«سیزده‌بدر» واقعا نحس است؟
برخی معتقدند اگر در خانه بمانند، نحسیِ سیزدهم فروردین دامن‌گیرشان می‌شود بنابراین حتی برای یک پیاده‌روی کوتاه از منزل خارج می‌شوند. اما واقعا این روز نحس است؟
از دوره قاجار، سیزده‌بدر با شکل و شمایلی مشابه آنچه که امروز وجود دارد، برگزار می‌شده و کم‌کم باور به نحس بودن این روز در میان افراد کمرنگ‌تر شده است، اما با این حال هنوز هم برخی بر این باور اصرار دارند. در روزگار فعلی سیزده‌بدر بیشتر به رسمی برای دور هم بودن، خوش‌گذرانی در طبیعت و خوردن آش رشته، کاهو سکنجبین و... تبدیل شده است، اما می‌توان پیشینه و روایات مختلفی برای رد یا پذیرش نحس بودن این روز پیدا کرد.
سیزده‌بدر در ایرانِ باستان
سیزده‌بدر را می‌توان بخش پایانیِ رسوم وابسته به نوروز دانست؛ روزی که البته از ابتدا شکل و شمایل امروزی را نداشته است. در ایران باستان، سیزدهم فروردین به عنوان روز نبرد «ایزد باران» با «دیو خشکسالی» شناخته می‌شده است. آنها معتقد بودند اگر ایزد باران بر دیو خشکسالی پیروز شود، خشکسالی از سرزمین آنها دور خواهد بود.
تجلی این باور در یکی از رسومی که همچنان ادامه دارد، ظهور پیدا کرده. ایرانیان باستان معمولا برای نوروز هفت نوع غله شامل گندم، جو، نخود، لوبیا، ارزن، عدس و ماش را سبز می‌کردند و در روز سیزدهم فروردین این سبزه‌ها را به آب روان می‌سپردند؛ رسمی که هنوز هم با اندکی تغییر، به جهت آنکه بتواند تضمینی برای بخت‌گشایی باشد، به جا آورده می‌شود!
رسم محبوب دختران و پسران دمِ‌بخت
حتما شعر معروف «سال دیگه سیزده‌بدر، بچه بغل، خونه شوهر» را که هنگام گره زدن به سبزه می‌خوانند، شنیده‌اید. شعری که شاید ابعاد زنانه این رسم و باور را پررنگ کرده است، اما می‌دانیم گره زدن سبزه در گذشته حتی در میان پسران هم رواج داشته است. درباره فلسفه گره‌زدن سبزه باور‌های بسیاری وجود دارد، اما یکی از قدیمی‌ترین باور‌ها درباره این رسم مطلبی است که در «آثار الباقیه» ابوریحان به آن اشاره شده است. بر اساس این مطلب، دو شخصیت اسطوره‌ای در روز سیزدهم فروردین با هم ازدواج می‌کنند و با توجه به اینکه در آن زمان عقد و نکاحی وجود نداشته، آن دو به وسیله گره زدن شاخه گیاه، به پیمان ازدواج خود رسمیت بخشیدند و از آن پس، این رسم در میان دختران و پسران دمِ‌بخت رواج یافت.
گروهی دیگر نیز معتقدند وقتی سبزه‌ها را گره میزنیم، در واقع گره‌های زندگی خود را به طبیعت منتقل می‌کنیم و از خالق طبیعت، یعنی خداوند می‌خواهیم که گره زندگی‌مان را باز کند.
«سیزده‌بدر» واقعا نحس است؟
بر همین اساس است که میرشکرایی - مسئول تدوین و تهیه پرونده جهانی «نوروز» نحس بودن سیزده‌بدر را باوری غلط می‌داند و تاکید می‌کند: «در آیین‌ها و اعتقادات ما هیچ روزی نحس نیست و اساسا عدد ١٣ نحس نیست. سیزدهمین روز از هر ماه «تیر» نام دارد. سیزدهمین روز نوروز در ماه فروردین نیز «تیر» نام دارد و به این دلیل است که در این روز کنار آب می‌رویم و روی هم آب می‌پاشیم یا خوراکی‌های سبزرنگ مانند کوکوسبزی می‌خوریم و سبزه گره میزنیم. این رسم‌ها نشان از یُمن و مبارکی دارد و این باور یکی از مصطلح‌ترین اشتباهاتی است که درباره سیزدهمین روز نوروز وجود دارد.»
مدافعانِ نحسی ۱۳ چه میگویند؟
با این وجود گروهی دیگر بر باورِ نحسی سیزدهم فروردین پافشاری می‌کنند. آنها معتقدند که نحسیِ روز سیزدهم فروردین از تصور فروریختن واپسینِ جهان و نظام آن است. در واقع بر اساس باور به اساطیر نجومی در ایران، عمر جهان ۱۲ هزار سال است و احتمالاً تحت تأثیر همین تصور، سال را به دوازده ماه تقسیم کردند. باورمندان به این موضوع، ۱۲ روزِ آغاز سال را نیز نماد تمامِ سال می‌دانستند و آنچه را در این ۱۲ روز پیش می‌آمد، سرنوشت یک سالِ خود تلقی می‌کردند. بر اساس این باور، در پایان ۱۲ هزار سال، عمر جهان تمام شده و جهان فرومی‌ریزد؛ بنابراین احتمال میرود نحسیِ روز سیزدهم فروردین هم از همین تصور آمده باشد.
باور به نحسی ۱۳ در غیر ایرانیان
باور عامه به نحس بودن «سیزده»، در مقاطعی چنان رواج یافت که به طور کلی روز‌های سیزدهم هر ماه را نحس می‌دانستند و برخی حتی هنگام شمارش اعداد از ذکر عدد ۱۳ خودداری می‌کردند. هرچند ذکر این نکته مهم است که باور به نحس بودن ۱۳ تنها در میان ایرانیان رواج نداشته؛ چنانچه به عنوان مثال برخی میگویند، چون یَهودا که به حضرت عیسی (ع) خیانت کرد، سیزدهمین عضوی بوده که در «شام آخر» حضور داشته است، پس از آن زمان، ۱۳ نحس شده است. یا عده‌ای دیگر به «قانون حَمورابی» که از زمان بابِلی‌های باستان به جا مانده اشاره می‌کنند؛ زیرا در این قانون شماره ۱۳ وجود ندارد و بعد از قانونِ شماره ۱۲، قانونِ شماره ۱۴ آمده است. موضوعی که برخی علت آن را ناشی از بیت سیزدهم سرود روحانی «ایشتَر» که شعر حماسی بابِلی‌هاست و نام الهه مرگ در آن بیت آمده است، می‌دانند.
با این وجود باور‌ها و فرهنگ عامه مردم موضوعی است که همواره دستخوش تغییرات شده و در گذر زمان چیز‌هایی به آن اضافه و یا از آن کم شده است به شکلی که در سال‌های نخست قرنِ نو، احتمالا کمتر کسی بپذیرد که یک عدد یا یک روز خاص، بتواند سرنوشت او را در طول یک سال تعیین کند. با این وجود البته هنوز هم کم نیستند افرادی که سیزده‌بدر را نحس می‌دانند و برای فرار از نحسی آن از خانه خارج شده و به طبیعت می‌روند!
منبع: ایسنا
