زمانی که مولفه‌های زیبایی شناسی در جامعه تغییر کرد، هم برای مردان و هم برای زنان نیز تغییر می‌کند. قطعا به‌دنبال این موضوع، ملاک‌های یک مرد برای انتخاب همسرش هم دستخوش تغییراتی می‌شود. به نظر می‌رسد امروزه شاهد دودستگی حجاب در سطح جامعه هستیم. اگر می‌خواهیم این دودستگی کاذبی که در جامعه به وجود آمده را از بین ببریم، باید کارآمدی‌های انقلاب اسلامی را به مردم نشان دهیم. کارآمدی‌های انقلاب اسلامی یعنی برقراری رفاه، امنیت، آرامش و ایجاد شغل و معیشت مناسب. به‌هرحال کسانی که در خصوص مقوله حجاب یا عوامل دیگر شبهه دارند، باید در مقابل هرکدام از آنها، یک بایسته تبلیغی متفاوتی در نظر گرفته شود.

منبع: جام جم